Ο χιπστερισμός είναι συγκαλυμμένος φασισμός. Πολύ ακραία φράση. Απέχει πολύ από την αλήθεια; Για να δούμε…
Εισαγωγικά να ξεκαθαρίσουμε τι εννοούμε με
τον όρο χιπστερισμός. Χρησιμοποιείται εδώ για να εκφράσει κάτι πολύ
παραπάνω από μια αισθητική επιλογή. Χρησιμοποιείται για να μπορέσουμε
στο παρόν κείμενο, να περιγράψουμε σε μια λέξη εκείνους τους ανθρώπους
οι οποίοι αισθητικά επιλέγουν αυτό που όλοι ξέρουμε ως “χιπστερ”,
πολιτικά δηλώνουν συνειδητοποιημένοι απολιτίκ, κοινωνικά εκφράζουν την
αποθέωση της ελευθερίας της αγοράς, ηθικά εκφράζουν την σαπίλα του
ατομισμού. Διαβάζουν athensvoice, soul και lifo, συχνάζουν σε hubs ή στο
ρομάντζο, ηδονίζονται με εμψυχωτικές ομιλίες σε κάποιο tedx,
απασχολούνται σε ένα καινούριο startup πολύ γαμάτο, διασκεδάζουν σε
κάποιο μπαρ από πλατεία καρύτση και κάτω, ψηφίζουν Ποτάμι ή Τζήμερο και
ενίοτε πλέκουν πουλόβερ για δέντρα ή στάσεις λεωφορείου.
Η εμφάνισή τους; Συνήθως γλειμένο μαλλί
χωρίστρα και μουστάκι για τους άνδρες (οποιαδήποτε ομοιότητα με τον
Χίτλερ είναι συμπτωματική), πολύχρωμα ρούχα και απαραιτήτως γυαλιά
(έχουν δεν έχουν μυωπία). Για τις γυναίκες ο,τιδήποτε πολύχρωμο με λίγο
έντονα πειραγμενα κόκκινα ή πορτοκαλί μαλλιά είναι εντάξει.
Αφού τους περιγράψαμε πάμε να δούμε τι τους κάνει όμοιους με τους ναζί
Η επιβίωση του ισχυρού
Όπως και στην εθνικιστική αφήγηση, έτσι και
στην χιπστερική, εμφανίζεται μια ομοιότητα: με κάποιο τρόπο ο ισχυρός
επιβιώνει και κερδίζει. Στην πρώτη περίπτωση επικρατεί το ισχυρό έθνος
έναντι των ανίσχυρων. Στην δεύτερη επικρατεί το καλύτερο startup έναντι
των χειρότερων.
Και στις δύο περιπτώσεις υπάρχει η έννοια
της βίας. Στον φασισμό η βία έχει την φυσική της μορφή. Στον χιπστερισμό
που ευαγγελίζεται μια ολικη αναδόμηση της κοινωνίας με επίκεντρο τον
νεαρό, καινοτόμο επιχειρηματία, η βία παίρνει την μορφή του ταξικού
πολέμου, της επικράτησης του κτηνώδους ατομικισμού, της επιβίωσης του
ενός εις βάρος του άλλου. Αυτή η αντίληψή τους είναι προϊον της
αποθέωσης της ιδέας της αξιοκρατίας.
Αξιοκρατία
Η έννοια αξιοκρατία έχει τις ρίζες της στη
γαλλική συντήρηση του 19ου αιώνα. Ο άξιος πρέπει να επικρατεί. Και τι
γίνεται με τον ανάξιο; Με τον μη επαρκή; Με τον, όχι και τόσο ικανό ή
έξυπνο; Η απάντηση που σου δίνουν οι θιασώτες της αξιοκρατίας είναι “Δεν
με νοιάζει. Ας μην ήταν ανίκανος (ουγκ)”. Στην καλύτερη περίπτωση θα
υποστηρίξουν ότι όλοι πρέπει να έχουν μια ευκαιρία (αχ τι καλοί
ανθρωπιστές), αλλά οι μη άξιοι ας μην ονειρεύονται μεγαλεία. Αυτά είναι
προνόμια για τους άξιους. Ένα θέμα είναι ότι οι υπερασπιστές της
αξιοκρατίας θεωρούν τους εαυτούς τους άξιους από μόνοι τους…
Ο κόσμος των χίπστερ πρέπει να αποτελείται
μόνο από άξιους. Για τους μη άξιους τρέφουν μια σιχασιά και αποφεύγουν
ακόμα και την οπτική επαφή μαζί τους. Αν μπορούσαν θα τους εξαφάνιζαν.
Κάπως αντίστοιχη δεν ήταν και η αντίληψη των Ναζί για την Άρια Φυλή; Άριος και Άξιος έχουν μόνο ένα γράμμα διαφορά άλλωστε.
Διπροσωπία
Όπως και οι φασίστες, έτσι και οι χίπστερ
είναι διπρόσωποι. Από τη μια ονειρεύονται μια απέραντα ελεύθερη αγορά,
εξαπολύουν μύδρους κατά του ανάλγητου κράτους που με τη γραφειοκρατία
του στερεί από τα σταρτάπς τους την εκτόξευση, αλλά από την άλλη τρέχουν
να πάρουν όποια κρατική χρηματοδότηση κυκλοφορεί ελεύθερη. Μιλούν με
θριαμβευτικά λόγια για την εθελοντική τους προσφορά κάπου αλλά το κάνουν
τόσο πολύ που φαίνεται ξεκάθαρα πως ό,τι κάνουν το κάνουν για να το
προβάλλουν.
Απολίτικ-Ακομματίκ
Πάμε στο ζουμί. Οι χίπστερ είναι λίγο σαν
τους No Politica οπαδούς του Ολυμπιακού. Αυτό που τους χαρακτηρίζει
είναι ότι έχουν συνείδηση και επιχειρήματα για αυτή τους τη στάση. Δεν
είναι δηλαδή ο κλασικός νέος/α που όλοι κάποτε γνωρίσαμε και απλά δεν
ασχολείται με την πολιτική. Είναι αυτός που θα σου πει ότι δεν
ασχολείται με την πολιτική γιατί δεν υπάρχει κάτι που τον εκφράζει και
γιατί στο μυαλό του όλη η πολιτική είναι ένα πράγμα σαν μακαρονοτέρας,
άσχημο και κακό. Ο χίπστερ πιστεύει πως ο κόσμος δεν μπορεί να αλλάξει
με επαναστάσεις ή άλλες πολιτικές διαδικασίες, αλλά θα μπορούσε να
αλλάξει αν όλοι φυτεύαμε μια νερατζιά έξω από την Τεχνόπολη. Εκφράζουν
ένα απίστευτο μίσος για οτιδήποτε μαζικό, ακριβώς όπως οι φασίστες, και
μπροστά στις αφηγήσεις της νεωτερικότητας για την ανάδυση του ανθρώπου
στην πολιτική σου απαντάνε με μια καφενειακού τύπου ερώτηση: “ναι και
πως αλλάζει εμένα την μέρα μου αυτό που μου λες;”.
Στην πραγματικότητα οι χίπστερ είναι
ακομματίκ. Είναι δηλαδή θιασώτες της άποψης που λέει ότι ακόμα κι αν
ασχοληθείς με την πολιτική πρέπει να το κάνεις μακριά από κόμματα. Να το
κάνεις μέσα από δίκτυα, τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, να το
κάνεις με την πάρτη σου και μόνο. “Τα κόμματα είναι άχρηστες ομάδες
ανεπάγγελτων λαμόγιων που μας κάνουν κακό. Άσε που αισθητικά είναι τόσο
ντεμοντέ που μπορούμε μόνο να γελάσουμε μαζί τους. Ωστόσο μπορούμε να
αξιοποιήσουμε πολιτικά σύμβολα ως αισθητικά αντικείμενα, με την
προϋπόθεση ότι θα τους αποστεώσουμε όποιο πολιτικό περιεχόμενο έχουν”.
(δες εδώ την καλύτερη ανάλυση για το φαινόμενο που έχει γίνει).
Ως προς αυτό δεν λένε τίποτα διαφορετικό από
την Χρυσή Αυγή. Και εκείνη ονειρεύεται ένα κόσμο χωρίς κόμματα. Το ίδιο
και ο Σταύρος Θεοδωράκης. Κοίτα κάτι συμπτώσεις…Η αγάπη των χίπστερ για
ορισμένους πολιτικούς και τούμπαλιν υπάρχει μόνο γιατί αυτοί
καταφέρονται κατά των κομμάτων (παρότι οι ίδιοι είναι μέλη ή αρχηγοί
κομμάτων) ή γιατί έχουν περάσει από τόσα πολλά κόμματα που έχουν υπερβεί
στην πράξη την έννοια του ανήκειν σε ένα κόμμα (ναι Ψαριανέ είσαι κι
εσύ σε αυτούς).
Η στάση τους αυτή δεν προκύπτει από κάποιο
λογικό συνειρμό ούτε από καμιά σοβαρή πολιτική ανάλυση, αλλά από μια
ιδεολογική άρνηση όλων των ιδεολογιών που δεν ταυτίζονται με την δική
τους, την οποία ωστόσο δεν αναγνωρίζουν ως ιδεολογία. Ή ο Φουκογιάμα
έγραψε το Τέλος της Ιστορίας παίρνοντας τους ως παράδειγμα ή αυτό είναι
το μόνο πολιτικό βιβλίο που έχουν διαβάσει.
Τι κόσμο φαντάζονται;
Αυτό το ερώτημα είναι δύσκολο να απαντηθεί.
Από τη μια οι φασίστες φαντάζονται έναν κόσμο στρατιωτικής πειθαρχίας
και επιβολής της ανωτερότητας της φυλής, από την άλλη οι χίπστερ
εκφράζουν έναν άκρατο ατομικισμό μέσω της υποτιθέμενης ελευθερίας της
έκφρασης, της προσωπικής επιλογής μιας δήθεν προκλητικής εμφάνισης, της
ελευθερίας της αγοράς η οποία καταλήγει στην ολοκληρωτική επικράτηση του
άξιου. Εκ πρώτης όψεως δείχνει λίγο άστοχη η σύγκριση μεταξύ ναζί και
χίπστερ εδώ. Ας τα δούμε όμως λίγο πιο προσεκτικά τα πράγματα.
Στοιχείο της ναζιστικής κοινωνίας είναι η
ομοιομορφία. Στρατιωτικές περιβολές, ξυρισμένο κεφάλι, ίδια τατού, τα
πάντα ίδια. Το μόνο που διαφέρει στους χίπστερ είναι ότι δεν φορούν
στολή, αλλά πολύχρωμα ρούχα, τα οποία είναι λίγο πολύ ίδια. Άλλωστε η
παγίδα της ατομικότητας είναι, για να ακολουθήσουμε τον Χορκχάιμερ και
τον Αντόρνο, ότι ενώ προβάλλεται ο εαυτός ως μοναδικός για κάθε άνθρωπο,
στην πραγματικότητα αυτό συμβαίνει για να γίνει με μαθηματική ακρίβεια
ίδιος. (Βλ. Διαλεκτική του Διαφωτισμού). Η ομοιομορφία δεν είναι ίδιον
μόνο των ναζί, είναι και αυτών που μέσω της μαζικής κουλτούρας μιμούνται
πρότυπα συμπεριφοράς και τυποποιούνται, πιστεύοντας ταυτόχρονα ότι
κάνουν κάτι μοναδικό και διαφορετικό.
Στο μαύρο των στρατοπέδων συγκέντρωσης του
Χίτλερ, οι χίπστερ θα αντιπρότειναν πιθανόν κάτι λιγότερο επώδυνο. Γιατί
να κάψεις τους άστεγους; Μπορείς να τους ντύσεις με φωτάκια για τις
γιορτές, να τους βάλεις γιρλάντες και να τους παραχώσεις μακριά από το
κέντρο της πόλης, να μη μας χαλάει την αισθητική πρωί πρωί. Γιατί να
κάψεις στην πυρά όσους δεν είναι άξιοι; Μπορείς να τους προτείνεις να
δουλεύουν τζάμπα κάπου, αφού δεν αξίζουν μισθό ας είναι τουλάχιστον
χρήσιμοι κάπου. Γιατί να δείρεις τον μετανάστη; Μπορείς να φτιάξεις ένα
πολύ κουλ σταρτάπ ή μια εκπληκτική ΜΚΟ για να χρηματοδοτηθείς και να
ασχοληθείς μαζί του γιατί δήθεν ενδιαφέρεσαι, κι ας μην θέλεις να
κάτσεις δίπλα του στο μετρό γιατί βρωμάει.
Έτσι, η ωμή φυσική βία του φασισμου, στον χιπστερισμό γίνεται βία της δήθεν ανωτερότητας. Ο Χίπστερ, και αυτή είναι μια βασική διαφορά με τον ναζί, δεν θα χτυπήσει γιατί αυτό δεν είναι του επιπέδου του. Το γεγονός όμως ότι αισθάνεται πως βρίσκεται σε υψηλότερο επίπεδο είναι από μόνο του βία.
Έτσι, η ωμή φυσική βία του φασισμου, στον χιπστερισμό γίνεται βία της δήθεν ανωτερότητας. Ο Χίπστερ, και αυτή είναι μια βασική διαφορά με τον ναζί, δεν θα χτυπήσει γιατί αυτό δεν είναι του επιπέδου του. Το γεγονός όμως ότι αισθάνεται πως βρίσκεται σε υψηλότερο επίπεδο είναι από μόνο του βία.
Αγορά αγάπη μου
Οι χίπστερ ονειρεύονται μια όσο το δυνατόν
πιο ανοιχτή αγορά. Στα λόγια. Στην πραγματικότητα, όπως όλοι οι
καπιταλιστές, επιθυμούν μια αγορά τόσο ανοιχτή όσο κερδίζουν και τόσο
κλειστή όσο να εξασφαλίζεται ότι μόνο αυτοί θα κερδίζουν. Πιστεύουν ότι ο
κόσμος κινείται από το μυαλό των πρωτοπόρων (τουλάχιστον έτσι άκουσαν
σε ένα tedx) και πως ο πλούτος παράγεται από τα startups. Η ιδέα ΤΟΥΣ,
είναι η μόνη καλή και απορούν γιατί ακόμα δεν έχουν καταλάβει καλύτερη
θέση στον παγκόσμιο καπιταλισμό. Δεν είναι και λίγο πράγμα να έχεις
σχεδιάσει ένα application το οποίο θα σου λέει αν το καρπούζι είναι
φρέσκο και ακόμα να μην έχεις μπει στο Forbes. Α, ξέχασα, φταίει που
είναι καταδικασμένοι να ζουν στο τελευταίο κράτος της σοβιετίας, είπε
ένας χίπστερ με μπλουζάκι cccp. Η Αγορα πρέπει να ελέγχει και να κινεί
τα πάντα και όποιος είναι μάγκας ας επιβιώσει. Η καινοτομία πρέπει να
επιβραβευθεί. Όποιος είναι καινοτόμος θα επικρατήσει.
Αυτό μοιάζει λίγο με την υποστήριξη των
ελλήνων καπιταλιστών από τους φασίστες. Πανηγυρίζουν για τα επιτεύγματα
των εφοπλιστών “μας”, άσχετα αν αυτά επιτυγχάνονται με ξένη σημαία. Ο
Έλληνας επιχειρηματίας είναι φίλος και ενίοτε χρηματοδότης.
Μοιάζουν και σε ένα ακόμα στοιχείο: στην
έννοια της εργασίας. Για τους χίπστερ, η εργασία, όχι η δική τους η
γαμάτη καινοτομία, η απλή του λαουτζίκου, είναι μπανάλ. Χέσε τους
εργάτες. Ο κόσμος δουλεύει και με εθελοντές. Μπροστά στις απαιτούμενες
ανάγκες της καθημερινότητας προβάλλουν τον εθελοντισμό ως λύση και για
τις επιχειρήσεις αλλά και για τους άνεργους. Ακριβώς όπως οι φασίστες
προβάλλουν την φτηνή (έως τζάμπα) εργασία των ελλήνων στήνοντας οαεδ
μόνο για έλληνες.
Ναζί/Χίπστερ και φασισμός
Πάμε στην κατακλείδα σιγά σιγά. Είναι οι
χίπστερ φασίστες; Αν τους ρωτήσεις θα σου απαντήσουν “όχι¨, θα
προσβληθούν που τους έκανες αυτό το ερώτημα και θα ταχθούν υπέρ κάποιας
αόριστης δημοκρατίας, από αυτές τις χωρίς κόμματα, χωρίς μισθό, χωρίς
δικαιώματα κτλ. Όμως και έναν ναζί να ρωτήσεις αν είναι φασίστας θα σου
απαντήσει αρνητικά. Στην καλύτερη αν έχει μάθει το ποιήμα καλά θα σου
πει “αν είναι φασισμός να αγαπάς την πατρίδα σου τότε ναι, είμαι
φασίστας”. Η διαφορά βέβαια έγκειται στο εξής: ο ναζι είναι φασίστας και
το ξέρει, απλώς το αποκρύπτει ενώ ο χίπστερ είναι φασίστας και δεν το
ξέρει, γιατί απλώς δεν έχει την συνείδηση να το καταλάβει. Για τον
χίπστερ που πολιτική είναι λουλουδάκια, συννεφούλες και πλέξιμο πουλόβερ
στα κολωνάκια των πεζοδρομίων, είναι απολύτως αδύνατο να γίνει
αντιληπτό τι είναι φασισμός και πως αυτός εκφράζοντας μια δήθεν
αυτονομία και ελευθερία έκφρασης, μια κτηνωδώς ατομικιστική αντίληψη της
ζωής, μια υποστήριξη της ολοκληρωτικής επιβολής της αγοράς πάνω στους
ανθρώπους, είναι φασίστας ακόμα και χωρίς να το καταλάβει.
(Θα ακολουθήσει και δεύτερο μέρος σύντομα, με εκτενές αφιέρωμα στις δράσεις των χίπστερ)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου