Στα
νότια του νομού Ηρακλείου, εκεί που σκάνε τα κύματα του Λιβυκού,
δεσπόζουν τα Αστερούσια Όρη. Κατάφυτα κι απόκρημνα, έγιναν πολλές φορές
καταφύγιο πολλών, είτε κυνηγημένων από το εκάστοτε καθεστώς (από την
εποχή των Οθωμανών ακόμη) είτε απλών ληστών. Κάπου εκεί είναι χτισμένο
το μοναστήρι τής Οδηγήτριας. Και κάπου εκεί αρχίζει η ιστορία μας, πάνω
από μισόν αιώνα πριν...
Επειδή, όμως, κάθε καλή ιστορία πρέπει να έχει κι έναν ενδιαφέροντα πρόλογο, ας πεταχτούμε για λίγο κάπως βορειότερα από τα Αστερούσια, στην Επισκοπή Ρεθύμνης. Εκεί, το 1949, ο τριτότοκος γιος του Ιωάννη Βαρδινογιάννη, ο Νίκος, αποφασίζει να μπει στην σχολή Ναυτικών Δοκίμων. Λένε πως οι κρητικοί προτιμούν να ζουν καλλιεργώντας την γη και στην θάλασσα στρέφονται μόνο όσοι είναι τόσο φτωχοί ώστε...δεν έχουν γη για να τους θρέψει. Κι είναι αλήθεια πως η οικογένεια του Ιωάννη Βαρδινογιάννη με τα δέκα παιδιά είναι πάμφτωχη. Παππούς του Ιωάννη ήταν ο Γιάννης Βαρδινάκης, ο οποίος πρωτοστάτησε στην εξέγερση των Σφακιανών κατά των Τούρκων (1877-1878) και έμεινε γνωστός ως Βαρδινογιάννης, δίνοντας έτσι καινούργιο επώνυμο στην φαμίλια του. Είναι λογικό, λοιπόν, οι αντάρτες Βαρδινογιάννηδες να μη βρίσκουν στον ήλιο μοίρα, αν και ο Ιωάννης καταφέρνει να θρέψει την πολυμελή οικογένειά του ασχολούμενος με το εμπόριο.
Ευτυχώς, για τον Ιωάννη, ο Νίκος γίνεται αξιωματικός τού ναυτικού και εξασφαλίζει το ψωμί του. Όπως φαίνεται να το εξασφαλίζει και ο πρωτότοκός του, ο Παύλος, ο οποίος σπούδασε νομικά στην Αθήνα και σε ηλικία μόλις 25 ετών, το 1950, ανέλαβε διευθυντής τού πολιτικού γραφείου τού τότε πρωθυπουργού Σοφοκλή Βενιζέλου, στενού φίλου της οικογένειας. Κι αυτό ήταν το πρώτο σκαλί για το φτωχαδάκι από την Επισκοπή. Το 1956, ο Παύλος θα εκλεγόταν βουλευτής Ρεθύμνης και θα διατηρούσε την θέση του μέχρι την δικτατορία, αφού στο μεταξύ θα γινόταν και υπουργός στις κυβερνήσεις Γεωργίου Παπανδρέου (1963-1965).
Τον Νίκο θα μιμηθεί ο κατά οκτώ χρόνια νεώτερος αδελφός του, ο Βαρδής, ο οποίος μπαίνει κι αυτός στην σχολή Ναυτικών Δοκίμων. Ο Βαρδής ανεβαίνει τόσο γρήγορα τα σκαλοπάτια της ιεραρχίας ώστε στα 34 χρόνια του, το 1967, αποστρατεύεται από την χούντα με τον βαθμό του αντιναυάρχου (μετά την πτώση τής χούντας, του απονεμήθηκε και ο βαθμός τού ναυάρχου)!
Αντίθετα με τον Βαρδή, ο Νίκος μένει στο ναυτικό μόνο μέχρι το 1961, οπότε παραιτείται αιφνιδιάζοντας τους πάντες. Αιφνιδιασμός που ολοκληρώνεται στο άκουσμα της είδησης ότι ο μέχρι χτες φτωχός και άσημος αξιωματικός τού ναυτικού ίδρυσε την εταιρεία ΣΕΚΑ και αγόρασε 4.400 στρέμματα στην περιοχή των Αστερουσίων, προς την πλευρά τής παραλίας που είναι γνωστή με το όνομα Καλοί Λιμένες. Βέβαια, ο Νίκος αγόρασε κοψοχρονιά αυτή την έκταση, όχι από την μονή τής Οδηγήτριας στην οποία ανήκε αλλά από τους ενοικιαστές της βοσκούς που απλώς την εκμεταλλεύονταν και δεν είχαν δικαίωμα να την πουλήσουν.
Αμέσως ξεσπούν διαμαρτυρίες από τους κατοίκους τής περιοχής και η υπόθεση γρήγορα εξελίσσεται σε σκάνδαλο (κυρίως λόγω της βουλευτικής ιδιότητας του αδελφού του Παύλου), το οποίο απασχολεί και την βουλή. Ευτυχώς για τους Βαρδινογιάννηδες, η ιστορία παίρνει καλή τροπή γι' αυτούς χάρη σε ένα απρόσμενο γεγονός: εξαφανίζεται μυστηριωδώς από το μοναστήρι ο κτηματικός του κώδικας, δηλαδή το βιβλίο στο οποίο ήταν καταχωρισμένη λεπτομερώς η περιουσία του. Δίχως αυτόν τον κώδικα, κανείς δεν μπορεί να αποδείξει ότι η γη που αγόρασε ο Νίκος ανήκε στην μονή και η υπόθεση κλείνει. Προφανώς, κάποιοι διέπραξαν την πιο περίεργη κλοπή τού αιώνα: μπήκαν σε ένα μοναστήρι κι έκλεψαν μόνο ένα κιτάπι...
Η αγορά που έκανε ο Νίκος αποδεικνύεται χρυσοφόρα. Το 1962 χαράσσεται ο δρόμος που θα συνέδεε τα χωριά Πόμπια και Πηγαϊδάκια με τους Καλούς Λιμένες. Εντελώς συμπτωματικά, αυτός ο δρόμος θα πέρναγε μέσα από την συγκεκριμένη έκταση, οπότε θα έπρεπε να καταβληθούν οι σχετικές αποζημιώσεις. Πράγματι, οι αποζημιώσεις πληρώθηκαν μέχρι το 1966. Μόνο που κάποιοι υποστηρίζουν ότι το δημόσιο αποζημίωσε κάθε θάμνο και κάθε χαμομήλι τής περιοχής ως κανονικό δέντρο. Φαίνεται πως, πάλι λόγω Παύλου, ένα καινούργιο σκάνδαλο βρίσκεται επί θύραις αλλά όλα τελειώνουν ομαλά. Δηλαδή, σχεδόν ομαλά αφού μπορεί να έγιναν οι απαλλοτριώσεις και να πληρώθηκαν οι αποζημιώσεις αλλά η κατασκευή τού δρόμου δεν θα ξεκινούσε πριν περάσουν πολλά χρόνια...
Εν πάση περιπτώσει, ο Νίκος μπορεί πλέον να αναπτύξει ελεύθερα το επιχειρηματικό του δαιμόνιο. Στην είσοδο του κολπίσκου των Καλών Λιμένων βρίσκεται το νησάκι Άγιος Παύλος, το οποίο οι ντόπιοι αποκαλούν Μικρονήσι. Μισόν αιώνα πριν γεννηθεί το ΤΑΙΠΕΔ, το ελληνικό δημόσιο αποδεικνύει ότι τίποτε δεν γεννιέται ξαφνικά: με κάθε άλλο παρά διάφανες διαδικασίες, η εταιρεία τού Νίκου Βαρδινογιάννη αγοράζει το εκτάσεως 117 στρεμμάτων Μικρονήσι έναντι μόλις εβδομήντα οκτώ χιλιάδων δραχμών. Τώρα πια η ιδέα τής ΣΕΚΑ μπορεί να αρχίσει να υλοποιείται, μιας και ΣΕΚΑ σημαίνει Σταθμός Εφοδιασμού Καυσίμων. Η θέση είναι ιδανική για όσα πλοία θέλουν να ανεφοδιαστούν με καύσιμα: μόλις 7 μίλια από τα διεθνή ύδατα.
Αν αναρωτιέστε ποια αξία είχαν 78.000 δραχμές το 1962, θα σας απαντήσω πως όλα είναι σχετικά.
Βάζοντας αυτό νησάκι ως εγγύηση, η ΣΕΚΑ κατάφερε να πάρει ως δάνειο από την πολιτειακή τράπεζα First National Bank 36 ολόκληρα εκατομμύρια δραχμές. Pas mal (= καθόλου άσχημα), που λένε και οι Γάλλοι. Εξαιρετικό κεφάλαιο για να στήσεις μια τέτοια δουλειά. Πολύ περισσότερο δε, αν οι καλές γνωριμίες (στις οποίες η βοήθεια του Παύλου είναι ανεκτίμητη) εξασφαλίζουν την συνεργασία τόσο της Mobil όσο και του Ωνάση. Οι Βαρδινογιάννηδες τίμησαν με το παραπάνω αυτή την συνεργασία, ενσωματώνοντας στο σήμα τής ΣΕΚΑ τόσο κάποιους από τους κύκλους τής -ωνάσειας τότε- Ολυμπιακής όσο και τα φτερά τής Mobil.
Κάπως έτσι, λοιπόν, εκεί, στους πρόποδες των Αστερουσίων Ορέων μπαίνει το 1961 ο θεμέλιος λίθος της βαρδινογιάννειας αυτοκρατορίας.
Με την αγορά τού Μικρονησιού, η ΣΕΚΑ αρχίζει την δουλειά. Επειδή ο χρόνος είναι χρήμα, αμέσως καταφθάνουν στην περιοχή δυο δεξαμενόπλοια, τα οποία χρησιμοποιούνται ως πλωτές δεξαμενές. Σύντομα αποδεικνύεται ότι το πόστο είναι καλό και οι δουλειές πάνε πρίμα. Μέχρι που φτάνει το 1965 και μια ξαφνική κακοκαιρία πετάει το ένα δεξαμενόπλοιο στην ακτή, όπου καταστρέφεται. Έτσι η εταιρεία αποφασίζει να κατασκευάσει στο Μικρονήσι σταθερές δεξαμενές καυσίμων και νερού, ενώ βάζει μπρος και για την κατασκευή λιμενοβραχιόνων.
Το μόνο πρόβλημα για τον Νίκο Βαρδινογιάννη είναι οι λιγοστοί κάτοικοι του μικρού, ξεχασμένου από θεό κι ανθρώπους οικισμού στην απέναντι ακτή. Οι Καλοί Λιμένες δεν είναι παρά μια περιοχή με μερικές παράγκες και λιγοστά φτωχόσπιτα, όπου κατοικούν μόνιμα φτωχοί ψαράδες και εποχικά οι κάτοικοι των μεσόγειων χωριών που κατεβαίνουν στην παραλία για τα μπάνια τους. Μόνο που η τοποθεσία είναι εντυπωσιακή. Κι είναι λογικό ο Βαρδινογιάννης να την ορέγεται. Η οικογένεια θα μπορούσε άνετα να φτιάξει εκεί τα εξοχικά της αλλά και η εταιρεία θα μπορούσε να δημιουργήσει εκεί τις υποδομές για τις οποίες δεν προσφερόταν το Μικρονήσι.
Έτσι, ο Βαρδινογιάννης βάζει μπρος την διαδικασία απόκτησης όλης της περιοχής, πέρα από όση απέκτησε με τα αμφισβητούμενα συμβόλαια. Κάποιοι από τους κατοίκους δέχονται να πουλήσουν έναντι ευτελούς τιμήματος τα σπίτια τους, τα οποία ο Βαρδινογιάννης γκρεμίζει μόλις τα αγοράσει. Όμως, οι περισσότεροι αρνούνται να υποκύψουν. Και τότε μπαίνουν μπροστά τα "άλλα κόλπα": πιέσεις, εκβιασμοί, τρομοκρατία, φθορές... Ταυτόχρονα, η εταιρεία αρχίζει δικαστικούς αγώνες εναντίον όσων αρνούνται να πουλήσουν, ισχυριζόμενοι ότι η περιοχή τής ανήκει βάσει των συμβολαίων που είχε κάνει ο Νίκος Βαρδινογιάννης με τους γιδοβοσκούς το 1961. Παράλληλα, η εταιρεία υποβάλλει βροχή μηνύσεων κατά των κατοίκων για... πολεοδομικές παραβάσεις. Αν ένας ψαράς προσπαθούσε να ξαναβάλει στην θέση της την λαμαρίνα που πέταξε ο αέρας από το ταβάνι του καμπινέ του, βρισκόταν αντιμέτωπος με τις αρχές και τα πρόστιμά τους. Βέβαια, οι αρχές δεν βλέπουν ούτε το ξενοδοχείο που έχουν φτιάξει πιο πέρα οι Βαρδινογιάννηδες ούτε την βίλλα τους.
Δεν έχει σημασία ποια πλευρά έχει δίκιο. Σημασία έχει ότι οι φτωχοί χωρικοί δεν μπορούν να τα βάλουν με το νομικό οπλοστάσιο και την οικονομική άνεση της ΣΕΚΑ. Έτσι, ο ένας μετά τον άλλο σκύβουν το κεφάλι και υποτάσσονται. Αν όχι όλοι, οι περισσότεροι. Μέχρι που πέφτει η χούντα, η ΣΕΚΑ έχει κυριαρχήσει στην περιοχή.
Θα ξαναγυρίσουμε στην Κρήτη αλλά για την ώρα ας ανηφορίσουμε αρκετά βορειότερα, γυρνώντας πίσω στον χρόνο. Σκοπός μας είναι να δούμε μια ιστοριούλα που θυμίζει έντονα τα πιο πρόσφατα γεγονότα του Βατοπεδίου. Μόνο που σε τούτη την περίπτωση πρωταγωνιστεί ένα άλλο αθωνίτικο μοναστήρι: η μονή Ξενοφώντος.
Το 1965, λοιπόν, η μονή Ξενοφώντος διεκδικεί για λογαριασμό της μια τεράστια έκταση 53.800 στρεμμάτων στην χερσόνησο της Σιθωνίας, η οποία εκτείνεται από τα χωριά Άγιος Νικόλαος και Νικήτη προς βορρά μέχρι την κοινότητα Παρθενώνας, κοντά στον Νέο Μαρμαρά προς νότο (χάρτης) και περιλαμβάνει και τα νησιά από τον Όρμο Παναγιάς μέχρι την Βουρβουρού (Καλογριά, Περιστέρι, Ελιά, Αμπελίτσι, Διάπορος, Άγιος Ισίδωρος, Καλαμονήσια, Πετρονήσι κλπ). Υποτίθεται ότι η εν λόγω έκταση (κυρίως δασώδης αλλά σε μεγάλα τμήματά της καλλιεργούμενη) είχε παραχωρηθεί στην μονή την εποχή τού Βυζαντίου, με κάποια αυτοκρατορικά χρυσόβουλα και σιγγίλια. Τότε, λοιπόν, η μονή υποβάλλει αίτηση αναγνώρισης ιδιοκτησίας. Η αίτηση απορρίπτεται.
Λίγα χρόνια αργότερα, οι συνθήκες έχουν αλλάξει και η μονή υποβάλλει νέα αίτηση. Στην εξουσία βρίσκονται οι συνταγματάρχες, οι οποίοι αποφαίνονται (προφανώς, μετά από θεία φώτιση) ότι η μονή έχει δίκιο. Τον Απρίλιο του 1973 το Συμβούλιο Ιδιοκτησίας Δημόσιων Δασών (ΣΙΔΔ) παραπέμπει στο δασαρχείο Πολυγύρου την εξέταση του θέματος. Το δασαρχείο εκδίδει απόφαση θετική προς τη μονή. Έτσι πολύ σύντομα γίνονται όλες οι διαδικασίες και την 1η Οκτωβρίου 1973 ο υπουργός γεωργίας της χούντας υπογράφει απόφαση με την οποία εκχωρεί την έκταση στην μονή Ξενοφώντος. Τι κάνει η μονή με αυτή την έκταση; Την μεταβιβάζει αμέσως (κι όταν λέμε αμέσως, εννοούμε αμέσως) στην... ΣΕΚΑ (τί έκπληξη!) προς μόλις χίλιες δραχμές το στρέμμα.
Δεν ξέρω τι σχέση έχει το real estate (έστω και ιδιόμορφο) με τον ανεφοδιασμό πλοίων σε καύσιμα, οπότε δεν μπορώ να εξηγήσω τον λόγο για τον οποίο η βαρδινογιάννειος ΣΕΚΑ ενδιαφέρεται τόσο για την απόκτηση γαιών. Επίσης, δεν μπορώ να καταλάβω πώς γίνεται και η χούντα δείχνει τέτοια εύνοια στην οικογένεια και σε Κρήτη και σε Σιθωνία, από την στιγμή που υποτίθεται πως οι Βαρδινογιάννηδες ήσαν αντιστασιακοί (ο Παύλος έφυγε από την χώρα στις 21 Απριλίου ως αυτοεξόριστος και ο Βαρδής εκτοπίστηκε για 8 μήνες στην Αμοργό ως ανακατεμένος στο περίφημο "κίνημα του ναυτικού"). Ίσως να μη μου κόβει και πολύ. Οπότε ας ξαναπιάσουμε το νήμα από εκεί που το αφήσαμε κι ας ξαναγυρίσουμε στην Κρήτη...
Λίγο ψηλότερα, στον ορεινό όγκο των Αστερουσίων, υπάρχει μια κοινότητα στην οποία ανήκει διοικητικά και ο οικισμός των Καλών Λιμένων, τα Πηγαϊδάκια. Το 1978, λοιπόν, οι πηγαϊδακιώτες είχαν την έμπνευση να εκλέξουν ως κοινοτάρχη έναν νεαρό σοσιαλιστή, τον Γιάννη Κουτσάκη. Στα 26 χρόνια του ο Κουτσάκης εμφορείται από τις σοσιαλιστικές ιδέες της εποχής (μη ξεχνάμε ότι το ΠαΣοΚ του Ανδρέα βρίσκεται σε άνοδο και τα συνθήματά του χαρακτηρίζονται από πολλούς συντηρητικούς ως εξτρεμιστικά) και δεν καταλαβαίνει και πολλά. Με την χαρακτηριστική σε νέους ανθρώπους άγνοια κινδύνου, δεν διστάζει να τα βάλει με τους Βαρδινογιάννηδες.
Πρώτη δουλειά τού νέου κοινοτάρχη είναι να ανοίξει επί τέλους ο δρόμος για τους Καλούς Λιμένες, ο οποίος, όπως είδαμε στο πρώτο σημείωμα αυτής της σειράς, είχε χαραχτεί από το 1962 και οι απαλλοτριώσεις είχαν καταβληθεί μέχρι το 1966 αλλά ποτέ δεν ξεκίνησε η κατασκευή του. Το έργο αρχίζει αλλά σύντομα σταματάει, αφού οι μπουλντόζες πέφτουν πάνω σε συρματοπλέγματα ή σε παρκαρισμένα αυτοκίνητα της ΣΕΚΑ.
Το 1981, με την νίκη του ΠαΣοΚ στις εκλογές, ο Κουτσάκης και οι συγχωριανοί του αναθαρρεύουν. Ο δρόμος προχωράει και μαζί ξεκινούν και άλλα έργα στην περιοχή, όπως η κατασκευή δικτύων ύδρευσης και ηλεκτρισμού. Όμως, η κατάσταση είναι ψυχοφθόρα. Στην διάρκεια της ημέρας, τα συνεργεία δίνουν μάχες με τους ανθρώπους τής ΣΕΚΑ, οι οποίοι κάνουν ό,τι μπορούν για να δημιουργήσουν προβλήματα. Στην διάρκεια της νύχτας, "άγνωστοι" προκαλούν φθορές σε ό,τι φτιάχτηκε το πρωί. Τελικά, το πείσμα τού Κουτσάκη και των χωρικών νικάει. Ο δρόμος (έστω και με χίλια βάσανα) φτιάχνεται και στους Καλούς Λιμένες φτάνει ρεύμα και νερό.
Αυτές οι στοιχειώδεις υποδομές αρκούν για να ξαναζωντανέψει ο ερημωμένος οικισμός. Αρχίζει η επιστροφή των κατοίκων στον τόπο τους, κάνοντας τα αφεντικά της ΣΕΚΑ να ανησυχούν σοβαρά. Κι η ανησυχία τους δεν αργεί να μετατραπεί σε πανικό όταν, το 1985, οι κάτοικοι (με μπροστάρη τον Κουτσάκη) βάζουν μπρος να ξαναφτιάξουν τον οικισμό τους, χτίζοντας τα πρώτα -μετά από πολλά χρόνια- καινούργια σπίτια.
"Παλιά μου τέχνη, κόσκινο", λέει ο λαός και η ΣΕΚΑ ξαναφωνάζει την πολεοδομία, η οποία πλακώνει τους κατοίκους με απανωτές μηνύσεις και πρόστιμα. Ο Κουτσάκης μπαίνει μπροστά και καλύπτει πλήρως τους συγχωριανούς του. Η ΣΕΚΑ καταφεύγει στον τότε νομάρχη Ηρακλείου Μανώλη Λουκάκη και τον πιέζει να στείλει μπουλντόζες για να κατεδαφιστούν τα αυθαίρετα. Ο Κουτσάκης δεν καταλαβαίνει από τέτοια και δεν διστάζει να δηλώσει: "Ο κύριος νομάρχης να ξεκινήσει το γκρέμισμα των αυθαιρέτων από το Ηράκλειο. Κι όσον αφορά τους Καλούς Λιμένες, να γκρεμίσουν πρώτα όλα τα αυθαίρετα της ΣΕΚΑ και την βίλλα των Βαρδινογιάννηδων κι ύστερα τα σπίτια των κατοίκων, αλλοιώς..."
Μόλις μπαίνει ο χειμώνας του 1985, η ΣΕΚΑ αποφασίζει να κάνει ένα βήμα συνεννόησης και οργανώνει μια σύσκεψη, στην οποία καλείται και ο κοινοτάρχης. Ο Κουτσάκης πηγαίνει αλλά η μεν σύσκεψη καταλήγει σε φιάσκο ο δε κοινοτάρχης στο νοσοκομείο, ξυλοκοπημένος από ανθρώπους τής εταιρείας. Λίγες μέρες αργότερα, μια BMW, στην οποία επιβαίνουν τέσσερις άγνωστοι, κλείνει τον δρόμο στο αυτοκίνητο του Κουτσάκη και το ρίχνει στον γκρεμό αλλά ο κοινοτάρχης γλιτώνει και ξεφεύγει.
Όλα αυτά, αντί να αποθαρρύνουν τον Κουτσάκη, τον ατσαλώνουν. Αποφασίζει να χτυπήσει την ΣΕΚΑ στην καρδιά, προσβάλλοντας την ισχύ των συμβολαίων με την οποία ο Νίκος Βαρδινογιάννης είχε αγοράσει την έκταση από τους γιδοβοσκούς. Ξέρει ότι ο κτηματικός κώδικας της μονής έχει κλαπεί αλλά το μυαλό του κάνει μια πολύ έξυπνη σκέψη: εφ' όσον εκκλησιαστικά η Κρήτη υπάγεται στο πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, εκεί υπάγονται διοικητικά και τα μοναστήρια του νησιού, άρα το πατριαρχείο πρέπει να διαθέτει αντίγραφα των κτηματικών κωδίκων όλων των μοναστηριών τού νησιού.
Ο Κουτσάκης το ψάχνει και αποδεικνύεται ότι έχει δίκιο. Χαμογελάει ικανοποιημένος και κανονίζει να επισκεφθεί ό ίδιος το πατριαρχείο και να αναζητήσει τον κώδικα της Οδηγήτριας, ο οποίος θα αποδείκνυε ότι τα συμβόλαια του 1961 ήσαν παράνομα. Κανονίζει το ταξίδι του για μετά το Πάσχα του 1986. Το κακό είναι ότι πάνω στον ενθουσιασμό του ο νεαρός κοινοτάρχης δεν κρατάει την πληροφορία αποκλειστικά για τον εαυτό του...
Μεγάλη Δευτέρα, 28 Απριλίου 1986. Ο Κουτσάκης με την οικογένειά του επισκέπτονται το διπλανό χωριό, την Πόμπια. Στην επιστροφή, ο κοινοτάρχης βρίσκει τον δρόμο κλειστό από πέτρες και ξύλα που κάποιοι έχουν ρίξει. Σταματάει το αυτοκίνητό του και κατεβαίνει να δει τι συμβαίνει. Πριν βγει καλά-καλά από την πόρτα, δέχεται έναν πυροβολισμό. Καταλαβαίνει τι συμβαίνει και προσπαθεί να φτάσει στο πορτ μπαγκάζ, όπου βρίσκεται η κυνηγετική του καραμπίνα. Τραυματισμένος όπως είναι, δεν προλαβαίνει. Ο δολοφόνος πλησιάζει και τον αποτελειώνει. Αν και η αστυνομία κάνει ώρες για να εξαπολύσει κυνηγητό προς ανακάλυψη των δραστών, το νέο ταξιδεύει ταχύτατα σε όλη την Κρήτη. Οι εμβρόντητοι κάτοικοι υποψιάζονται ποιοι βρίσκονται πίσω από την στυγερή δολοφονία. Το ίδιο φαίνεται πως υποψιάζεται και η αστυνομία, η οποία στέλνει αμέσως ισχυρή δύναμη για να φρουρήσει τις εγκαταστάσεις της ΣΕΚΑ, φοβούμενη ότι εκεί θα ξεσπάσει η λαϊκή οργή. Μια βδομάδα μετά την δολοφονία, η ΣΕΚΑ επικηρύσσει τους δράστες για δέκα εκατομμύρια αλλά, φυσικά, χωρίς αποτέλεσμα. Το κλίμα παραμένει για πολύ καιρό τόσο τεταμένο ώστε το καλοκαίρι οι Βαρδινογιάννηδες δεν τολμούν να κατεβούν στους Καλούς Λιμένες.
Στις αρχές Ιουνίου, η ΣΕΚΑ επιχειρεί να ξαναρχίσει τα έργα στην παραλία. Οι κάτοικοι εξοργίζονται. Στις 12 Ιουνίου 1986, μαζεύονται στους Καλούς Λιμένες 250 άτομα, τα οποία σταματούν τα έργα, καταλαμβάνουν μια αποθήκη της εταιρείας και πετάνε όλο της το περιεχόμενο στην θάλασσα. Η κατάληψη κρατάει τρεις μέρες, ώσπου καταφθάνει ισχυρή δύναμη σταλμένη κατ' ευθείαν από την Ανώτατη Αστυνομική Διοίκηση Κρήτης προκειμένου να αναλάβει την διερεύνηση της δολοφονίας. Δυστυχώς, οι ανακρίσεις δεν έχουν αποτέλεσμα.
Στις 30 Ιουλίου 1986, ο ανθυπαστυνόμος της ασφάλειας Ηρακλείου Νίκος Χαριτάκης στέλνει στις εφημερίδες "Ανοιχτή επιστολή προς τον Πρωθυπουργό", όπου καταγγέλλει άνωθεν παρεμβάσεις στο έργο του: "Πρόσφατο παράδειγμα η ανθρωποκτονία εκ προθέσεως του Προέδρου των Πηγαϊδακίων, η εξιχνίαση του οποίου είναι ζήτημα ωρών. Η περιοχή βοά, λύστε τα χέρια της Αστυνομίας και κλείστε τα στόματα που παραπλανούν σκόπιμα δια του Τύπου και δια των ψιθύρων την κοινή γνώμη" (εφημερίδα Μεσόγειος, 30 Ιουλίου 1986). Οι συγγενείς τού Κουτσάκη προτείνουν τον Χαριτάκη για μάρτυρα. Αντί για απάντηση, η διοίκηση της αστυνομίας μεταθέτει τον Χαριτάκη.
Στις επόμενες εκλογές, οι κάτοικοι εκλέγουν ως κοινοτάρχη τον πατέρα τού δολοφονημένου Γιάννη Κουτσάκη. Λίγο μετά την εκλογή του, ο Μανώλης Κουτσάκης παίρνει με το ταχυδρομείο έναν φάκελλο. Ο φάκελλος έχει σταλεί από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και περιέχει τρεις φωτογραφίες από το σημείο τής δολοφονίας, όπου φαίνεται και η μαρμάρινη πλάκα που τοποθετήθηκε εκεί. Η έρευνα που έγινε για αποτυπώματα δεν απέδωσε καρπούς. Σύντομα, όμως, ο Μανώλης Κουτσάκης άρχισε να δέχεται ανώνυμα σημειώματα: "κάθαρμα, θα πεθάνεις κι εσύ".
Μια πικάντικη λεπτομέρεια. Στην δίκη της "Ε.Ο. 17 Νοέμβρη", καθώς
καταθέτει ο Βαρδής Βαρδινογιάννης, αναφερόμενος στην απόπειρα της
οργάνωσης εις βάρος του, διαμείβεται ο παρακάτω διάλογος με τον Δημήτρη
Κουφοντίνα:
- Δ. ΚΟΥΦΟΝΤΙΝΑΣ: Δηλώσατε και εδώ, δηλώσατε και στην πρώτη δίκη, ότι «εγώ δύο χρόνια την ερεύνησα την υπόθεση με δικά μου μέσα. Έφερα ξένους εδώ αλλά δεν είχα κανένα αποτέλεσμα. Έψαχνα να τους βρω, δεν τους βρήκα. Ήμουν άτυχος εγώ για να τους βρω και τυχεροί αυτοί που δεν τους βρήκα». Θα ήθελα να μου πείτε πρώτα πρώτα, τι είναι αυτοί οι ξένοι ειδικοί που φέρατε. Ανήκαν σε κανένα ευαγές ίδρυμα, σε κανένα συνδικάτο; Τι ήταν αυτοί οι ειδικοί τέλος πάντων;
- Β. ΒΑΡΔΙΝΟΓΙΑΝΝΗΣ: Δεν απαντώ σε τέτοιες ερωτήσεις εγώ.
- Δ. ΚΟΥΦΟΝΤΙΝΑΣ: Μάλιστα. Λέτε μετά ότι «ήταν τυχεροί που δεν τους βρήκα». Τι τύχη θα είχαν δηλαδή αυτοί; Μήπως θα είχαν την τύχη του νεαρού σοσιαλιστή κοινοτάρχη Γιάννη Κουτσάκη που δολοφονήθηκε γκαγκστερικά; Αυτή την τύχη θα είχαμε;
- Β. ΒΑΡΔΙΝΟΓΙΑΝΝΗΣ: Δεν ξέρω τι σχέση έχει το ένα με το άλλο.
(....)
- Β. ΒΑΡΔΙΝΟΓΙΑΝΝΗΣ: Δεν είχες το θάρρος να 'ρθεις μόνος σαν άντρας. Το κάνατε σαν τις πουτάνες.
- Δ. ΚΟΥΦΟΝΤΙΝΑΣ: Τα λες αυτά όταν έρχεσαι με τους μπράβους σου. Αυτούς έστειλες για να δολοφονήσεις τον κοινοτάρχη των Καλών Λιμένων Γιάννη Κουτσάκη που σου αντιστάθηκε;
Έχει ενδιαφέρον να δούμε την στάση που κράτησε η ΣΕΚΑ μετά από αυτή την δολοφονία. Κατά πόσο, δηλαδή, αναδιπλώθηκε ή συνέχισε απτόητη το έργο της.
Η δολοφονία τού κοινοτάρχη Γιάννη Κουτσάκη δεν καπρίτσωσε μόνο τους κατοίκους της περιοχής. Καπρίτσωσε και τα αφεντικά τής ΣΕΚΑ, τα οποία, μη έχοντας πια τον ενοχλητικό κοινοτάρχη να μπερδεύεται στα πόδια τους, έδειξαν και πάλι τα δόντια τους. Παρά το ότι η ντόπια κοινωνία βούιζε, φαίνεται ότι ελάχιστα πράγματα έφταναν στους δέκτες των μεγάλων μέσων μαζικής ενημέρωσης. Όμως, δέκα χρόνια μετά την δολοφονία, ο ανταποκριτής της εφημερίδας Ριζοσπάστης Χρίστος Παπαδάκης αποφάσισε να σκαλίσει το πρόβλημα, οι κάτοικοι τόλμησαν να μιλήσουν και η εφημερίδα δημοσίευσε το σχετικό ρεπορτάζ στις 24 Νοεμβρίου 1996, με τίτλο "Ο νόμος του ισχυρού και του χρήματος". Από τις επώνυμες μαρτυρίες εκείνου του ρεπορτάζ, σταχυολογώ:
- Μενέλαος Νικήτας: Κάθε καλοκαίρι που έρχονται από την Αθήνα οι "μεγάλοι" της οικογένειας, οι κάτοικοι και οι επισκέπτες παρεμποδίζονται και δεν τους επιτρέπεται να κάνουν μπάνιο στη μαγευτική παραλία των Καλών Λιμένων. Δεν ξέρω για ποιο λόγο γίνεται αυτό. Αυτοί επικαλούνται ζητήματα ασφαλείας, όμως αυτό που λέμε εμείς είναι ότι αυτή η τρομοκρατία πρέπει να τελειώσει γιατί έχει παρατραβήξει το κακό. Δεν μπορούν σήμερα αυτοί, μετά από τόσα χρόνια, να διώξουν εμάς. Δεν τους εμποδίζουμε, ας μας αφήσουν ήσυχους.
- Μανώλης Λαμπάκης: Το 1972 κατέβηκα εδώ με την οικογένειά μου, για να ξεκουραστούμε και να κάνουμε τα μπάνια μας. Στους Καλούς Λιμένες είχε τότε σπίτι ο γαμπρός μου, αλλά επειδή ήταν μικρό έστησα μια σκηνή για να παίζει μέσα το παιδί μου. Οταν κάποια στιγμή πέρασα έξω από τη ΣΕΚΑ με βλέπει ο Σήφης Βαρδινογιάννης και μου λέει: "Να πας να βγάλεις τη σκηνή από εκεί γιατί εμποδίζει". Του είπα, "καλά", όμως δεν την έβγαλα. Το βράδυ έρχεται και με το πόδι του δίνει μια στη σκηνή και τη χαλάει, με αποτέλεσμα να κινδυνεύσει το παιδί που ήταν μέσα. Ανταλλάξαμε στη συνέχεια πολλές άσχημες κουβέντες. Του είπα, πως "έχω δει γουρούνια στη Γερμανία, αλλά σαν κι εσένα όχι". Άλλο βράδυ έγινε κάποιο περιστατικό με τον Γιάννη Πεδιαδιτάκη, ταξιτζή, που έκανε ένα αγώι κι έπρεπε να περάσει από την περιοχή για να μεταφέρει πελάτες από το Ηράκλειο στην εκκλησία του Αγίου Παύλου. Οι άνθρωποι της εταιρίας είχανε κλείσει το δρόμο και δεν άφηναν το ταξί να περάσει. Επειτα από λογομαχία που είχε με τους μπράβους, ο ταξιτζής κατέβηκε από το αυτοκίνητο. Καθώς πήγε να βγάλει τα κλειδιά, ο Σήφης Βαρδινογιάννης νόμισε ότι θα τραβούσε πιστόλι. Τρέχει γρήγορα, ανοίγει το αυτοκίνητό του, παίρνει την καραμπίνα και σημαδεύει τον Πεδιαδιτάκη. "Αμα είσαι άντρας ρίξε", του λέει ο ταξιτζής. Έγινε μεγάλη φασαρία κείνο το βράδυ.
- Γιώργος Πιταράκης: Το 1984, τη χρονιά που είχα απολυθεί από το στρατό, σύχναζα και δούλευα στους Καλούς Λιμένες ως ψαράς. Υπάρχει εκεί μια παραλία, που λέγεται "Μακριά Άμμος" ή "Αρμυρίκια". Δίπλα ακριβώς στη βίλα της εταιρίας υπάρχει κάποιο μονοπάτι που συντομεύει το δρόμο για να μπορείς να πας στην παραλία αυτή. Πήγα να κατέβω από κει αλλά έπεσα πάνω σε μαντρόσκυλα που είχαν δεμένα εκεί, τα οποία μπορούσαν να με φτάσουν και να με πειράξουν. Είδα, εν τω μεταξύ εκεί την κόρη του Σήφη, τη Χρυσή, η οποία μου λέει να προσέξω μη με δαγκάσουν τα σκυλιά. Την ίδια στιγμή φτάνει στο σημείο εκείνο ο αδελφός της, που μου λέει επί λέξη: "Γιατί μ... πειράζεις την αδελφή μου;"... "Δεν πείραξα κανέναν", του απαντώ και γω και του ανταποδίδω τη βρισιά, λέγοντάς του: "Μ... να πεις τον πατέρα σου". Το είπα αυτό χωρίς να ξέρω ποιος είναι ο πατέρας του, αλλά και να το ήξερα πάλι το ίδιο θα 'λεγα, αφού με είχε προσβάλει. Δεν προλαβαίνω να τελειώσω και φτάνει ο Βαρδινογιάννης, με πιάνει από τον ώμο και μου βάζει το πιστόλι στον κρόταφο. Τα υπόλοιπα εσείς θα τα κρίνετε.
- Γιάννης Ανδρουλιδάκης: Ό,τι κι αν κάνουμε εδώ, βρίσκουμε τον μπελά μας. Δεν τους πειράζουμε, αυτοί συνέχεια μας ενοχλούν. Φτιάξαμε εκεί κάποια σπιτάκια για να παραθερίζουμε το καλοκαίρι με τα παιδιά μας. Πιστεύουμε ακράδαντα ότι χτίσαμε σε κοινοτικό χώρο, όπου μπορεί να είμαστε παράνομοι, αλλά το ίδιο ισχύει και γι' αυτούς. Όλα τα κτίσματα που έχουν εκεί είναι χωρίς άδειες και έχουν ενταχθεί στα κατεδαφιστέα. Δε μας αφήνουνε νερό, μας κάνουν ζημιές κατά καιρούς, πότε βάζοντας σε κάποιο σπίτι φωτιά, πότε σπάζοντας κάποιο άλλο. Πάντα ισχυρίζονται, βέβαια, ότι δεν τα κάνουν αυτοί αλλά κάποιοι άγνωστοι. Ο κόσμος έχει αγανακτήσει και δεν ξέρουμε κάποια στιγμή πού θα φτάσουμε.
Στην Σιθωνία, για την οποία μιλήσαμε προχτές, η εταιρεία ακολούθησε άλλη τακτική. Ο εκφοβισμός κι ο τσαμπουκάς μπορεί να δούλευαν με τους λιγοστούς κατοίκους των Καλών Λιμένων αλλά δεν ήσαν κατάλληλοι για μια πολυάριθμη κοινωνία. Έτσι, οι Βαρδινογιάννηδες αποφάσισαν να φερθούν στην Σιθωνία ως...δωρητές!
Στις αρχές τού 2000, ο Όμιλος Βαρδινογιάννη στέλνει στην "Κτηματολόγιο Α.Ε." μια επιστολή, με την οποία μεγαλόψυχα αποδέχεται να... χαρίσει 20.000 στρέμματα στους αγρότες της περιοχής. Συγκεκριμένα, ο Όμιλος δηλώνει την επιθυμία του "να δοθούν τίτλοι ιδιοκτησίας στους κατοίκους της περιοχής, που οι οικογένειες των πατέρων τους και οι ίδιοι καλλιεργούσαν τις εκτάσεις που έχουν καταπατήσει", εξηγεί ότι "κατ' αυτόν τον τρόπο της προσφοράς μας, η πολιτεία, μέσω της Κτηματολόγιο ΑΕ και της δικής μας καλής πίστης, θα προβεί σε ολοκλήρωση του έργου της και επίλυση ίσως ενός κοινωνικού προβλήματος" και συμπληρώνει ότι μ' αυτόν τον τρόπο θα επενδυθούν κεφάλαια στον τόπο και θα δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας. (σ.σ.: οι υπογραμμίσεις δικές μου)
Δηλαδή, για τους Βαρδινογιάννηδες: (α) οι αγρότες τής Σιθωνίας είναι καταπατητές, (β) η περιοχή ανήκει σ' αυτούς, οπότε έχουν δικαίωμα να προσφέρουν ένα τμήμα της όπου θέλουν και (γ) το άρπαγμα της γης από εκείνους που την είχαν και την καλλιεργούσαν επί μισή χιλιετία ίσως και να δημιουργεί κοινωνικό πρόβλημα.
Γιατί, όμως, η ΣΕΚΑ αποφάσισε να δείξει τέτοια γαλαντομία; Στις 30 Σεπτεμβρίου 1999, το δημοτικό συμβούλιο του Δήμου Σιθωνίας αποφάσισε να κλείσει τα κτηματολογικά γραφεία της Νικήτης και του Αγίου Νικολάου, ώσπου η πολιτεία να αποφασίσει ότι οι διαφιλονικούμενες εκτάσεις πρέπει να αποδοθούν στους νόμιμους κατόχους τους. Με την απόφασή του αυτή, το δημοτικό συμβούλιο ερχόταν να σταθεί αρωγός στους κατοίκους οι οποίοι αρνούνταν να υποβάλουν κτηματογραφικές δηλώσεις για να μη μπλέξουν σε δικαστικές διαμάχες με τους Βαρδινογιάννηδες. Αντίθετα, η ΣΕΚΑ βιαζόταν να ολοκληρωθεί η κτηματογράφηση της περιοχής, ώστε να της δοθούν κάποια επίσημα δημόσια έγγραφα που θα αναγνώριζαν την ιδιοκτησία της. Έτσι, αποφάσισε να "χαρίσει" το ένα τρίτο τής έκτασης που είχε "αγοράσει" από την μονή Ξενοφώντος(*), προκειμένου να ξεμπλοκάρουν οι διαδικασίες που θα "καθάριζαν" το υπόλοιπο κομμάτι και θα της επέτρεπαν να προχωρήσει στην εκμετάλλευσή του.
Δυστυχώς για τους Βαρδινογιάννηδες, η "προσφορά" τους δεν έγινε δεκτή. Όπως αναφέραμε προχτές, η υπόθεση Σιθωνία βρίσκεται ακόμη στα δικαστήρια.
Κάπου εδώ ολοκληρώνουμε με το real estate των Βαρδινογιάννηδων. Για επιδόρπιο άφησα μια σπαρταριστή λεπτομέρεια, ώστε να γελάσει το χειλάκι κάθε πικραμένου. Μετά την αγοραπωλησία τού 1973, μπήκε στο "παιχνίδι" με την διαφιλονικούμενη έκταση της Σιθωνίας άλλο ένα Αθωνίτικο μοναστήρι, η Σίμωνος Πέτρα. Η εν λόγω μονή ισχυρίζεται ότι έχει άλλα χρυσόβουλα και σιγγίλια, με βάση τα οποία τα 30.000 στρέμματα (δηλαδή, η μισή έκταση περίπου) ανήκουν σ' αυτήν. Μέχρι τώρα ήξερα ότι η θεία πίστη μπορεί να πολλαπλασιάσει ψωμί και ψάρια. Χάρη στους Βαρδινογιάννηδες, ήρθε η ώρα να μάθω ότι μπορεί να πολλαπλασιάσει και αυτοκρατορικά σιγγίλια...
(*) Σε προηγούμενο σημείωμα ανέφερα ότι η μονή Ξενοφώντος, προκειμένου να τεκμηριώσει την ιδιοκτησία τής "πωληθείσης" εκτάσεως, επικαλείται κάποια αυτοκρατορικά χρυσόβουλα και σιγγίλια. Θα έπρεπε να είχα προσθέσει μια σημαντική λεπτομέρεια: αυτοί οι αυτοκρατορικής προελεύσεως "τίτλοι ιδιοκτησίας" δεν εμφανίστηκαν ποτέ και πουθενά διότι... κάηκαν σε κάποια πυρκαγιά, προ αμνημονεύτων ετών! Αυτούς τους "καμμένους" τίτλους αποδέχτηκε η χούντα και αναγνώρισε την ιδιοκτησία τής μονής. Από τον κλεμμένο κώδικα της Οδηγήτριας, φτάσαμε στους καμμένους τίτλους τής Ξενοφώντος κι από την τρομοκρατία της Κρήτης στις "προσφορές" της Σιθωνίας. Αν μη τι άλλο, υπάρχει μια ποικιλία επιλογών για το πώς μπορεί κάποιος να αποκτήσει ξαφνικά περιουσία. Το μοναστήρι νά 'ν' καλά...
Το ζήτημα της Νότιας Ροδεσίας
Για να καταλάβουμε όσα θα ακολουθήσουν, επιβάλλεται να μεταφερθούμε στην
νότια άκρη τής Αφρικής, να γυρίσουμε στα μέσα της δεκαετίας τού 1960
και να ρίξουμε μια ματιά στην Ιστορία. Εκεί, λοιπόν, στα βορειοανατολικά
σύνορα της Δημοκρατίας τής Νοτίου Αφρικής, αρχίζει μια περιοχή η οποία
εκτείνεται μέχρι τα σύνορα του Κονγκό και η οποία τότε λεγόταν Ροδεσία.
Το βόρειο τμήμα αυτής της περιοχής, η Βόρεια Ροδεσία, αποτελεί
προτεκτοράτο τής Μεγάλης Βρετανίας από το 1911. Άλλωστε, η Ροδεσία
(Rhodesia) πήρε το όνομά της από τον Άγγλο καπιταλιστή Σεσίλ Τζον
Ρόουντς (Cecil John Rhodes), ο οποίος εγκαταστάθηκε εκεί για να
εκμεταλλευτεί τον τεράστιο πλούτο της. Το νότιο τμήμα ελεγχόταν κάποτε
από την Νότιο Αφρική αλλά το 1923, με την βοήθεια των Άγγλων, αποκόπηκε
μετά από σκληρούς αγώνες των κατοίκων που ήθελαν να γλιτώσουν από το
απαρτχάιντ. Έκτοτε, η Νότια Ροδεσία έχει ημιαυτόνομο καθεστώς ως αγγλική
αποικία.
Το 1964, η Βόρεια Ροδεσία αποτινάσσει τον βρετανικό ζυγό και γίνεται
ανεξάρτητο κράτος με το όνομα Ζάμπια. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην
τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων εκείνης της χρονιάς στο Τόκιο, η
χώρα μπήκε ως Βόρεια Ροδεσία και στην τελετή λήξης παρουσιάστηκε ως
Ζάμπια. Οι Άγγλοι δεν έφεραν ιδιαίτερα εμπόδια. Η πάλαι ποτέ βρετανική
αυτοκρατορία έχει βγει λαβωμένη από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο κι επί πλέον
έχει να αντιμετωπίσει προβλήματα με τις αποικίες της σε όλον τον κόσμο.
Πολύ περισσότερο δε που έχει αρχίσει να ξεσηκώνεται και η Νότια
Ροδεσία, ζητώντας κι αυτή ανεξαρτησία. Αν επρόκειτο, λοιπόν, να
ενδιαφερθούν για κάτι οι Άγγλοι, ήταν καλύτερα να ασχοληθούν με την
Νότια Ροδεσία, την οποία και καλύτερα έλεγχαν και πλουσιώτερη ήταν.
Τα πράγματα άρχισαν να ζορίζουν επικίνδυνα στις 11 Νοεμβρίου 1964, όταν ο ηγέτης της Νότιας Ροδεσίας Ίαν Σμιθ υπογράφει την "Μονομερή Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας"
της χώρας του. Πρώτο μέλημα των Άγγλων ήταν να κόψουν τους διαύλους
ανεφοδιασμού των Ροδεσιανών. Έτσι, διέκοψαν την λειτουργία του
πετρελαιαγωγού Μοζαμβίκης-Ροδεσίας, ο οποίος μετέφερε πετρέλαιο από την
Μπέιρα. Τότε οι Ροδεσιανοί στράφηκαν για βοήθεια στην μέχρι πρότινος
"μισητή" Νότιο Αφρική.
(*) Στο μεταξύ, οι Ροδεσιανοί είχαν πέσει με τα μούτρα για να φτιάξουν νέες συνδέσεις στον αγωγό Μοζαμβίκης-Ροδεσίας, παρακάμπτοντας τα "φράγματα" των Άγγλων. Αξίζει να σημειώσουμε ότι ο αγωγός ελεγχόταν από μια κοινοπραξία με κυριώτερους εταίρους την Shell και την Mobil και διευθυντή τον Πορτογάλο Ντίας ντα Κούνια. Η Πορτογαλία κυβερνάται από τον δικτάτορα Σαλαζάρ και δεν έχει σε καμμιά εκτίμηση τα αυτονομιστικά κινήματα, μιας και λίγο πιο πέρα, στην Αγκόλα, αντιμετωπίζει κι αυτή τέτοια προβλήματα. Προβλήματα που, φυσικά, δεν θα ήθελε να αντιμετωπίσει ούτε στην Μοζαμβίκη. Όμως, το χρήμα είναι χρήμα, ο ντα Κούνια σιγοντάρει τους Ροδεσιανούς (προφανώς, με την σύμφωνη γνώμη των Shell και Mobil) και, όταν στις 14 Μαρτίου 1966 οι συνδέσεις με τον αγωγό τελειώνουν, ειδοποιεί την Πραιτόρια.
Παρά την αρχική του υπόσχεση για βοήθεια, ο Φέρβοερντ δείχνει να το ξανασκέφτεται. Αλλά ο Σμιθ δεν μπορεί να περιμένει και αρχίζει αμέσως το ψάξιμο, αναζητώντας πλοία-πειρατές, τα οποία θα προθυμοποιούνταν να σπάσουν το βρετανικό εμπάργκο και να μεταφέρουν πετρέλαιο στην Μπέιρα, παρά τις περιπολίες των βρετανικών πολεμικών σκαφών (Beira Patrol) που είχαν εντολή να εμποδίσουν "με την βία, αν χρειαζόταν, πλοία τα οποία τεκμηριωμένα πιστευόταν πως μετέφεραν πετρέλαιο προοριζόμενο για την Νότια Ροδεσία" ("Gowlland-Debbas, "Collective Responses to Illegal Acts in International Law: United Nations Action in the Question of Southern Rhodesia", 1990)
Ο Σμιθ δεν χρειάστηκε να περιμένει πολύ για να εμφανιστεί ο πρώτος εθελοντής. Ήταν το πλοίο Joanna V, στο πηδάλιο του οποίου βρισκόταν ένας καπετάνιος που δεν καταλάβαινε από τίποτε: ο Γιώργος Βαρδινογιάννης. Γι' αυτό το πλοίο θα πούμε πολλά στο επόμενο σημείωμα.
(*) Στο άρθρο της, η Chicago Tribune αναφέρει, μεταξύ άλλων:
21 Φεβρουαρίου 1966. Στο ιρανικό λιμάνι Μπαντέρ Μασούρ, το τάνκερ
Arietta Venizelos αναχωρεί για Ρότερνταμ, φορτωμένο με 110.000 βαρέλια
πετρέλαιο, το οποίο ανήκει στην Σαν Τζασίντο, μια λιβανέζικη θυγατρική
τής Continental Oil.
Ο Νίκος Βαρδινογιάννης είναι καλά πληροφορημένος για το τι συμβαίνει στην Ροδεσία και ξέρει πως όποιος καταφέρει να παραδώσει πετρέλαιο στους Ροδεσιανούς θα γεμίσει χρυσάφι. Βιάζεται, λοιπόν, να βρει πετρέλαιο. Έτσι, καθώς το Arietta Venizelos πλέει στα νερά της Μεσογείου, έρχεται σε επαφή με την Continental Oil και αγοράζει το πετρέλαιο εν πλω, μέσω της ΣΕΚΑ και μιας άλλης εταιρείας του, της ΝΙΜΑ International. Για να αποκτήσει αμέσως το πετρέλαιο, ο Βαρδινογιάννης δεν διστάζει να πληρώσει κάπου ένα εκατομμύριο δολάρια, την στιγμή που η τιμή του βαρελιού έπαιζε στο 1,36 δολάριο το βαρέλι.
Όμως, ο Βαρδινογιάννης δεν μένει στο πετρέλαιο. Στις 8 Μαρτίου και ενώ το Arietta Venizelos πλέει πάντοτε στην Μεσόγειο, έρχεται σε επαφή με την πλοιοκτήτρια εταιρεία "Βενιζέλος Α.Ε." και ζητάει να αγοράσει το πλοίο. Προσφέρει σαράντα χιλιάδες λίρες. Καθώς το ποσό αυτό είναι διπλάσιο από την πραγματική αξία του πλοίου, η προσφορά του γίνεται αμέσως δεκτή. Η αγοραπωλησία ολοκληρώνεται στις 12 Μαρτίου στην Νέα Υόρκη και το πλοίο περνάει στην ιδιοκτησία τής "Varnikos Corporation", μιας Παναμέζικης εταιρείας, η οποία ανήκει στον Νίκο Βαρδινογιάννη (Var.Nikos), με μια εγγυητική επιστολή εκδοθείσα από τράπεζα του Γιοχάννεσμπουργκ.
Το μόνο που κατάφερε ο Χαριτίδης με την άρνησή του ήταν να χάσει την
δουλειά του. Ο Νίκος Βαρδινογιάννης αλλάζει την σημαία του πλοίου από
Ελληνική σε Παναμέζικη, αλλάζει και το όνομα του πλοίου σε Joanna V
(Ιωάννα είναι το όνομα της αγαπημένης του μοναχοκόρης) και στέλνει στο
Ντακάρ τον μικρότερο αδελφό του Γιώργο για να αναλάβει καθήκοντα
καπετάνιου. Ο "τσαμπουκάς" Γιώργος Βαρδινογιάννης δεν κολώνει πουθενά
Στις αρχές Απριλίου το Joanna V αφήνει πίσω του το Ακρωτήριο της Καλής
Ελπίδας και μπαίνει στον Δίαυλο (Στενό) τής Μοζαμβίκης.
Εκεί, το Joanna V μπλοκάρεται από την Βρετανική φρεγάτα Plymouth. Ο Γιώργος Βαρδινογιάννης εξηγεί στους Άγγλους ότι έχει εντολή να σταματήσει στην Μπέιρα για ανεφοδιασμό και οδηγίες και στην συνέχεια να φτάσει στο Τζιμπουτί όπου θα παραδώσει το φορτίο του. Το μόνο κακό σε όσα είπε ο καπετάνιος ήταν ότι στο Τζιμπουτί δεν υπήρχε διυλιστήριο και αυτό το γνώριζαν οι άγγλοι. Όμως, οι Άγγλοι δεν είχαν καμμιά δικαιοδοσία να εμποδίσουν τον κατάπλου τού Joanna V στην Μπέιρα, εφ' όσον ο προορισμός ήταν το Τζιμπουτί και ο εντολέας ήταν νοτιοαφρικανική εταιρεία. Παράλληλα, η Παναμέζικη σημαία του πλοίου καθιστούσε ανίσχυρη την απαγόρευση της ελληνικής κυβέρνησης. Έτσι, μετά από έντονο αλλά σύντομο διπλωματικό παιχνίδι, στις 5 Απριλίου 1966 το Joanna V ρίχνει άγκυρα ένα μίλι αρόδο από το λιμάνι τής Μπέιρα.
Το πλοίο έγινε αμέσως παγκόσμιο σύμβολο αμφισβήτησης και πρωτοπορίας για πολλά άλλα τάνκερ. Στις 10 Απριλίου, η εφημερίδα Sunday Times αποκάλυψε ότι η AG Morisson είχε υπογράψει συμβόλαια με άλλα 27 τάνκερ για παράδοση συνολικά 3,2 εκατομμυρίων βαρελιών, ποσότητα που υπερκάλυπτε τις ετήσιες ανάγκες τής Ροδεσίας.
Ας κάνουμε, όμως, την ήδη ενδιαφέρουσα ιστορία μας ακόμη πιο όμορφη.
Στις 27 Μαρτίου, στο ιρανικό λιμάνι Μπαντέρ Μασούρ φορτώνει πετρέλαιο το
ελληνικών συμφερόντων τάνκερ Charton Venus, όταν από το πουθενά
εμφανίζεται η Varnikos Corporation και το αγοράζει κι αυτό, μαζί με το
φορτίο του. Όπως και το Joanna V, το πλοίο ανεβάζει εν πλω την
Παναμέζικη σημαία, αλλάζει το όνομά του σε Manuela (έτσι λεγόταν η
σύζυγος του Νίκου Βαρδινογιάννη) και βάζει πλώρη για Μπέιρα. Πριν το
πλοίο μπει στον Δίαυλο της Μοζαμβίκης, το σταματάει η Αγγλική φρεγάτα
Berwick. Ο καπετάνιος δείχνει τα χαρτιά του, σύμφωνα με τα οποία έχει
προορισμό για Ρότερνταμ μέσω Ντέρμπαν (παραλιακή πόλη τής Νοτίου
Αφρικής). Λες και είναι το πιο φυσιολογικό πράγμα στον κόσμο να πάει
κανείς από τον Ινδικό στο Ρότερνταμ όχι μέσω Σουέζ αλλά κάνοντας τον
γύρο τής Αφρικής, οι Άγγλοι αφήνουν το πλοίο να περάσει, συνοδεύοντάς το
μέχρι ν' αφήσει πίσω του την Μπέιρα. Μόλις ο καπετάνιος πήρε χαμπάρι
ότι απαλλάχτηκε από την αγγλική συνοδεία, έκανε στροφή επί τόπου. Το
πρωί της 9ης Απριλίου οι Άγγλοι έμειναν με το στόμα ανοιχτό βλέποντας το
Manuela να έχει ρίξει άγκυρα δίπλα στο Joanna V.
Τα δυο τάνκερ του Βαρδινογιάννη προκάλεσαν ισχυρό πονοκέφαλο στον Βρετανό πρωθυπουργό Χάρολντ Ουίλσον. Το σπάσιμο του εμπάργκο ήταν η μεγαλύτερη κρίση που αντιμετώπιζε ο Ουίλσον από την ημέρα που εγκαταστάθηκε στην Ντάουνινγκ Στρητ. Η ανάγκη των Άγγλων να κάνουν κάτι ήταν άκρως επείγουσα: αφού δεν μπόρεσαν να εμποδίσουν τα πλοία να φτάσουν στην Μπέιρα, θα έπρεπε να εμποδίσουν το ξεφόρτωμά τους...
Θα κλείσουμε με μια πικάντικη λεπτομέρεια. Είπαμε πιο πάνω ότι η αγγλική φρεγάτα Plymouth σταμάτησε το Joanna V για έλεγχο. Εκείνο που δεν είπαμε είναι ότι ο Γιώργος Βαρδινογιάννης είχε μπει κι αυτός στο ναυτικό, όπως τ' αδέλφια του Νίκος και Βαρδής. Κατά την διάρκεια της καρριέρας του, θήτευσε και σε μονάδα του ΝΑΤΟ στην Μάλτα. Εκεί γνωρίστηκε και έκανε παρέα με τον Βρετανό πλοίαρχο Τόμας Έβελυν Φάνσωου. Κανείς τους δεν μπορούσε τότε να φανταστεί ότι μερικά χρόνια αργότερα θα ξανασυναντιούνταν και, μάλιστα, μεσοπέλαγα: ο Βαρδινογιάννης ως κυβερνήτης τού Joanna V και ο Φάνσωου ως κυβερνήτης του Plymouth...
Άνθρακες ο Ροδεσιανός θησαυρός
Στις 7 Απριλίου 1966, το Βρετανικό υπουργικό συμβούλιο αποφάσισε να
ζητήσει από τον ΟΗΕ εξουσιοδότηση να σταματήσει την παράδοση πετρελαίου
στην Μπέιρα. Ο Βρετανός αντιπρόσωπος στον ΟΗΕ, ο λόρδος Κάραντον, ζήτησε
επείγουσα σύσκεψη του Συμβουλίου Ασφαλείας. Κι ενώ το αίτημα του
Κάραντον αφορούσε εξουσιοδότηση για χρήση στρατιωτικής ισχύος προς
αποτροπή κάθε παράδοσης πετρελαίου στην Μπέιρα, οι αφρικανικές χώρες που
συμμετείχαν στο Συμβούλιο, ζητούσαν ακόμη αυστηρότερες κυρώσεις.
Μάλιστα δε, οι Αφρικανοί κατηγόρησαν τους Βρετανούς ότι δεν πήραν
έγκαιρα στρατιωτικά μέτρα για να καταπνίξουν την επανάσταση στην
Ροδεσία. Αυτό μπορεί σήμερα να ηχεί παράξενα στ' αφτιά μας αλλά δεν
πρέπει να ξεχνάμε ότι εκείνη την εποχή οι περισσότερες υποσαχάριες
αφρικανικές χώρες ήσαν αποικίες και, συνεπώς, ήταν λογικό να
αντιτίθενται σε κάθε επαναστατική διαδικασία.
Τελικά, στις 9 Απριλίου, το Συμβούλιο Ασφαλείας εξέδωσε το Ψήφισμα 221, το οποίο χαρακτήριζε την παράδοση πετρελαίου στην Μπέιρα ως "απειλή για την διεθνή ειρήνη" και καλούσε την Μεγάλη Βρετανία "να εμποδίσει, ακόμη και με χρήση στρατιωτικής ισχύος αν είναι απαραίτητο, την άφιξη στην Μπέιρα πλοίων που δικαιολογημένα εκτιμάται ότι μεταφέρουν πετρέλαιο με προορισμό την Ροδεσία, ενώ παροτρύνει το Ηνωμένο Βασίλειο να συλλάβει και να κρατήσει το τάνκερ Joanna V αμέσως μόλις αναχωρήσει από την Μπέιρα, εφ' όσον είχε ξεφορτώσει εκεί το πετρέλαιο που μεταφέρει". (TMC Asser Instituut, "Resolutions and Statements of the United Nations Security Council 1946-1989", σελίδα 84).
Το Ψήφισμα 221 αποτέλεσε ορόσημο για τα Ηνωμένα Έθνη, αφού ήταν η πρώτη φορά μετά τον πόλεμο της Κορέας που μια τοπική διαμάχη χαρακτηριζόταν ως "απειλή για την διεθνή ειρήνη", δίνοντας την δυνατότητα στο Συμβούλιο Ασφαλείας να χορηγεί εξουσιοδοτήσεις για χρήση στρατιωτικής ισχύος. Και, βέβαια, είναι η μοναδική φορά στα χρονικά του ΟΗΕ που ψήφισμά του θεωρεί μια απλή παράδοση πετρελαίου ως "απειλή για την παγκόσμια ειρήνη". Πάνω σ' αυτό το Ψήφισμα έχουν βασιστεί αμέτρητες επεμβάσεις των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ (π.χ. Γιουγκοσλαβία, Ιράκ, Σομαλία κλπ κλπ).
Το αφτί τού Γιώργου Βαρδινογιάννη ίδρωσε τόσο πολύ ώστε το επόμενο πρωί σήκωσε άγκυρες και οδήγησε το Joanna V στην "αποβάθρα 8", λίγα μόλις μέτρα από τον αγωγό, κάνοντας σαφές ότι ήταν έτοιμος να ξεφορτώσει. Στον τόπο έσπευσε ο Έλληνας πρόξενος, ο οποίος ενημέρωσε τον Βαρδινογιάννη ότι οι ελληνικές αρχές είχαν άρει προ πενθημέρου την νομιμοποίηση του πλοίου και, συνεπώς, το Joanna V για την Ελλάδα ήταν πλέον πειρατικό. Τότε ο Βαρδινογιάννης έβαλε έναν ναύτη να σβήσει με μπογιά την λέξη Peiraeus στην πρύμνη του πλοίου και να γράψει Panama. Λίγες ώρες αργότερα, οι αρχές τού Παναμά ειδοποίησαν τον καπετάνιο ότι κι ο Παναμάς με την σειρά του είχε διαγράψει το πλοίο από τα κατάστιχά του. Ο Βαρδινογιάννης ξανάστειλε τον ναύτη στην πρύμνη, να σβήσει το Panama και να μη γράψει τίποτε, ενώ κατέβασε και την Παναμέζικη σημαία, περιμένοντας οδηγία τού αδερφού του σχετικά με το ποια σημαία να σηκώσει.
Στο μεταξύ, η ελληνική κοινότητα της Ροδεσίας (οι φήμες που υπήρχαν έντονες στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα ότι υπάρχει άφθονο χρυσάφι στις όχθες των ποταμών της τότε Ροδεσίας, έσπρωξε αρκετά νωρίς πολλούς Έλληνες να φτάσουν στην περιοχή) έστειλε συγχαρητήριο τηλεγράφημα στον Γιώργο Βαρδινογιάννη, εξαίροντας τον ηρωισμό του. Όπως έγραψε η Daily Mirror, "λιπόσαρκος, σκυθρωπός και ντροπαλός, χαμογέλασε μόλις βγήκε στην στεριά και είπε: Έκανα απλώς το καθήκον μου. Δεν ήταν πολύ δύσκολο".
Τελικά, κάτω από την διεθνή πίεση αλλά και την απαγόρευση εκφόρτωσης από τις πορτογαλικές αρχές, ο Ίαν Σμιθ αναγκάστηκε να δηλώσει ότι αφ' ενός μεν δεν ήθελε να ανακατέψει την Πορτογαλία στην διαμάχη του με τους Άγγλους αφ' ετέρου δε ότι δεν είχε ανάγκη τον αγωγό τής Μπέιρα. "Τόσα χρόνια πώς τα καταφέρναμε;", τόνισε με νόημα, εννοώντας ότι στα νότια της Μοζαμβίκης και λίγο πιο πέρα από τα σύνορα με την Νότιο Αφρική υπάρχει το Λουρέντσο Μάρκες (σήμερα Μαπούτο).
Έτσι, το Joanna V δεν ξεφόρτωσε στην Μπέιρα. Αφού έμεινε ελλιμενισμένο και χωρίς εθνικότητα επί 4 μήνες, στις 18 Αυγούστου ξανασήκωσε την ελληνική σημαία και απέπλευσε συνοδευόμενο από Βρετανικά πλοία με προορισμό τον Πειραιά, όπου έφτασε στις 18 Σεπτεμβρίου με όλο του σχεδόν το φορτίο (επειδή το πλοίο είχε μείνει ασυντήρητο επί τόσους μήνες, οι Βρετανοί επέτρεψαν την μεταφόρτωση 16.000 τόννων σε άλλο τάνκερ, για λόγους ασφαλείας). Τελικά... άνθρακες ο θησαυρός. Η υπόθεση Ροδεσία είχε καταλήξει σε φιάσκο για τους Βαρδινογιάννηδες. Ο Βρετανός πρωθυπουργός Χάρολντ Ουίλσον είχε κάθε δικαίωμα να αισθάνεται ικανοποιημένος.
Για την ιστορία, ας προσθέσουμε ότι το εμπάργκο στην Ροδεσία κράτησε
τυπικά ως την 25η Ιουνίου 1973, ημέρα ανεξαρτησίας τής Μοζαμβίκης και
ουσιαστικά ως το 1975. Στην διάρκεια αυτού του δεκαετούς αποκλεισμού,
στις Βρετανικές περιπολίες έλαβαν μέρος 76 πλοία και 24.000 άνδρες, κάτι
που εκτιμάται πως κόστισε στο Ηνωμένο Βασίλειο κάπου εκατό εκατομμύρια
στερλίνες. Οι τελευταίες κυρώσεις κατά της Ροδεσίας θα αίρονταν λίγες
μέρες πριν εκπνεύσει το 1979 και τον επόμενο χρόνο η χώρα θα αποκτούσε
την ανεξαρτησία της με το όνομα Ζιμπάμπουε.
Θα περίμενε κανείς ότι η αποτυχία τού φιλόδοξου σχεδίου με την Ροδεσία, για χάρη του οποίου είχε κάνει τόσα και τόσα έξοδα, θα γονάτιζε τον Νίκο Βαρδινογιάννη. Πολύ περισσότερο δε που, λίγους μήνες αργότερα, θα επιβαλλόταν στον τόπο μια στρατιωτική δικτατορία, η οποία θα υποχρέωνε τον αδελφό του τον Παύλο να αυτοεξοριστεί και θα εκτόπιζε στην Αμοργό τον άλλον αδελφό του, τον Βαρδή.
Όμως, όλα τούτα δεν προξένησαν στην οικογένεια ενόχληση μεγαλύτερη από εκείνη μιας παρονυχίδας. Με καλύτερο πελάτη της τα στρατιωτικά πλοία των ΗΠΑ που περνούσαν από την Μεσόγειο, οι δουλειές τής ΣΕΚΑ πήγαιναν πρίμα (άλλωστε, κάποιοι λένε πως κυρίως γι' αυτά τα πλοία φτιάχτηκε ο σταθμός στο Μικρονήσι). Τόσο πρίμα ώστε σε λίγα χρόνια, την εποχή της χούντας, οι Βαρδινογιάννηδες θα αποκτούσαν δικό τους διυλιστήριο...
Η απόκτηση του διυλιστηρίου
Μόλις επιβλήθηκε η δικτατορία των συνταγματαρχών, οι μεγάλοι κεφαλαιοκράτες χύμηξαν στην περιουσία τού ελληνικού λαού. Είναι χαρακτηριστικό ότι η χούντα απηύθυνε ανοιχτή πρόσκληση στους Αμερικανούς επενδυτές, μέσα από τις σελίδες των Τάιμς της Νέας Υόρκης, προσφέροντας: απαλλαγή τόσο της εταιρείας όσο και του αλλοδαπού προσωπικού της από κάθε φόρο ή δασμό, εισαγωγή παντός είδους (από οικοσκευή μέχρι αυτοκίνητο) ατελώς, ελεύθερη εξαγωγή συναλλάγματος, πλήρη φορολογική ασυλία (τα λογιστικά βιβλία όλων των ξένων εταιρειών δεν ελέγχθηκαν ποτέ!) κλπ. Για να θεσμοθετήσει όλα αυτά τα προνόμια, η χούντα δεν δίστασε να τα κατοχυρώσει και συνταγματικά (άρθρο 23 του χουντικού "συντάγματος"). Η νόμιμη ληστεία του ξένου κεφαλαίου εις βάρος του εθνικού μας πλούτου ήταν τόσο μεγάλη ώστε αρκούσε μια πενταετία για να επιτευχθεί πλήρης επιστροφή του επενδεδυμένου κεφαλαίου (με απλά λόγια, τα κέρδη μιας πενταετίας ισούνταν με το κεφάλαιο της επένδυσης)!!
Εκείνη την εποχή, η χώρα διέθετε δυο κρατικά διυλιστήρια. Εκείνο της
Θεσσαλονίκης το είχε καπαρώσει από νωρίς ο Τομ Πάππας. Στην ποδιά τού
δεύτερου άρχισαν να σφάζονται πλούσια παλληκάρια: Ωνάσης, Νιάρχος,
Λάτσης, Ανδρεάδης, Βαρδινογιάννης. Ο Ωνάσης, εκμεταλλευόμενος τις
άριστες σχέσεις του με τον Παπαδόπουλο (ο δικτάτορας έμενε σε βίλλα στο
Λαγονήσι, που του την είχε παραχωρήσει δωρεάν ο Ωνάσης), υπέβαλε
προσφορά για το δεύτερο διυλιστήριο, ύψους 400 εκατ. δολαρίων. Ο
Μακαρέζος πήρε την προσφορά και την έκανε βούκινο στα πέρατα της
οικουμένης, ως την μεγαλύτερη οικονομική επιτυχία της Ελλάδας κατά την
τελευταία δεκαετία. Όμως, ο σύγγαμβρος (μπατζανάκης) του Αριστοτέλη, ο
Νιάρχος, αντέδρασε αμέσως και αντιπρότεινε 500 εκατ. δολάρια,
αιφνιδιάζοντας την χούντα.
Σαν να μην έφτανε αυτό, ο Νιάρχος έκανε και ρελάνς: προσφέρθηκε να προμηθεύει με πετρέλαιο την χώρα χρεώνοντας μεταφορικά 11,8 δολλάρια τον τόννο, την ώρα που ο Ωνάσης ζητούσε 14 δολλάρια. Αυτή η "μικροδιαφορά" σήμαινε για το δημόσιο 150 εκατ. δολάρια σε μια δεκαετία. Συν η διαφορά των 100 της προσφοράς, ο Νιάρχος έδινε 250 εκατ. δολλάρια παραπάνω.
Οι συνταγματάρχες βρέθηκαν προ αδιεξόδου. Η προσφορά του Νιάρχου ήταν εντυπωσιακά καλύτερη αλλά ο Παπαδόπουλος υποστήριζε αναφανδόν τον Ωνάση. Από την άλλη, όμως, τόσο ο Μακαρέζος όσο και μερικοί υπουργοί προτιμούσαν τον Νιάρχο. Τότε, ο Ωνάσης κατήγγειλε στον Παπαδόπουλο ότι ο Ορλάνδος (τότε αναπληρωτής υπουργός συντονισμού) του ζήτησε ανταλλάγματα ώστε να πάει με το μέρος του. Ο Παπαδόπουλος κάλεσε αμέσως τον Ορλάνδο στο γραφείο του και, παρουσία του Ωνάση, τον ρώτησε αν αληθεύει η καταγγελία. "Ναι", απάντησε ο υπουργός, "ο κύριος Ωνάσης μου προσέφερε ένα σημαντικό ποσό". "Και γιατί δεν μου το είπες;" ρώτησε ο δικτάτορας, για να εισπράξει την απάντηση: "Μα, δεν ήθελα να εκθέσω τον κύριο Ωνάση". "Ρε συ", παρενέβη ο Ωνάσης, "εγώ είμαι επιχειρηματίας και χρησιμοποιώ όλα τα μέσα για να κάνω την δουλειά μου. Εσύ όμως είσαι υπουργός. Γιατί δέχτηκες να συζητήσεις πόσα θα πάρεις;" (ο διάλογος μεταφέρεται αυτολεξεί από το βιβλίο τού Γιάννη Κάτρη "Η γέννηση του νεοφασισμού στην Ελλάδα").
Τελικά, τόσο ο Ορλάνδος όσο και ο υφυπουργός συντονισμού Ευλάμπιος παραιτήθηκαν αλλά η κατάσταση παρέμενε περίπλοκη αφού η χούντα προτιμούσε τον Ωνάση αλλά ο Νιάρχος διέθετε πλήρη βρεττανική υποστήριξη. Ο Παπαδόπουλος, φοβούμενος αποκαλύψεις εκ μέρους του Νιάρχου, δίσταζε να κλείσει την δουλειά και στις 20 Μαΐου 1969 προκήρυξε διεθνή διαγωνισμό. Μη ξέροντας ποιανού την καρδιά να φτιάξει και ποιανού να χαλάσει, η χούντα κήρυξε τον διαγωνισμό ατελέσφορο.
Η λύση βρέθηκε στις 7 Μαρτίου 1970: η χούντα θα παραχωρούσε στον Νιάρχο το 70% τού δεύτερου διυλιστηρίου και ο Νιάρχος θα επένδυε 200 εκατ. δολάρια ενώ για τον Ωνάση θα εγκρινόταν άδεια να επενδύσει 600 εκατ. δολάρια φτιάχνοντας τρίτο διυλιστήριο. Έτσι, έμειναν όλοι ευχαριστημένοι. Κυρίως, όμως, έμειναν ευχαριστημένα τα στελέχη της χούντας, αφού πήραν τα "δωράκια" τους (την ημέρα που υπογραφόταν η σύμβαση με τον Ωνάση, σε τράπεζα της Γενεύης κατατέθηκαν σε λογαριασμό του Παπαδόπουλου 4 εκατ. δολάρια). Δυστυχώς, έμειναν δυσαρεστημένοι ο Ανδρεάδης, ο Λάτσης και οι Βαρδινογιάννηδες.
Περί τα τέλη του 1971, οι διεθνείς συγκυρίες έχουν εκτινάξει το κόστος
μεταφοράς τού πετρελαίου στα ύψη και ο Ωνάσης διαβλέπει ότι δεν μπορεί
να έχει τα κέρδη που είχε υπολογίσει. Έτσι, ζητάει να παραιτηθεί από την
σύμβαση. Ο Παπαδόπουλος του κάνει αμέσως το χατήρι, επιστρέφοντάς του
μάλιστα (εντελώς παράνομα) την εγγυητική επιστολή ύψους 7 εκατ.
δολαρίων, η οποία έπρεπε να καταπέσει υπέρ του ελληνικού δημοσίου. Έτσι,
ο δικτάτορας μπορεί πλέον να ικανοποιήσει και τους μέχρι τώρα
δυσαρεστημένους: ο Λάτσης με τους Βαρδινογιάννηδες θα μοιράζονταν την
άδεια για το τρίτο διυλιστήριο (φτιάχνοντας ο καθένας το δικό του) και ο
Ανδρεάδης θα έπαιρνε μια τέταρτη άδεια για να μη μείνει παραπονεμένος.
(*) Στις 8 Μαρτίου 1970, κατόπιν δικαστικής αποφάσεως, πολτοποιήθηκαν 600 από τα 1000 εκδοθέντα αντίτυπα (όσα, δηλαδή, βρέθηκαν απούλητα) του βιβλίου του Χένρυ Μίλλερ "Τροπικός του Αιγόκερω". Όπως είπε ο εισαγγελέας, "ο Μίλλερ μπορεί να είναι μεγάλος συγγραφέας για πέρα από τον Ατλαντικό, εδώ όμως υπάρχει ο αιώνιος βράχος που φωτίζει τον δυτικό πολιτισμό".
Φιλίες, κουμπαριές και στο βάθος Μητσοτάκης
Όπως είδαμε στα προηγούμενα, οι βενιζελικοί και κεντρώοι Βαρδινογιάννηδες δεν αντιμετώπισαν ιδιαίτερα προβλήματα από την δικτατορία. Ούτε καν όταν ο -ως εμπλεκόμενος στο Κίνημα του Ναυτικού- επί οκτάμηνο εκτοπισμένος Βαρδής διαδέχθηκε τον εκλιπόντα αδελφό του Νίκο στην ηγεσία τού ομίλου. Αντίθετα, η οικογένεια μια χαρά δουλειές έκανε επί χούντας και στην λήξη της επταετίας βρέθηκε πολύ πλουσιώτερη και πολύ ισχυρότερη απ' ότι στην αρχή της.
Αν η μετάβαση του τόπου από την δικτατορία στην δημοκρατία έγινε μάλλον ομαλά (όσο ομαλή μπορεί να πει κάποιος μια κατάσταση που κόστισε την τουρκική εισβολή στην Κύπρο), η αντίστοιχη προσαρμογή των Βαρδινογιάννηδων έγινε πολύ ομαλώτερα. Άλλωστε, οι σχέσεις των Βαρδινογιάννηδων με την εκάστοτε εξουσία, οι οποίες δεν ήσαν ποτέ άσχημες, βελτιώνονταν όλο και περισσότερο με καινούργιες φιλίες και καινούργιες σχέσεις.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η σύσφιγξη των σχέσεων ανάμεσα στον
Παύλο Βαρδινογιάννη και τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, η οποία δρομολογήθηκε
κατά την τελευταία περίοδο της χούντας. Το 1973, ο αυτοεξόριστος στο
Παρίσι Μητσοτάκης αποφασίζει να επιστρέψει στην Ελλάδα, όπου τον
συλλαμβάνει το καθεστώς Ιωαννίδη και τον θέτει σε κατ' οίκον περιορισμό
στα Χανιά. Λέγεται πως η ιδέα της επιστροφής ήταν του Παύλου, ο οποίος
είχε εξασφαλίσει ότι ο κατ' οίκον περιορισμός θα ήταν η ποινή που θα
επιβαλλόταν στον Μητσοτάκη. Με τον τρόπο αυτό, ο Μητσοτάκης κατάφερε να
κολλήσει μερικά αντιστασιακά ένσημα και να ξεπλύνει (κατά κάποιον τρόπο)
το άγος της αποστασίας.
Στο μεταξύ, η μικρότερη αδελφή των Βαρδινογιάννηδων, η Έλενα, παντρεύεται τον δικηγόρο και πρώην βουλευτή τής ΕΡΕ Γιάννη Κεφαλογιάννη. Με τον γάμο αυτό, οι κεντρώοι Βαρδινογιάννηδες στερεώνουν τους δεσμούς τους και με την δεξιά. Και, μάλιστα, μέσω ενός πολλά υποσχόμενου πολιτικού, ο οποίος, σύμφωνα με το βιογραφικό του, "κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής έλαβε μέρος στην Εθνική Αντίσταση με αξιόλογη δράση που έχει επίσημα αναγνωρισθεί" και "αντιτάχθηκε στη δικτατορία των συνταγματαρχών με αποτέλεσμα να παραπεμφθεί σε Έκτακτο Στρατοδικείο και να δικασθεί". Καρπός αυτού του γάμου είναι η πρώην υπουργός τουρισμού Όλγα Κεφαλογιάννη, η πολυαγαπημένη ανηψιά τού Βαρδή.
Δεύτερο παράδειγμα: Το 2007 κατεβαίνει ως υποψήφια βουλευτής η αγαπημένη ανηψιά του Βαρδή, η Όλγα Κεφαλογιάννη. Ο Βαρδής φροντίζει ώστε η Όλγα να έχει την μεγαλύτερη δυνατή προβολή από τα δυο τηλεοπτικά κανάλια που ελέγχει (Μέγκα και Σταρ) και, παράλληλα, χρησιμοποιεί κάθε πρόσφορο τρόπο για να εξουδετερώσει το φαβορί για την εκλογή στον νομό, τον Κωστή Σχοινά. Ο Σχοινάς θεωρείται "μητσοτακικός" αλλά ο Μητσοτάκης δεν προβαίνει σε καμμιά απολύτως ενέργεια στήριξής του. Τελικά, η Όλγα κερδίζει με διαφορά 27 σταυρών. Παράλληλα, βγαίνουν στην δημοσιότητα πληροφορίες για δικαστικούς που το βράδυ πήραν τους σάκκους με τα ψηφοδέλτια μαζί τους και τους παρέδωσαν την επόμενη μέρα. Ο Σχοινάς ζητάει επανακαταμέτρηση, κατά την οποία βρίσκονται δυο ψηφοδέλτια διπλωμένα μόνο στην μέση, παρ' ότι τα ψηφοδέλτια δεν χωρούν στον φάκελλο αν διπλωθούν μόνο στην μέση. Σηκώνεται μπουχός αλλά η Νέα Δημοκρατία βρίσκει την λύση: διαγράφει τον Κωστή Σχοινά. Αντίδραση Μητσοτάκη; Καμμία.
Ας επιστρέψουμε, όμως, στην ιστορία μας. Ο Μητσοτάκης δεν ξέχασε ποτέ
την συμπαράσταση του Παύλου. Επειδή στις εκλογές του 1974 δεν τον ήθελαν
ούτε ο Καραμανλής στην Νέα Δημοκρατία ούτε ο Μαύρος στην Ένωση Κέντρου,
ο Μητσοτάκης κατέβηκε ως ανεξάρτητος υποψήφιος βουλευτής και απέτυχε να
εκλεγεί λόγω του άπιαστου από μεμονωμένο υποψήφιο εκλογικού μέτρου.
Έτσι, το 1977 ίδρυσε μαζί με τον Παύλο το Κόμμα των Νεοφιλελευθέρων
(η ονομασία αποδεικνύει ότι ο Μητσοτάκης από τότε είχε θέμα με τον
νεοφιλελευθερισμό) και στις εκλογές τού Νοεμβρίου της ίδιας χρονιάς
εκλέχτηκαν και οι δυο, αυτός ως βουλευτής Χανίων και ο Παύλος ως
βουλευτής Ρεθύμνης.
Την επόμενη χρονιά, ο Καραμανλής κάλεσε στην Νέα Δημοκρατία και τους δυο βουλευτές του Κόμματος των Νεοφιλελευθέρων, θέλοντας να εξασφαλίσει την θετική ψήφο τους κατά την επικείμενη μεταπήδησή του στην προεδρία της δημοκρατίας. Φυσικά, εκείνοι δέχτηκαν την πρόσκληση, αποδεικνύοντας για πολλοστή φορά ότι δεν υπάρχουν στεγανά ανάμεσα στα αστικά κόμματα. Μάλιστα δε, ο Καραμανλής ανέθεσε στον Μητσοτάκη το σημαντικώτερο υπουργείο της κυβέρνησης. Ήταν το υπουργείο συντονισμού, κάτι σαν το υπουργείο εθνικής οικονομίας αλλά με πιο διευρυμένες αρμοδιότητες. Με άλλα λόγια, ο Μητσοτάκης έγινε ο απόλυτος δραγουμάνος της ελληνικής οικονομίας. Κι από δίπλα του, ο Παύλος. Τα συμφέροντα των Βαρδινογιάννηδων βρίσκονταν πλέον στα καλύτερα χέρια.
Βρισκόμαστε στο 1978. Είναι η εποχή που η Ελλάδα ετοιμάζεται να υποδεχτεί ένα καινούργιο φρούτο εξ εσπερίας: το επαγγελματικό ποδόσφαιρο. Η επικείμενη δημιουργία Ποδοσφαιρικών Ανωνύμων Εταιρειών προοιωνίζεται νέον πεδίον δόξης λαμπρόν για τους ισχυρούς, από το οποίο δεν γίνεται να λείψουν οι Βαρδινογιάννηδες.
Ο Παναθηναϊκός
Ο μύθος λέει πως όλα άρχισαν κατά την διάρκεια μιας παρτίδας τάβλι.
Βρισκόμαστε στις αρχές καλοκαιριού του 1979 και αντίπαλοι σ' αυτή την
παρτίδα είναι τα "κουμπαράκια" Σταύρος Νταϊφάς και Γιώργος
Βαρδινογιάννης (ο Νταϊφάς είχε στεφανώσει τον "καπετάνιο"). Σύμφωνα με
μια εκδοχή του μύθου, ο Βαρδινογιάννης γύρισε κάποια στιγμή και είπε
στον Νταϊφά: "Ρε Σταύρο, δεν παίρνεις εσύ τον Ολυμπιακό, να πάρω εγώ τον
Παναθηναϊκό;". Σύμφωνα με μια δεύτερη εκδοχή του ίδιου μύθου, ο Νταϊφάς
ήταν εκείνος που έκανε την πρόταση στον Βαρδινογιάννη. Κανείς δεν
μπορεί να ξέρει πώς έγιναν τα πράγματα. Πάντως, ο Λεωνίδας Θεοδωρακάκης
υποστηρίζει την δεύτερη εκδοχή.
Πέρα από τους μύθους, η ουσία είναι απλή. Η κυβέρνηση έχει στρώσει τον δρόμο για να έρθει και στην χώρα μας το επαγγελματικό ποδόσφαιρο. Στις αρχές του 1979 ψηφίζεται ο σχετικός νόμος 879/1979 "Περί ποδοσφαιρικών ανωνύμων εταιρειών" και όλα είναι έτοιμα για να μετατραπούν οι ποδοσφαιρικοί σύλλογοι σε ανώνυμες εταιρείες. Με δεδομένο, λοιπόν, ότι η "Ανώνυμη Εταιρεία" αποτελεί την μεγαλύτερη ίσως εφεύρεση του καπιταλισμού, οι ποδοσφαιρικές ανώνυμες εταιρείες δεν ήταν δυνατόν να αφήσουν ασυγκίνητους τους κεφαλαιούχους της εποχής.
Έτσι, λοιπόν, οι Βαρδινογιάννηδες άρχισαν να σκέφτονται πολύ σοβαρά την ενασχόλησή τους με το ποδόσφαιρο. Κι επειδή ο Παύλος, ο Βαρδής και ο Θόδωρος ήσαν ιδιαίτερα απασχολημένοι με τις δουλειές του ομίλου, ο κλήρος έπεσε στον Γιώργο. Αυτός θα έμπαινε μπροστά για λογαριασμό της οικογένειας. Τι κι αν ο "καπετάνιος" είχε εκδηλώσει στο παρελθόν φιλοολυμπιακά αισθήματα; Τι κι αν είχε κάνει κουμπαριά με τον Νταϊφά; Τα τέσσερα αδέλφια γράφτηκαν μέλη στον Παναθηναϊκό και όλα έγιναν μέλι-γάλα.
Το κακό για τον Βαρδινογιάννη ήταν ότι για τον Παναθηναϊκό ενδιαφέρονταν και οι Γιαννακόπουλοι. Το κεφάλαιο της ΠΑΕ είχε οριστεί στα 80 εκατομμύρια δραχμές, με καταληκτική ημερομηνία προσφορών την 16η Ιουλίου και οι Γιαννακόπουλοι είχαν κάνει προσφορά για να αποκτήσουν πλειοψηφικό πακέτο. Πλην των Γιαννακόπουλων, το ενδιαφέρον για αγορά μετοχών του Παναθηναϊκού ήταν τόσο υποτονικό ώστε όλοι θεωρούσαν την υπόθεση τελειωμένη. Μάλιστα δε, ο τότε προπονητής της ομάδας Λάκης Πετρόπουλος συζητούσε με τον Παύλο Γιαννακόπουλο για τις μεταγραφές και ο υποψήφιος μεγαλομέτοχος είχε υποσχεθεί πως θα διέθετε τριάντα εκατομμύρια. Όμως, όλα ανατράπηκαν το απόγευμα της 16ης Ιουλίου.
Τρεις βδομάδες νωρίτερα είχε φύγει από την ζωή ο γενικός αρχηγός του Παναθηναϊκού Αντώνης Μαντζαβελάκης, ο οποίος τα είχε βρει με τους Γιαννακόπουλους. Τα κουμάντα έκανε πλέον ο πολύς Τζακ Νικολαΐδης, ο οποίος βρισκόταν σε επαφή με τον Βαρδινογιάννη, ενεργώντας για λογαριασμό τού θείου του Απόστολου. Έτσι, λοιπόν, λίγη ώρα πριν λήξει η προθεσμία, πέφτει σαν βόμβα η πρόταση Βαρδινογιάννη: "Δίνω όσα και ο Γιαννακόπουλος και βάλτε από πάνω όσα θέλετε". Ως απόδειξη των λόγων του, ο γ.γ. του συλλόγου Γιάννης Κασιμάτης αφήνει στο τραπέζι μια λευκή επιταγή με την υπογραφή τού "καπετάνιου".
Η δουλειά έκλεισε. Εκείνο το βράδυ της 16ης Ιουλίου 1979, ο χρεωκοπημένος Παναθηναϊκός (για πρώτη φορά, η ομάδα δεν είχε πάει στο εξωτερικό για καλοκαιρινή προετοιμασία, λόγω έλλειψης χρημάτων) έγινε η πλουσιώτερη ομάδα της χώρας. Κι έμεινε ο Γιαννακόπουλος να βρίζει και να ωρύεται πως έγινε πραξικόπημα και όλα ήσαν προσυνεννοημένα...
Μόλις ανακατεύτηκαν τα "μεγάλα πορτοφόλια" με το ποδόσφαιρο, άνοιξε για το ποδόσφαιρο και το πορτοφόλι της πολιτείας. Το χρήμα άρχισε να ρέει άφθονο στο ελληνικό ποδόσφαιρο (ας είναι καλά ο ΟΠΑΠ), το οποίο ως τότε ήταν τελείως ανυπόληπτο. Η εξουσία έπρεπε να τα έχει καλά με τους πάμπλουτους προέδρους, ώστε να μπορεί να χειραγωγεί και να εκμεταλλεύεται τους οπαδούς των ομάδων τους. Μάλλον δεν πρέπει να είναι τυχαίο πως όλα αυτά γίνονται σε μια εποχή που υπουργός συντονισμού είναι ο Μητσοτάκης και το ΠαΣοΚ καλπάζει προς την εξουσία.
Πράγματι, θα πρέπει να αναρωτηθούμε γιατί έγινε επαγγελματικό το ελληνικό ποδόσφαιρο. Η λέξη "ανυπόληπτο" που χρησιμοποίησα λίγο πιο πάνω, δεν είναι τυχαία. Οχτώ χρόνια μετά το "έπος του Γουέμπλεϋ", ο Παναθηναϊκός δεν έχει να επιδείξει σε διεθνές επίπεδο παρά αποκλεισμούς, με μόνη "επιτυχία" την επικράτησή του επί της Φλοριάνας από την... Μάλτα (κι αυτή με χίλια ζόρια). Ίδιου βεληνεκούς είναι και οι ευρωπαϊκές πορείες των άλλων ομάδων αλλά και της εθνικής μας. Και ας μη πούμε κουβέντα περί των... υποδομών, γιατί θα αναγκαστούμε να θυμηθούμε ένα σωρό θλιβερά στοιχεία, από τα "τσιμεντένια" γήπεδα μέχρι το ότι η ομάδα με τους περισσότερους φιλάθλους, ο Ολυμπιακός, δεν είχε δικό του γήπεδο.
Παρ' ότι πρόεδρος του Παναθηναϊκού έγινε ο Γιώργος, τα οικονομικά τα
διαχειριζόταν ο Βαρδής από τα παρασκήνια. Μπορεί οι φίλαθλοι της ομάδας,
επειδή ο πρόεδρος δεν έκανε ακριβές μεταγραφές, να του κόλλησαν το
παρατσούκλι "καβούριας" αλλά η αλήθεια είναι ότι τις αποφάσεις για το
πόσα λεφτά θα ξοδέψει η ομάδα τις έπαιρνε ο Βαρδής. Για τους
Βαρδινογιάννηδες, ο Παναθηναϊκός δεν ήταν παρά μια από τις εταιρείες του
ομίλου τους και, συνεπώς, οικονομικό κουμάντο θα έπρεπε να κάνει αυτός
που έκανε κουμάντο σε όλον τον όμιλο. Αυτό το ήξεραν όλοι όσοι
συναλλάσσονταν με την ομάδα, οπότε απευθύνονταν κατ' ευθείαν στον Βαρδή.
Είναι χαρακτηριστικό το πρωτοσέλιδο της αθλητικής εφημερίδας Φως των
Σπορ, όταν ο Παναθηναϊκός αγόρασε τον Δημήτρη Σαραβάκο από τον Πανιώνιο
το 1984: "Ο Βαρδής πήρε τον Σαραβάκο". Όπως είναι χαρακτηριστικό
και το ότι η Αθλητική Ηχώ της 17/7/1979 έκανε αναφορά στον πρόεδρο
Γιώργο αλλά η φωτογραφία που συνόδευε το κείμενο, ήταν του Βαρδή.
Οι Βαρδινογιάννηδες κράτησαν τον Παναθηναϊκό σχεδόν 35 χρόνια. Θα μπορούσαμε να διηγούμαστε επί πολλές εβδομάδες ιστορίες από την περίοδο αυτή αλλά το θέμα αυτής της σειράς κειμένων δεν είναι το ποδόσφαιρο. Εδώ θα εξιστορήσουμε μόνο μια ποδοσφαιρική ιστορία, η οποία συγκλόνισε την χώρα.
Η υπόθεση Κιάππε
Τρίτη, 6 Μαρτίου 1990. Ανάμεσα στις εφημερίδες που κρέμονται στα περίπτερα, η προμετωπίδα της Ελευθεροτυπίας βγάζει μάτια: "Στημένα ματς - Επεμβαίνει η ΦΙΦΑ στην Ελλάδα μετά από καταγγελίες διαιτητών". Στις μέσα σελίδες, η εφημερίδα αποκαλύπτει ότι ο Πειραιώτης διαιτητής Κώστας Δημητριάδης έστειλε στην ΦΙΦΑ επιστολή, στην οποία καταγγέλλει κύκλωμα στημένων αγώνων και αποκαλύπτει ονόματα εμπλεκομένων στο κύκλωμα αυτό.
Επί κεφαλής του αθλητικού τμήματος της Ελευθεροτυπίας ήταν ο -μακαρίτης
πλέον- Φίλιππος Συρίγος. Η πληροφορία για την επιστολή Δημητριάδη φτάνει
στ' αφτιά του από κάποιον συντάκτη, στον οποίο την είχε εκμυστηρευτεί
ένας υπάλληλος της ΕΠΟ ονόματι Κωνσταντίνος Κιάππε. Ο Συρίγος
αρχίζει το ψάξιμο και διαπιστώνει ότι ο Κιάππε εργάζεται στο τμήμα
διεθνών σχέσεων της ΕΠΟ, οπότε είναι λογικό να γνωρίζει για την ύπαρξη
της επιστολής. Αμέσως επικοινωνεί με τον αντιπρόεδρο της ΕΠΟ, τον Νίκο
Ζουμπογιώργο. Όταν ο Ζουμπογιώργος τού επιβεβαιώνει την ύπαρξη της
επιστολής, ο Συρίγος αποφασίζει να βγάλει το θέμα στον αέρα.
Επακολουθεί σεισμός. Εφημερίδες και τηλεοπτικά κανάλια (Μέγκα και Αντέννα εκπέμπουν ήδη από τα τέλη του 1989) κάνουν εκτενή αφιερώματα στο θέμα και η κοινή γνώμη βρίσκει θέμα να ασχολείται. Το πρωί της Δευτέρας 12 Μαρτίου, ο Κιάππε δίνει αντίγραφο της επιστολής στον συντάκτη τής Ελευθεροτυπίας Κώστα Γεωργιάδη, ο οποίος το μεταφέρει στον Συρίγο. Ο Συρίγος επικοινωνεί με τον Κιάππε για να μάθει πώς έφτασε το αντίγραφο στα χέρια του. Ο Κιάππε ισχυρίζεται ότι του το έστειλε η ιδιαιτέρα τού προέδρου της ΦΙΦΑ Γιόζεφ Μπλάτερ, με την οποία γνωριζόταν.
Την επόμενη μέρα, ο Συρίγος δημοσιεύει την επιστολή. Στην ενυπόγραφη αυτή επιστολή, η οποία ήταν γραμμένη στα γαλλικά, ο Δημητριάδης ανέφερε σωρεία ονομάτων παραγόντων και διαιτητών (ανάμεσα τους και οι Κουκουλάκης, Γερμανάκος και Κολοκυθάς), οι οποίοι είχαν συστήσει κύκλωμα που διαμόρφωνε αποτελέσματα ποδοσφαιρικών αγώνων. Σηκώνεται νέα αντάρα και η ΕΠΟ στέλνει στην Ζυρίχη (έδρα της ΦΙΦΑ) κλιμάκιο για να ερευνήσει το ζήτημα. Εκεί αποκαλύπτεται ότι η επιστολή Δημητριάδη έφτασε στα γραφεία τής διεθνούς ομοσπονδίας μόλις την Δευτέρα 12 Μαρτίου.
Κεραυνός! Αφού η επιστολή έφτασε στις 12 Μαρτίου, πότε πρόλαβε η
ιδιαιτέρα του Μπλάτερ να την πάρει, να επικοινωνήσει με τον Κιάππε, να
του την στείλει, εκείνος να ειδοποιήσει τον Γεωργιάδη, να συναντηθούν
και να του την παραδώσει; Τόμπολα! Νέα αναμπουμπούλα στα μέσα
ενημέρωσης, νέοι τηλεκαβγάδες, νέες αντιπαραθέσεις. Κι από πάνω,
μηνύσεις.
Το μυστήριο λύθηκε στις 19 του μηνός. Στριμωγμένος από τις ανακρίσεις και παγιδευμένος από τις αντιφάσεις του, ο Κιάππε αναγκάζεται να παραδεχτεί ότι την επιστολή την έγραψε ο ίδιος, την δακτυλογράφησε η μνηστή του και την υπέγραψε (ως Δημητριάδης) η μητέρα του! Τώρα, όμως, δημιουργείται ένα καινούργιο ερωτηματικό: γιατί έκανε ο Κιάππε τέτοια πλαστογραφία; Ο ίδιος ισχυρίζεται ότι αναγκάστηκε να το κάνει λόγω πιέσεων. Ποιος τον πίεσε; Δεν ήξερε, δεν τον είχε συναντήσει ποτέ. Τα μόνα που ήξερε ήταν πως επρόκειτο για κάποιον ισχυρό από τον χώρο του ποδοσφαίρου και το ψευδώνυμό του: Θαλής από το Ρέθυμνο.
Και, ξαφνικά, όλη η Ελλάδα βάλθηκε να αναρωτιέται ποιος μπορεί να ήταν αυτός ο Θαλής από το Ρέθυμνο, που ήταν και "ισχυρός στον χώρο του ποδοσφαίρου". Με τον Ολυμπιακό του Αργύρη Σαλιαρέλη να είναι εκείνη την εποχή στα μαύρα του χάλια, τον πρόεδρό του μόνο ισχυρό δεν τον έλεγες. Από την άλλη, ο Στράτος Γιδόπουλος ήταν στο παρά πέντε να αποσυρθεί, μεταβιβάζοντας τις μετοχές του στην ΑΕΚ στο δίδυμο Μελισσανίδη-Καρρά, οπότε δεν είχε λόγους να κάνει τέτοια. Ποιός ισχυρότερος από τον Βαρδινογιάννη, λοιπόν, θα μπορούσε να υπάρξει; Έλα ντε! Μόνο που κάτι τέτοιο δεν μπορείς να το πεις δημοσίως, εφ' όσον δεν έχεις αποδείξεις.
Κι εκεί, πάνω στον ντόρο και τις ανακρίσεις, στις 20 Μαρτίου, ο Κιάππε παίρνει το αεροπλάνο και φεύγει για την Ελβετία, κάτι που μαθαίνεται αμέσως. Κατά την πτήση, δίνει στον πιλότο εξασέλιδη επιστολή, όπου: (α) αναφέρει ότι απείλησαν να σκοτώσουν αυτόν, την μητέρα του και την μνηστή του, αν δεν πάρει όλη την ευθύνη πάνω του, (β) παραθέτει διάλογό του με τον "Θαλή" να τον διαβεβαιώνει ότι δεν πρέπει να φοβάται επειδή "τον εισαγγελέα Κολιοκώστα εγώ τον έχω τοποθετήσει", (γ) δηλώνει ότι ο "Θαλής" τον συμβούλευσε "να κάτσει φρόνιμα" και "σε δυο χρόνια, εφ' όσον δεν με έχεις αναφέρει πουθενά, θα σε βγάλω και θα σου δώσω δυο εκατομμύρια για τον τάφο σου" και (δ) αποκαλύπτει ότι απείλησαν "να τον σκίσουν" αν αναφερθεί στο ΠαΣοΚ. Αργότερα, ο πιλότος παρέδωσε την επιστολή αυτή στον γενικό γραμματέα τού υπουργείου δημόσιας τάξης Δημήτρη Καντελιδάκη, αυτός την έστειλε στον γενικό γραμματέα αθλητισμού Στέλιο Σφακιανάκη κι εκείνος την προώθησε στον εισαγγελέα.
Ο Συρίγος στέλνει στην Ζυρίχη τον Γιάννη Ξενάκη, με την εντολή "αν δεν βρεις τον Κιάππε, μη γυρίσεις πίσω".
Ο Ξενάκης δεν προλαβαίνει, γιατί ο Μίνως Κυριακού στέλνει με το
ιδιωτικό του αεροπλάνο τον Τέρενς Κουίκ (εκφωνητή των ειδήσεων στον
τηλεοπτικό Αντέννα) στην Ζυρίχη, να φέρει πίσω τον φυγά. Έτσι, σε
λιγώτερο από 24 ώρες, ο Κιάππε ξαναβρίσκεται στην Ελλάδα. Πριν, όμως,
επιβιβαστεί στο αεροπλάνο, κάνει μια μνημειώδη δήλωση στην τηλεοπτική
κάμερα, όπου πρώτη φορά ακούγεται επίσημα το όνομα του Βαρδινογιάννη: "Παρακαλώ
τον κύριο Βαρδινογιάννη, ο οποίος είναι καλός άνθρωπος, να με βοηθήσει,
γιατί δεν έχω την δυνατότητα να πληρώσω έναν δικηγόρο σαν τον κύριο
Λυκουρέζο" (!)
Νέες φωτιές. Πως του θυμήθηκε του Κιάππε ο Βαρδινογιάννης; Από που κι ως πού του ζητάει (έμμεσα μεν, σαφέστατα δε) να πληρώσει τον Λυκουρέζο για χατήρι του; Άγνωστο. Το μόνο που είναι γνωστό είναι ότι ο Λυκουρέζος περίμενε τον Κιάππε στο αεροδρόμιο και αναφερόταν σ' αυτόν στις δηλώσεις του ως "ο πελάτης μου"... Φινάλε της ιστορίας: Η ΕΠΟ στέλνει επιστολή στην ΦΙΦΑ, όπου χαρακτηρίζει το θέμα ως "παρεξήγηση" και η υπόθεση κλείνει ποδοσφαιρικά. Ο Κιάππε τρώει δέκα μήνες και αφήνεται ελεύθερος (είχε εκτίσει το δεκάμηνο κατά την προφυλάκιση). Η μνηστή του κρατήθηκε, έκανε απόπειρα αυτοκτονίας, απαλλάχθηκε με βούλευμα και, αργότερα, παντρεύτηκε τον καλό της, παρά την ταλαιπωρία στην οποία την υπέβαλε. Η ήδη άρρωστη μητέρα του δεν άντεξε την πίεση και πέθανε πριν αρχίσει η δίκη. Ο Νίκος Ζουμπογιώργος κατηγορήθηκε ως ηθικός αυτουργός αλλά αθωώθηκε. Ο Συρίγος έφαγε οχτώ μήνες για συκοφαντική δυσφήμηση (λόγω δημοσίευσης της πλαστής επιστολής).
Η υπόθεση έκλεισε επίσημα τον Δεκέμβριου του 1995, χωρίς ποτέ κανείς να μάθει ποιος ήταν ο Θαλής από το Ρέθυμνο. Όπως έλεγε ο Συρίγος, "όλοι ξέρουμε ποιος είναι αλλά κανένας δεν τολμάει να το πει". Ο κόσμος τό 'χε τούμπανο...
Για ιστολόγιο γνώμης, πολλά είπαμε περί ποδοσφαίρου. Ώρα να μιλήσουμε για τράπεζες.
Τώρα θα γυρίσουμε σχεδόν έναν αιώνα πίσω, για να διηγηθούμε την ιστορία μιας τράπεζας. Λίγο μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, κάπου στα 1919, οι Χιώτες αδελφοί Πασπάτη βάζουν μπρος για να φτιάξουν μια τράπεζα. Παρ' ότι η καινούργια τράπεζα ιδρύεται στην Αθήνα, τα δυο αδέλφια δεν ξεχνούν τον τόπο τους και την ονομάζουν Τράπεζα Χίου.
Τα χρόνια είναι δύσκολα και η ανθρωπότητα δυσκολεύεται να ορθοποδήσει μετά τον πόλεμο. Όμως, η Τράπεζα Χίου προοδεύει, μεγαλώνει και ισχυροποιείται (παρά την παγκόσμια οικονομική κρίση του 1929), δημιουργεί θυγατρικές (σπουδαιότερη η Μεταλλεία Αταλάντης ΑΕ) και συμμετέχει σε μεγάλες εταιρείες (π.χ. Ελαΐς). Δυστυχώς, η τράπεζα δεν καταφέρνει να βγει αλώβητη από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Το 1952 μπαίνει υπό εκκαθάριση και το 1968 ανακαλείται η άδεια της. Η περιουσία της εκποιείται και οι μετοχές της περνούν στην ιδιοκτησία της Εθνικής Τράπεζας.
Χρειάστηκε να περάσουν άλλα είκοσι χρόνια για να βγει η Τράπεζα Χίου από
την αφάνεια. Το 1988, η οικογένεια Βαρδινογιάννη εκδηλώνει ενδιαφέρον
να αγοράσει τις κοιμώμενες μετοχές της και, κατά παράδοξο τρόπο, η
Εθνική συναινεί. Πρόκειται για μια ασυνήθιστη διαδικασία αλλά ας μη
κολλάμε σε τέτοιες λεπτομέρειες. Η ουσία είναι ότι το 1988 οι
Βαρδινογιάννηδες αποκτούν το 100% των μετοχών τής Τράπεζας Χίου κι έτσι
γίνονται και τραπεζίτες. Πολύ γρήγορα η αναγεννημένη τράπεζα (τώρα πια
έχει πάρει το ευρωβλάχικο όνομα Xiosbank, το οποίο σε όλον τον κόσμο
διαβάζεται ως Ξίος-μπανκ) αρχίζει να συσσωρεύει ζημιές. Όπως ακριβώς και
η Eurobank των Λάτσηδων.
Το 1993, στο τιμόνι τού υπουργείου οικονομικών βρίσκεται ο Γιώργος Γεννηματάς και στην διοίκηση της Τράπεζας της Ελλάδος βρίσκεται ο Γιάννης Μπούτος. Ο Μπούτος (παλιός κεντροδεξιός πολιτικός) αποτελεί επιλογή και του Ανδρέα Παπανδρέου αλλά έχει ένα μειονέκτημα: δεν θέλει ούτε να ακούσει για κινήσεις διάσωσης της Xiosbank ή της Eurobank. Οι πιέσεις σε Γεννηματά και Μπούτο για αλλαγή πολιτικής είναι έντονες, χαλαρώνουν για λίγο στις αρχές του 1994 που αρρωσταίνει ο Γεννηματάς (θα πεθάνει τον Φεβρουάριο) και εντείνονται εκ νέου όταν αναλαμβάνει υπουργός οικονομικών ο Αλέκος Παπαδόπουλος. Τελικά, ο Μπούτος παραιτείται και στις 26 Οκτωβρίου 1994 τον διαδέχεται ο αγαπημένος των αγορών Λουκάς Παπαδήμος. Πολύ λογικά, ένα από τα πρώτα μελήματα του νέου διοικητή είναι να "καθαρίσει" τα χρέη της Xiosbank και της Eurobank. Όπερ και εγένετο.
Καθαρή, πλέον, η τράπεζα βάζει πλώρη για το χρηματιστήριο, όπου μπαίνει το 1997. Με την αύξηση κεφαλαίου, η οποία έγινε για την εισδοχή της στο χρηματιστήριο, οι Βαρδινογιάννηδες βλέπουν το ποσοστό τους να μειώνεται από το 100% στο 79%. Μέχρι τότε, οι μετοχές ανήκαν σε πέντε μέλη της οικογένειας, στους κληρονόμους του Θόδωρου Βαρδινογιάννη και σε 16 αλλοδαπές εταιρείες, όλες συμφερόντων της οικογένειας.
Κι ενώ η τράπεζα μπαίνει στο χρηματιστήριο, μαζεύοντας τα λεφτά των επενδυτών από την αύξηση του κεφαλαίου της, ο κύριος μεγαλομέτοχος, ο Βαρδής, αρχίζει να... ξεφορτώνει. Από τον Μάιο του 1997 μέχρι τον Αύγουστο του 1998, όλες οι μετοχές τού Βαρδή πέρασαν σε χαρτοφυλάκια αλλοδαπών εταιρειών. Όπως ανέφερε ο ίδιος, σε επιστολή του προς το Χρηματιστήριο Αθηνών, μεταβίβασε 3.037.635 ονομαστικές μετοχές που αντιπροσώπευαν ποσοστό 12,59% της Xiosbank σε τρεις εταιρείες χαρτοφυλακίου (Progressive Financial Investments, Neptune Investments και Eurolink Financial Investors), οι οποίες έχουν την έδρα τους στο Λουξεμβούργο, σπάζοντας το πακέτο του στα τρία. Έτσι, στο χαρτοφυλάκιο κάθε εταιρείας πέρασαν 1.012.545 μετοχές, ήτοι 4,2% του συνόλου των μετοχών της τράπεζας. Μετά τη μεταβίβαση αυτή, ως μεγαλύτεροι μέτοχοι της Xiosbank έμειναν οι δύο γιοι του, η σύζυγός του Μαριάννα και οι γιοί των αδελφών του Νίκου και Θόδωρου, με τον καθένα τους να ελέγχει το 4,5% της τράπεζας. Ανοίγουμε παρένθεση. Έχει ενδιαφέρον να δούμε μερικές από τις εταιρείες που, μετά την αύξηση κεφαλαίου, βρέθηκαν με μετοχές τής Xiosbank. Πρόκειται για τις Sea Investments, Sea Bird, Sea Mark, Sea View, Sea Light, Sea Way και μερικές ακόμη "Sea", οι οποίες ανήκουν στον όμιλο Βαρδινογιάννη και για τις Erda Investments, Jets Investments, Herald Holdings, Severn Holdings και Vista Holdings, όλες συμφερόντων των ομίλων Γουλανδρή και Λιβανού. Λεπτομέρεια: η κόρη του Βαρδή Χριστιάννα είναι παντρεμένη με τον Γιώργο Γουλανδρή και ο γυιος του Γιώργος είναι παντρεμένος με την Εριέττα, την κόρη τού Γιώργου Λιβανού. Αυτά με το κουτσομπολιό και κλείνουμε την παρένθεση.
Αυτή η ενέργεια του Βαρδή είχε μια πολύ ενδιαφέρουσα "ουρά". Αφού κανένας μέτοχος δεν διέθετε πια ποσοστό άνω του 10%, οι μέτοχοι δεν θα είχαν καμιά υποχρέωση να ενημερώνουν το Χρηματιστήριο για τις όποιες επόμενες κινήσεις τους. Δηλαδή, αν οι εταιρείες που απέκτησαν το ποσοστό του Βαρδή ήθελαν ένα πρωί να πουλήσουν, κανείς δεν επρόκειτο να το πληροφορηθεί επισήμως.
Υποτίθεται ότι η τράπεζα έκανε αύξηση κεφαλαίου και μπήκε στο χρηματιστήριο προκειμένου να προχωρήσει σε καινούργιες επενδύσεις. Κι όμως, εκείνη ακριβώς την στιγμή, το μεγαλύτερο κεφάλι της αποφάσισε να ξεφορτωθεί τις μετοχές του. Σε οποιαδήποτε ευνομούμενη κοινωνία, κάτι τέτοιο θα προκαλούσε άμεση αντίδραση των εποπτικών αρχών (κυρίως του υπουργείου οικονομικών και της κεντρικής τράπεζας) και εκτεταμένους ελέγχους. Εδώ, όμως, δεν ίδρωσε κανένα αφτί. Όπως, κατά τον ίδιο ακριβώς τρόπο, δεν ίδρωσε κανένα αφτί όταν, μόλις έναν χρόνο αργότερα, η -ενισχυμένη κεφαλαιακά- Xiosbank άρχισε τις κουβέντες για απορρόφησή της από την Τράπεζα Πειραιώς, μια διαδικασία η οποία ολοκληρώθηκε στα μέσα τού 2000.
Δεν γίνεται να κλείσω αυτό το σημείωμα δίχως μερικές από τις γνωστές μου "ανάποδες" σκέψεις. Όταν ξέσπασε το σκάνδαλο με τον Λαυρεντιάδη
και την τράπεζά του (την Proton), η κύρια κατηγορία κατά του
Λαυρεντιάδη ήταν ότι χρησιμοποιούσε, με αδιαφανή και παράνομο τρόπο, τα
χρήματα της τράπεζας για να χρηματοδοτεί άλλες δραστηριότητές του.
Αναρωτιέμαι, λοιπόν αν και κατά πόσο οι Βαρδινογιάννηδες, κατά την
δεκαετία που "έπαιξαν" τους τραπεζίτες, έκαναν κάτι παρόμοιο. Απ' όσα
έχω υπ' όψη μου, δεν έγινε ποτέ κάποιος σχετικός έλεγχος από οποιαδήποτε
εποπτεύουσα αρχή. Άραγε, όταν κάποια από τις εταιρείες του ομίλου είχε
ανάγκη από ρευστό, σε ποια τράπεζα πήγαινε για δανεικά; Μόνο η δική μου
"παράλογη" λογική λέει ότι πήγαινε στην Xiosbank και τα έπαιρνε με
ιδιαίτερα ευνοϊκούς όρους; Η επιτροπή ανταγωνισμού τι λέει για την
περίπτωση όπου κάποια επιχείρηση διασφαλίζει ad hoc ευνοϊκώτερους όρους
χρηματοδότησης έναντι των ανταγωνιστών της; Πως γίνεται και ποτέ δεν
ενδιαφέρθηκε κάποιος, οποιοσδήποτε, να το ψάξει το θέμα λιγάκι; Έλα ντε!
Με τούτο και μ' εκείνο, στο λυκόφως της προηγούμενης δεκαετίας ολοκληρώθηκε ο κύκλος των Βαρδινογιάννηδων ως τραπεζιτών. Όμως, ο κύκλος τους ως "ενημερωτών" της κοινής γνώμης, έστω και με προβλήματα, συνεχιζόταν...
Το Mega και το Star
Στις 5 Νοεμβρίου 1989 διεξάγονται οι δεύτερες από τις τρεις συνολικά εκλογές εκείνης της "βρόμικης" (κατά τους πασόκους) περιόδου. Η Νέα Δημοκρατία, υπό τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, σκαρφαλώνει στο εντυπωσιακό 46,19% αλλά, χάρη στον εκλογικό νόμο Κουτσόγιωργα, δεν καταφέρνει να βγάλει απόλυτη πλειοψηφία, μένοντας στις 148 έδρες. Έτσι, λοιπόν, προέκυψε κυβέρνηση συνεργασίας και των τριών κομμάτων που μπήκαν στην βουλή, με πρωθυπουργό τον πρώην διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος Ξενοφώντα Ζολώτα.
Σ' εκείνες τις εκλογές, η Νέα Δημοκρατία αύξησε το ποσοστό της (σε σχέση με τις εκλογές τού Ιουνίου, της ίδιας χρονιάς) κατά 1,94% και τις έδρες της κατά τρεις. Δυστυχώς για τον Μητσοτάκη, και το σφυροκοπούμενο ΠαΣοΚ αύξησε και το ποσοστό του κατά 1,52% και τις έδρες του κατά τρεις (τέσσερις, αν υπολογίσουμε και την μονοεδρική της Λευκάδας, όπου ο Απόστολος Λάζαρης είχε κατεβεί ως ανεξάρτητος, υποστηριζόμενος από ΠαΣοΚ και Συνασπισμό). Το κόμμα που βγήκε χαμένο ήταν ο -ενιαίος τότε- Συνασπισμός της Αριστεράς, ο οποίος έχασε 2,15 ποσοστιαίες μονάδες και το ένα τέταρτο (7 στους 28) των βουλευτών του.
Ήταν σαφές ότι ο Μητσοτάκης δεν θα επέτρεπε στην κυβέρνηση Ζολώτα να μακροημερεύσει. Με βασικό όπλο την προπαγάνδα περί ακυβερνησίας, θα έκανε ό,τι μπορούσε για να ξαναστείλει τον λαό στις κάλπες. Πρώτα, όμως, θα έπρεπε να τρομοκρατήσει όσο το δυνατόν περισσότερο αυτόν τον λαό, ώστε να του υφαρπάξει την ψήφο. Κι επειδή δεν υπάρχει ισχυρότερο όπλο για την τρομοκράτηση του λαού από την τηλεόραση, μόλις δεκαπέντε μέρες μετά τις εκλογές θα έβγαινε στον αέρα το πρώτο ιδιωτικό τηλεοπτικό κανάλι της χώρας. Το Μέγκα Τσάννελ.
Το Μέγκα ανήκει στην εταιρεία Τηλέτυπος Α.Ε., η οποία ιδρύθηκε στις 10
Μαΐου 1989 από τέσσερις μεγαλοεκδότες: Μπόμπολας, Λαμπράκης, Τεγόπουλος
και Αλαφούζος. Κοντά τους κι ένας πέμπτος, ένας μεγαλοεπιχειρηματίας, ο
οποίος ήθελε να γίνει κι αυτός εκδότης: ο Βαρδής Βαρδινογιάννης. Λες και
η "ιερή πεντάδα" γνώριζε ότι πολύ σύντομα το κράτος θα επέτρεπε την
λειτουργία ιδιωτικών τηλεοπτικών σταθμών.
Πράγματι, η κυβέρνηση Τζαννή Τζαννετάκη πρόλαβε, στους περίπου πέντε μήνες που έζησε, να δώσει στις 29 Σεπτεμβρίου 1989 στην Τηλέτυπος Α.Ε. μια (προσέξτε!) προσωρινή άδεια δοκιμής τοπικού ραδιοτηλεοπτικού σταθμού. Πρόλαβε, επίσης, έναν μήνα πριν τις εκλογές τού Νοεμβρίου, να ψηφίσει τον νόμο 1866/1989 "Ίδρυση εθνικού συμβουλίου ραδιοτηλεοράσεως και παροχή αδειών για την ίδρυση και λειτουργία τηλεοπτικών σταθμών". Όπως ισχυρίζεται το ίδιο το Μέγκα στον ιστοτόπο του, η λειτουργία του βασίστηκε και διέπεται από τις διατάξεις αυτού του νόμου. Μόνο που δεν μας εξηγεί το πως και με βάση ποιες διατάξεις, στις 20 Νοεμβρίου 1989 το κανάλι άρχισε να εκπέμπει κανονικό πρόγραμμα πανελλαδικά, παρ' ότι διέθετε μια απλή άδεια δοκιμής και, μάλιστα, σε τοπικό επίπεδο. Άλλωστε, το άρθρο 5 του εν λόγω νόμου αναφέρει ρητά ότι "είναι δυνατή η χορήγηση σε ανώνυμες εταιρείες ή οργανισμούς τοπικής αυτοδιοικήσεως άδεια ιδρύσεως και λειτουργίας τηλεοπτικών σταθμών τοπικής εμβέλειας" (σ.σ.:η υπογράμμιση δική μου).
Το κανάλι εξακολουθεί να εκπέμπει χωρίς άδεια επί τέσσερα χρόνια, ώσπου στις 10 Σεπτεμβρίου 1993 (εντελώς συμπτωματικά, έναν μήνα πριν τις εκλογές που έρριξαν τον Μητσοτάκη από την εξουσία), η κυβέρνηση μετατρέπει την προσωρινή άδεια δοκιμής σε άδεια ιδρυσης και λειτουργίας τηλεοπτικού σταθμού, διαρκείας επτά ετών. Η επταετής άδεια αυτή έληξε το 2000, χωρίς να ανανεωθεί. Στον ιστοτόπο του, το Μέγκα ισχυρίζεται ότι η άδεια "διατηρείται νομοθετικά σε ισχύ μέχρι και σήμερα" αλλά αυτό το "νομοθετικά" είναι εσφαλμένο: δεν υπάρχει νόμος που να επεκτείνει την ισχύ εκείνης της άδειας. Συνεπώς, εδώ και 15 χρόνια, το Μέγκα εκπέμπει παράνομα. Δηλαδή, το Μέγκα εκπέμπει παράνομα στα 19 από τα 26 συνολικά χρόνια της ύπαρξής του.
Πάντως, είτε με άδεια είτε χωρίς, το κανάλι ξεπλήρωσε την υποχρέωση με το παραπάνω. Δεν στήριξε μόνο τον Μητσοτάκη για να εκλεγεί το 1990. Στήριξε και την κυβέρνησή του. Κι όταν ο Ανδρέας επανήλθε το 1993 στην εξουσία, δεν δυσκολεύτηκε να στηρίξει κι εκείνον. Όπως στήριξε και τον διάδοχό του, τον Κώστα Σημίτη με τους εκσυγχρονιστές του. Αργότερα, με την ίδια ευκολία, στήριξε και τον Καραμανλή τζούνιορ, πείθοντάς μας ότι ήταν "ο καταλληλότερος". Όπως "καταλληλότερος" -για το κανάλι- έγινε κατόπιν και ο Γιώργος Παπανδρέου. Και ο Παπαδήμος. Και ο Σαμαράς. Και όποιος, εν πάση περιπτώσει, βρισκόταν κάθε φορά στο τιμόνι τής εξουσίας. Δεν θα μπορούσε να γίνει αλλοιώς: οι "καλές δουλειές" για τους μετόχους του καναλιού, από την εκάστοτε εξουσία προέρχονται.
Μέσα στα 26 χρόνια της λειτουργίας τού καναλιού, οι σχέσεις των μετόχων του δεν ήσαν πάντοτε ρόδινες. Ισχυροί καπιταλιστές όλοι τους, δεν δίσταζαν να συγκρουστούν μεταξύ τους όταν έπρεπε να προασπίσουν ο καθένας τα δικά του συμφέροντα. Σήμερα, η Πήγασος ΑΕ (Μπόμπολας) κατέχει το 32,73% των μετοχών, η ΔΟΛ ΑΕ (πρώην λαμπράκης, νυν Ψυχάρης) το 22,11%, η Benbay (Ρέστης) το 3,19%, η τράπεζα BNP Paribas το 4,88%, οι κληρονόμοι του Τεγόπουλου το 2,67% και μια σειρά εξωχώριων (οφσόρ) εταιρειών με περίεργα ονόματα (Moongold, Goodglass, Wako κλπ), όλες συμφερόντων Βαρδινογιάννη, κατέχουν μετοχές σε ποσοστά μέχρι 3,32% η καθεμιά.
Το πιο ενδιαφέρον -ίσως- στοιχείο με το Μέγκα είναι ότι, παρά το γεγονός πως τα αφεντικά του ξέρουν από επιχειρήσεις, είναι εξαιρετικά ζημιογόνο. Σύμφωνα με τις οικονομικές καταστάσεις του, το κανάλι (για την ακρίβεια, η Τηλέτυπος ΑΕ) παρουσιάζει μαύρα χάλια: ζημίες επί ζημιών (2013: 20+ εκατ. ευρώ, 2014: 12+ εκατ. ευρώ), πολύ υψηλό δανεισμό (μόνο το ομολογιακό δάνειο της 18/12/13 ανέρχεται σε 98 εκατ. ευρώ), απαράδεκτη σχέση συσσωρευμένων ζημιών προς ίδια κεφάλαια (57%) κλπ. Και όμως, αντί τα "μεγάλα αφεντικά" να κοιτάνε πως να απαγκιστρωθούν απ' αυτό, σφάζονται μεταξύ τους για το ποιος θα κάνει κουμάντο. Κι επειδή στον καπιταλισμό κανένας λεφτάς δεν θέλγεται από μια "μαύρη τρύπα" όπου πετάει τον παρά του, είναι προφανές ότι υπάρχει κάποιο αντάλλαγμα για όσα "μαύρα χάλια" προαναφέραμε.
Ο Βαρδινογιάννης δεν θα μπορούσε να περιοριστεί στο Μέγκα. Έχοντας μάθει
να είναι πάντοτε το απόλυτο αφεντικό, δεν ήταν εύκολο να συνυπάρξει με
μεγαλοκαρχαρίες της εμβέλειας ενός Μπόμπολα ή ενός Λαμπράκη. Έτσι, το
1993, ο Θόδωρος Βαρδινογιάννης στήνει την Νέα Τηλεόραση Α.Ε. και
συνεργάζεται με τον "τηλεορασάνθρωπο" Νίκο Μαστοράκη για να φτιάξουν
μαζί το Σταρ Τσάννελ. Ο Μαστοράκης φτιάχνει ένα "λάιτ" κανάλι, τύπου
ΗΠΑ, κυρίως με εισαγόμενα προγράμματα και με στόχο το νεώτερης ηλικίας
κοινό. Μάλιστα δε, το Σταρ εκπέμπει με τρισδιάστατη εικόνα (όσες
εκπομπές, βέβαια, είναι γυρισμένες μ' αυτή την τεχνική), κάτι που κανένα
άλλο κανάλι δεν έχει κάνει μέχρι σήμερα.
Το Σταρ αποτελεί κλασσικό παράδειγμα εφαρμογής της παροιμίας που λέει: φτιάξε ένα κανάλι κι άσ' το κι αν πεινάσεις, πιάσ' το. Στην συνέχεια θα δούμε πώς οι Βαρδινογιάννηδες εκμεταλλεύτηκαν το δεύτερο κανάλι τους όταν παρουσιάστηκε ανάγκη. Φυσικά, όσα είπαμε πιο πάνω για την νομιμότητα (ή, μάλλον, για την έλλειψη νομιμότητας) στην λειτουργία του Μέγκα, ισχύουν και για το Σταρ. Όπως, άλλωστε, ισχύουν για όλα τα ιδιωτικά τηλεοπτικά κανάλια. Το σκηνικό θυμίζει διελκυνστίδα: η μεν εξουσία λέει στα κανάλια "μη με ενοχλείτε γιατί θα σας κλείσω και βοηθήστε με για να σας βοηθήσω" τα δε κανάλια παραγγέλνουν στην εξουσία "μη μας ενοχλείς γιατί θα σε θάψουμε και κάνε μας τα χατήρια για να σε στηρίξουμε". Πρόκειται για ισορροπία τύπου "φοβάται ο Γιάννης το θεριό..." και "το 'να χέρι νίβει τ' άλλο...", η οποία αφήνει και τις δυο πλευρές ικανοποιημένες.
Στο καινούργιο κανάλι, το βαρδινογιανναίηκο ποτέ δεν επέτρεψε να φύγει ο έλεγχος από τα χέρια του. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΕΣΡ, σήμερα μέτοχοι του Σταρ είναι κάποιες εξωχώριες (οφσόρ) εταιρείες με περίεργα ονόματα (Thelon Trading Ltd, Dasen Holdings Ltd, Moorefields SA, Blue Dime Holding SA, Hogrid Holdings Ltd), καθεμιά από τις οποίες ανήκει σε κάποιο μέλος της μεγάλης οικογένειας. Έτσι, όταν παρουσιάστηκε ανάγκη, η οικογένεια δεν δυσκολεύτηκε να το χρησιμοποιήσει. Το πως, θα το δούμε.
Η τροπολογία της ντροπής
Ξαναγυρνάμε στο καλοκαίρι τού 2013, όπου τα αγκομαχητά δίνουν και παίρνουν. Από την μια μεριά, αγκομαχάει ο Βαρδινογιάννης, με καμμιά εφτακοσαριά εκατομμύρια φόρους και πρόστιμα που έχει φορτώσει στην Μότορ Όιλ ο φορολογικός έλεγχος. Δίπλα του, αγκομαχάει κι ο Λάτσης: για τον ίδιο λόγο με την Μότορ Όιλ, ο φορολογικός έλεγχος στην Ελληνικά Πετρέλαια Α.Ε. βεβαίωσε φόρους και πρόστιμα καμμιά τετρακοσαριά εκατομμύρια(*). Κι από την άλλη, αγκομαχάει ολόκληρη η κυβέρνηση γιατί ο Βαρδινογιάννης έχει ταμπουρωθεί στο Σταρ και ετοιμάζεται ν' αρχίσει βολές κατά ριπάς εναντίον της αν δεν διαγραφούν όλα τα ποσά που βεβαίωσε ο έλεγχος. Αναζητείται λύση...
Μια πρώτη προσπάθεια έκανε ο τότε γενικός γραμμετέας δημοσίων εσόδων, ο πολύς Χάρης Θεοχάρης (νυν βουλευτής τού Ποταμιού), εκδίδοντας την εγκύκλιο ΠΟΛ 1198/21-8-2013, με την οποία, ούτε λίγο ούτε πολύ, επιχειρούσε να ανατρέψει την ισχύουσα από το 2010 νομοθεσία προς όφελος της Μότορ Όιλ (και της ΕΛΠΕ). Δυστυχώς, η προσπάθεια του Θεοχάρη έπεσε στο κενό: μια εγκύκλιος δεν μπορεί να ανατρέψει ισχύοντα νόμο.
Την
λύση την βρήκε ο υπουργός οικονομικών, ο Γιάννης Στουρνάρας. Να
θυμηθούμε εδώ εκείνη την φορολογική διάταξη που λέγαμε,, σύμφωνα με την
οποία"οι
δαπάνες της περίπτωσης αυτής δεν αναγνωρίζονται όταν καταβάλλονται ή
οφείλονται σε φυσικό ή νομικό πρόσωπο ή νομική οντότητα με κατοικία,
έδρα ή εγκατάσταση σε μη συνεργάσιμα κράτη ή σε κράτη με προνομιακό
φορολογικό καθεστώς, των οποίων η δραστηριότητα στην συγκεκριμένη
συναλλαγή εξαντλήθηκε στην τιμολόγησή της και η παράδοση των αγαθών ή η
παροχή των υπηρεσιών διενεργήθηκε από τρίτο πρόσωπο" (ν.2238/1994, άρθρο 31, παράγραφος 1, περίπτωση γ, εδάφιο τελευταίο).
Τι σκέφτηκε ο Στουρνάρας; Σκέφτηκε να ετοιμάσει μια τροπολογία, η οποία θα πρόσθετε στο τέλος της παραπάνω διάταξης την φράση: "εκτός εάν πρόκειται για πραγματικές και συνήθεις συναλλαγές κατά το μέρος που αντιστοιχούν σε τιμές εντός του εύρους των τιμών της ημέρας συναλλαγής, οι οποίες τιμές διαμορφώνονται σε χρηματιστήρια εμπορευμάτων ή σε οργανωμένες χρηματιστηριακές αγορές".
Αν το καταλάβατε, θα διαπιστώσατε ότι πρόκειται για μοναδική ομορφιά! Αν δεν το καταλάβατε, πολύ ευχαρίστως να σας το εξηγήσω: ναι μεν ο νομοθέτης έχει διάθεση να κόψει τον κώλο όσων κάνουν παιχνιδάκια με οφσόρ στην καμπούρα τού δημοσίου ταμείου (όπως ήταν αρχικά η διάταξη), όμως πλέον δεν θα υπάρχει κανένα απολύτως πρόβλημα αν οι επιχειρήσεις αποδείξουν ότι δεν πρόκειται για "παιχνιδάκια" αλλά για "πραγματικές και συνήθεις συναλλαγές". Με άλλα λόγια, αν οι επιχειρήσεις ισχυριστούν ότι τα τιμολόγια δεν είναι "μαϊμουδιασμένα" και ότι "έτσι κάναμε πάντα, βρε αδερφέ!", όλα καλά, το μέλι γλυκό και το κουκούτσι μύγδαλο! Τι κι αν ο νόμος ορίζει ότι "οι τριγωνικές συναλλαγές με offshore εταιρείες δεν μπορούν, κατ’ αμάχητο τεκμήριο, να θεωρηθούν εκπιπτόμενες φορολογικά"; Αν υπάρχει καλή θέληση και κατανόηση, όλα γίνονται. Άλλωστε, τέσσερις μήνες νωρίτερα, ο Θεοχάρης είχε κάνει πρώτος λόγο για "μαχητό τεκμήριο" στην εγκύκλιό του.
Παρένθεση. Για να καταλάβει ο αναγνώστης την διαφορά μαχητού και αμάχητου τεκμηρίου, ας δώσουμε ένα παράδειγμα. Λέει η φορολογία εισοδήματος ότι όποιος διαθέτει αυτοκίνητο 1600 κυβικών, πρέπει κατά τεκμήριο να έχει ετήσιο εισόδημα τουλάχιστον 6.400 ευρώ. Αυτό το τεκμήριο είναι μαχητό, δηλαδή παλεύεται. Αν π.χ. πήγα φαντάρος τον Ιούλιο, αποδεικνύεται ότι το δεύτερο εξάμηνο της χρονιάς δεν θα μπορούσα να έχω εισοδήματα, οπότε το τεκμήριο μειώνεται στο μισό. Κι αν όλο τον χρόνο βρισκόμουν στην φυλακή, το τεκμήριό μου είναι μηδενικό. Όταν, λοιπόν, ο νόμος για τις οφσόρ αναφέρει "κατ' αμάχητο τεκμήριο", σημαίνει ότι οι σχετικές δαπάνες κόβονται στον έλεγχο δίχως να λαμβάνεται υπ' όψη καμμιά δικαιολογία. Κλείνει η παρένθεση και συνεχίζουμε.
Η κυβέρνηση είχε τόση πρεμούρα να τακτοποιήσει το θέμα, ώστε η εν λόγω τροπολογία (997/96/6-12-2013) μπήκε ως τσόντα σε σχέδιο νόμου του υπουργείου εργασίας, με θέμα την πάταξη της αδήλωτης εργασίας. Δυστυχώς για τον υπουργό οικονομικών, το κόλπο έγινε αντιληπτό από την αξιωματική αντιπολίτευση, η οποία έβαλε τις φωνές, παρασύροντας και ορισμένους βουλευτές τής συμπολίτευσης. Μάλιστα δε, η Ζωή Κωνσταντοπούλου μίλησε ευθέως για "φωτογραφική ντροπολογία" και ζήτησε να αποσυρθεί, σημειώνοντας δηκτικά ότι "όλοι ξέρουμε ποιος βρίσκεται από πίσω". Στην απάντησή του, ο Γιάννης Στουρνάρας ισχυρίστηκε πως, αν δεν ψηφιστεί η τροπολογία, "κινδυνεύουν όλες οι επιχειρήσεις που εισάγουν πρώτες ύλες (κυρίως της βαρειάς βιομηχανίας), να υποστούν μεγάλες ζημιές από τα πρόστιμα, πολλαπλάσια της χρηματιστηριακής τους αξίας, και έτσι να καταστραφούν και να οδηγηθούμε σε πολύ μεγάλη ανεργία". Με άλλα λόγια, για τους εργαζόμενους αγωνιούσε ο Στουρνάρας, όχι τον Βαρδινογιάννη!
Παρά την συγκινητική προσπάθεια της κυβέρνησης, η τροπολογία δεν πέρασε. Ο υπουργός την πήρε πίσω, λέγοντας ότι θα την ξαναφέρει με άλλο σχέδιο νόμου, πιο σχετικό με το θέμα. Έτσι, την επόμενη φορά την κρέμασε κάτω από νομοσχέδιο του υπουργείου άμυνας, το οποίο ρύθμιζε θέματα της εταιρείας Ελληνικά Αμυντικά Συστήματα ΑΕ αλλά πάλι τον πήραν χαμπάρι. Πάλι τζίφος.
Στην τρίτη προσπάθεια, ο Γιάννης Στουρνάρας χρησιμοποίησε ως όχημα το νομοσχέδιο για τον φόρο ακινήτων. Για να υπάρχει μια "σχετικότητα" προφανώς, ο υπουργός πρόσθεσε και μια διάταξη που απάλλασσε της φορολογίας τις εξωχώριες (οφσόρ) εταιρείες οι οποίες νοίκιαζαν ακίνητα σε ναυτιλιακές εταιρείες(!). Γέλασαν και οι πέτρες, όμως η τροπολογία και πάλι δεν πέρασε. Αυτή την φορά αντέδρασαν και κυβερνητικοί βουλευτές.
Η τέταρτη φορά ήταν η φαρμακερή. Η τροπολογία πήρε αριθμό 1251/67 και στις 7 Μαρτίου 2014 κατατέθηκε ως ουρά στο νομοσχέδιο του υπουργείου διοικητικής μεταρρύθμισης "Καταργήσεις-συγχωνεύσεις νομικών προσώπων και υπηρεσιών του δημόσιου τομέα".
Δηλαδή, από πάνω ο Κυριάκος Μητσοτάκης (με το νομοσχέδιο) κλείνει 23
φορείς τού δημοσίου και επιβάλλει την αξιολόγηση με υποχρεωτική
ποσόστωση, ανοίγοντας τον δρόμο προς την διαθεσιμότητα (λέγε με:
ανεργία) χιλιάδων δημοσίων υπαλλήλων κι από κάτω ο Γιάννης Στουρνάρας
(με την τροπολογία) χαρίζει εκατοντάδες εκατομμύρια στις δυο πιο
κερδοφόρες επιχειρήσεις της χώρας!
Η τροπολογία μπήκε σε ονομαστική ψηφοφορία στις 13 Μαρτίου 2014 και πέρασε με 140 θετικές ψήφους (ΝΔ, ΠαΣοΚ) έναντι 91 αρνητικών (ΣυΡιζΑ, ΚΚΕ). Υπερίσχυσε ο "πόνος" και ο "καημός" των κυβερνητικών βουλευτών για τις φουκαριάρες τις επιχειρήσεις. Μέσα σε έναν νόμο που άνοιγε την πόρτα της ανεργίας σε χιλιάδες εργαζομένους, χώρεσε και μια πρόστυχη διαταξούλα που χάριζε -και συνεχίζει να χαρίζει- φόρους εκατοντάδων εκατομμυρίων σε μια χούφτα συμπολιτών μας, οι οποίοι φαίνεται πως είναι "πιο ίσοι" από μας τους κοινούς θνητούς.
Οι Βαρδινογιάννηδες (και οι Λάτσηδες, βέβαια) μπορούσαν να ανασάνουν ανακουφισμένοι και να σκεφτούν με την ησυχία τους την επόμενη καλή δουλειά...
Ας αλλάξουμε θέμα τώρα. Το πρωί της Τρίτης 20 Νοεμβρίου 1990, η "Ε.Ο. 17 Νοέμβρη" χτύπησε με ρουκέττες την θωρακισμένη Μερσεντές του Βαρδή Βαρδινογιάννη στην Νέα Ερυθραία. Το χτύπημα δεν είχε το αποτέλεσμα που προσδοκούσε η οργάνωση, λόγω της ισχυρής θωράκισης του αυτοκινήτου. Θα κλείσουμε τούτη την σειρά, παραθέτοντας επιλεγμένα αποσπάσματα από την σχετική προκήρυξη, χωρίς κανένα σχόλιο.
Κι όπως τότε με τους Αλαφούζους, έτσι και τώρα, κλείνοντας, αφήνω τον αναγνώστη να κρίνει το επίπεδο, το περιεχόμενο και την ποιότητα της ενημέρωσης που του προσφέρουν μέσα μαζικής ενημέρωσης τα οποία ανήκουν σε τέτοιους ομίλους...
(*) Για την ιστορία, ας προσθέσω κάτι ακόμη για τούτο το πετρελαιοφόρο. Στις 8 Αυγούστου 1996, στο Kriti Sea συνέβη και νέο ατύχημα, καθώς ήταν ελλιμενισμένο στις εγκαταστάσεις της Μότορ Όιλ, στους Αγίους Θεοδώρους. Απ' αυτό το ατύχημα διέρρευσαν 300-500 τόννοι πετρελαίου, μολύνοντας την περιοχή μέχρι την Αίγινα και το Αγκίστρι.
γράφει ο teddy
από το Cogito ergo sum
Επειδή, όμως, κάθε καλή ιστορία πρέπει να έχει κι έναν ενδιαφέροντα πρόλογο, ας πεταχτούμε για λίγο κάπως βορειότερα από τα Αστερούσια, στην Επισκοπή Ρεθύμνης. Εκεί, το 1949, ο τριτότοκος γιος του Ιωάννη Βαρδινογιάννη, ο Νίκος, αποφασίζει να μπει στην σχολή Ναυτικών Δοκίμων. Λένε πως οι κρητικοί προτιμούν να ζουν καλλιεργώντας την γη και στην θάλασσα στρέφονται μόνο όσοι είναι τόσο φτωχοί ώστε...δεν έχουν γη για να τους θρέψει. Κι είναι αλήθεια πως η οικογένεια του Ιωάννη Βαρδινογιάννη με τα δέκα παιδιά είναι πάμφτωχη. Παππούς του Ιωάννη ήταν ο Γιάννης Βαρδινάκης, ο οποίος πρωτοστάτησε στην εξέγερση των Σφακιανών κατά των Τούρκων (1877-1878) και έμεινε γνωστός ως Βαρδινογιάννης, δίνοντας έτσι καινούργιο επώνυμο στην φαμίλια του. Είναι λογικό, λοιπόν, οι αντάρτες Βαρδινογιάννηδες να μη βρίσκουν στον ήλιο μοίρα, αν και ο Ιωάννης καταφέρνει να θρέψει την πολυμελή οικογένειά του ασχολούμενος με το εμπόριο.
Ευτυχώς, για τον Ιωάννη, ο Νίκος γίνεται αξιωματικός τού ναυτικού και εξασφαλίζει το ψωμί του. Όπως φαίνεται να το εξασφαλίζει και ο πρωτότοκός του, ο Παύλος, ο οποίος σπούδασε νομικά στην Αθήνα και σε ηλικία μόλις 25 ετών, το 1950, ανέλαβε διευθυντής τού πολιτικού γραφείου τού τότε πρωθυπουργού Σοφοκλή Βενιζέλου, στενού φίλου της οικογένειας. Κι αυτό ήταν το πρώτο σκαλί για το φτωχαδάκι από την Επισκοπή. Το 1956, ο Παύλος θα εκλεγόταν βουλευτής Ρεθύμνης και θα διατηρούσε την θέση του μέχρι την δικτατορία, αφού στο μεταξύ θα γινόταν και υπουργός στις κυβερνήσεις Γεωργίου Παπανδρέου (1963-1965).
Τον Νίκο θα μιμηθεί ο κατά οκτώ χρόνια νεώτερος αδελφός του, ο Βαρδής, ο οποίος μπαίνει κι αυτός στην σχολή Ναυτικών Δοκίμων. Ο Βαρδής ανεβαίνει τόσο γρήγορα τα σκαλοπάτια της ιεραρχίας ώστε στα 34 χρόνια του, το 1967, αποστρατεύεται από την χούντα με τον βαθμό του αντιναυάρχου (μετά την πτώση τής χούντας, του απονεμήθηκε και ο βαθμός τού ναυάρχου)!
Αντίθετα με τον Βαρδή, ο Νίκος μένει στο ναυτικό μόνο μέχρι το 1961, οπότε παραιτείται αιφνιδιάζοντας τους πάντες. Αιφνιδιασμός που ολοκληρώνεται στο άκουσμα της είδησης ότι ο μέχρι χτες φτωχός και άσημος αξιωματικός τού ναυτικού ίδρυσε την εταιρεία ΣΕΚΑ και αγόρασε 4.400 στρέμματα στην περιοχή των Αστερουσίων, προς την πλευρά τής παραλίας που είναι γνωστή με το όνομα Καλοί Λιμένες. Βέβαια, ο Νίκος αγόρασε κοψοχρονιά αυτή την έκταση, όχι από την μονή τής Οδηγήτριας στην οποία ανήκε αλλά από τους ενοικιαστές της βοσκούς που απλώς την εκμεταλλεύονταν και δεν είχαν δικαίωμα να την πουλήσουν.
Αμέσως ξεσπούν διαμαρτυρίες από τους κατοίκους τής περιοχής και η υπόθεση γρήγορα εξελίσσεται σε σκάνδαλο (κυρίως λόγω της βουλευτικής ιδιότητας του αδελφού του Παύλου), το οποίο απασχολεί και την βουλή. Ευτυχώς για τους Βαρδινογιάννηδες, η ιστορία παίρνει καλή τροπή γι' αυτούς χάρη σε ένα απρόσμενο γεγονός: εξαφανίζεται μυστηριωδώς από το μοναστήρι ο κτηματικός του κώδικας, δηλαδή το βιβλίο στο οποίο ήταν καταχωρισμένη λεπτομερώς η περιουσία του. Δίχως αυτόν τον κώδικα, κανείς δεν μπορεί να αποδείξει ότι η γη που αγόρασε ο Νίκος ανήκε στην μονή και η υπόθεση κλείνει. Προφανώς, κάποιοι διέπραξαν την πιο περίεργη κλοπή τού αιώνα: μπήκαν σε ένα μοναστήρι κι έκλεψαν μόνο ένα κιτάπι...
Η αγορά που έκανε ο Νίκος αποδεικνύεται χρυσοφόρα. Το 1962 χαράσσεται ο δρόμος που θα συνέδεε τα χωριά Πόμπια και Πηγαϊδάκια με τους Καλούς Λιμένες. Εντελώς συμπτωματικά, αυτός ο δρόμος θα πέρναγε μέσα από την συγκεκριμένη έκταση, οπότε θα έπρεπε να καταβληθούν οι σχετικές αποζημιώσεις. Πράγματι, οι αποζημιώσεις πληρώθηκαν μέχρι το 1966. Μόνο που κάποιοι υποστηρίζουν ότι το δημόσιο αποζημίωσε κάθε θάμνο και κάθε χαμομήλι τής περιοχής ως κανονικό δέντρο. Φαίνεται πως, πάλι λόγω Παύλου, ένα καινούργιο σκάνδαλο βρίσκεται επί θύραις αλλά όλα τελειώνουν ομαλά. Δηλαδή, σχεδόν ομαλά αφού μπορεί να έγιναν οι απαλλοτριώσεις και να πληρώθηκαν οι αποζημιώσεις αλλά η κατασκευή τού δρόμου δεν θα ξεκινούσε πριν περάσουν πολλά χρόνια...
Εν πάση περιπτώσει, ο Νίκος μπορεί πλέον να αναπτύξει ελεύθερα το επιχειρηματικό του δαιμόνιο. Στην είσοδο του κολπίσκου των Καλών Λιμένων βρίσκεται το νησάκι Άγιος Παύλος, το οποίο οι ντόπιοι αποκαλούν Μικρονήσι. Μισόν αιώνα πριν γεννηθεί το ΤΑΙΠΕΔ, το ελληνικό δημόσιο αποδεικνύει ότι τίποτε δεν γεννιέται ξαφνικά: με κάθε άλλο παρά διάφανες διαδικασίες, η εταιρεία τού Νίκου Βαρδινογιάννη αγοράζει το εκτάσεως 117 στρεμμάτων Μικρονήσι έναντι μόλις εβδομήντα οκτώ χιλιάδων δραχμών. Τώρα πια η ιδέα τής ΣΕΚΑ μπορεί να αρχίσει να υλοποιείται, μιας και ΣΕΚΑ σημαίνει Σταθμός Εφοδιασμού Καυσίμων. Η θέση είναι ιδανική για όσα πλοία θέλουν να ανεφοδιαστούν με καύσιμα: μόλις 7 μίλια από τα διεθνή ύδατα.
Αν αναρωτιέστε ποια αξία είχαν 78.000 δραχμές το 1962, θα σας απαντήσω πως όλα είναι σχετικά.
Βάζοντας αυτό νησάκι ως εγγύηση, η ΣΕΚΑ κατάφερε να πάρει ως δάνειο από την πολιτειακή τράπεζα First National Bank 36 ολόκληρα εκατομμύρια δραχμές. Pas mal (= καθόλου άσχημα), που λένε και οι Γάλλοι. Εξαιρετικό κεφάλαιο για να στήσεις μια τέτοια δουλειά. Πολύ περισσότερο δε, αν οι καλές γνωριμίες (στις οποίες η βοήθεια του Παύλου είναι ανεκτίμητη) εξασφαλίζουν την συνεργασία τόσο της Mobil όσο και του Ωνάση. Οι Βαρδινογιάννηδες τίμησαν με το παραπάνω αυτή την συνεργασία, ενσωματώνοντας στο σήμα τής ΣΕΚΑ τόσο κάποιους από τους κύκλους τής -ωνάσειας τότε- Ολυμπιακής όσο και τα φτερά τής Mobil.
Κάπως έτσι, λοιπόν, εκεί, στους πρόποδες των Αστερουσίων Ορέων μπαίνει το 1961 ο θεμέλιος λίθος της βαρδινογιάννειας αυτοκρατορίας.
Με την αγορά τού Μικρονησιού, η ΣΕΚΑ αρχίζει την δουλειά. Επειδή ο χρόνος είναι χρήμα, αμέσως καταφθάνουν στην περιοχή δυο δεξαμενόπλοια, τα οποία χρησιμοποιούνται ως πλωτές δεξαμενές. Σύντομα αποδεικνύεται ότι το πόστο είναι καλό και οι δουλειές πάνε πρίμα. Μέχρι που φτάνει το 1965 και μια ξαφνική κακοκαιρία πετάει το ένα δεξαμενόπλοιο στην ακτή, όπου καταστρέφεται. Έτσι η εταιρεία αποφασίζει να κατασκευάσει στο Μικρονήσι σταθερές δεξαμενές καυσίμων και νερού, ενώ βάζει μπρος και για την κατασκευή λιμενοβραχιόνων.
Το μόνο πρόβλημα για τον Νίκο Βαρδινογιάννη είναι οι λιγοστοί κάτοικοι του μικρού, ξεχασμένου από θεό κι ανθρώπους οικισμού στην απέναντι ακτή. Οι Καλοί Λιμένες δεν είναι παρά μια περιοχή με μερικές παράγκες και λιγοστά φτωχόσπιτα, όπου κατοικούν μόνιμα φτωχοί ψαράδες και εποχικά οι κάτοικοι των μεσόγειων χωριών που κατεβαίνουν στην παραλία για τα μπάνια τους. Μόνο που η τοποθεσία είναι εντυπωσιακή. Κι είναι λογικό ο Βαρδινογιάννης να την ορέγεται. Η οικογένεια θα μπορούσε άνετα να φτιάξει εκεί τα εξοχικά της αλλά και η εταιρεία θα μπορούσε να δημιουργήσει εκεί τις υποδομές για τις οποίες δεν προσφερόταν το Μικρονήσι.
Έτσι, ο Βαρδινογιάννης βάζει μπρος την διαδικασία απόκτησης όλης της περιοχής, πέρα από όση απέκτησε με τα αμφισβητούμενα συμβόλαια. Κάποιοι από τους κατοίκους δέχονται να πουλήσουν έναντι ευτελούς τιμήματος τα σπίτια τους, τα οποία ο Βαρδινογιάννης γκρεμίζει μόλις τα αγοράσει. Όμως, οι περισσότεροι αρνούνται να υποκύψουν. Και τότε μπαίνουν μπροστά τα "άλλα κόλπα": πιέσεις, εκβιασμοί, τρομοκρατία, φθορές... Ταυτόχρονα, η εταιρεία αρχίζει δικαστικούς αγώνες εναντίον όσων αρνούνται να πουλήσουν, ισχυριζόμενοι ότι η περιοχή τής ανήκει βάσει των συμβολαίων που είχε κάνει ο Νίκος Βαρδινογιάννης με τους γιδοβοσκούς το 1961. Παράλληλα, η εταιρεία υποβάλλει βροχή μηνύσεων κατά των κατοίκων για... πολεοδομικές παραβάσεις. Αν ένας ψαράς προσπαθούσε να ξαναβάλει στην θέση της την λαμαρίνα που πέταξε ο αέρας από το ταβάνι του καμπινέ του, βρισκόταν αντιμέτωπος με τις αρχές και τα πρόστιμά τους. Βέβαια, οι αρχές δεν βλέπουν ούτε το ξενοδοχείο που έχουν φτιάξει πιο πέρα οι Βαρδινογιάννηδες ούτε την βίλλα τους.
Δεν έχει σημασία ποια πλευρά έχει δίκιο. Σημασία έχει ότι οι φτωχοί χωρικοί δεν μπορούν να τα βάλουν με το νομικό οπλοστάσιο και την οικονομική άνεση της ΣΕΚΑ. Έτσι, ο ένας μετά τον άλλο σκύβουν το κεφάλι και υποτάσσονται. Αν όχι όλοι, οι περισσότεροι. Μέχρι που πέφτει η χούντα, η ΣΕΚΑ έχει κυριαρχήσει στην περιοχή.
Θα ξαναγυρίσουμε στην Κρήτη αλλά για την ώρα ας ανηφορίσουμε αρκετά βορειότερα, γυρνώντας πίσω στον χρόνο. Σκοπός μας είναι να δούμε μια ιστοριούλα που θυμίζει έντονα τα πιο πρόσφατα γεγονότα του Βατοπεδίου. Μόνο που σε τούτη την περίπτωση πρωταγωνιστεί ένα άλλο αθωνίτικο μοναστήρι: η μονή Ξενοφώντος.
Το 1965, λοιπόν, η μονή Ξενοφώντος διεκδικεί για λογαριασμό της μια τεράστια έκταση 53.800 στρεμμάτων στην χερσόνησο της Σιθωνίας, η οποία εκτείνεται από τα χωριά Άγιος Νικόλαος και Νικήτη προς βορρά μέχρι την κοινότητα Παρθενώνας, κοντά στον Νέο Μαρμαρά προς νότο (χάρτης) και περιλαμβάνει και τα νησιά από τον Όρμο Παναγιάς μέχρι την Βουρβουρού (Καλογριά, Περιστέρι, Ελιά, Αμπελίτσι, Διάπορος, Άγιος Ισίδωρος, Καλαμονήσια, Πετρονήσι κλπ). Υποτίθεται ότι η εν λόγω έκταση (κυρίως δασώδης αλλά σε μεγάλα τμήματά της καλλιεργούμενη) είχε παραχωρηθεί στην μονή την εποχή τού Βυζαντίου, με κάποια αυτοκρατορικά χρυσόβουλα και σιγγίλια. Τότε, λοιπόν, η μονή υποβάλλει αίτηση αναγνώρισης ιδιοκτησίας. Η αίτηση απορρίπτεται.
Λίγα χρόνια αργότερα, οι συνθήκες έχουν αλλάξει και η μονή υποβάλλει νέα αίτηση. Στην εξουσία βρίσκονται οι συνταγματάρχες, οι οποίοι αποφαίνονται (προφανώς, μετά από θεία φώτιση) ότι η μονή έχει δίκιο. Τον Απρίλιο του 1973 το Συμβούλιο Ιδιοκτησίας Δημόσιων Δασών (ΣΙΔΔ) παραπέμπει στο δασαρχείο Πολυγύρου την εξέταση του θέματος. Το δασαρχείο εκδίδει απόφαση θετική προς τη μονή. Έτσι πολύ σύντομα γίνονται όλες οι διαδικασίες και την 1η Οκτωβρίου 1973 ο υπουργός γεωργίας της χούντας υπογράφει απόφαση με την οποία εκχωρεί την έκταση στην μονή Ξενοφώντος. Τι κάνει η μονή με αυτή την έκταση; Την μεταβιβάζει αμέσως (κι όταν λέμε αμέσως, εννοούμε αμέσως) στην... ΣΕΚΑ (τί έκπληξη!) προς μόλις χίλιες δραχμές το στρέμμα.
Παρένθεση. Ίσως να αναρωτιέστε, πάλι, ποια αξία είχε εκείνη την εποχή το χιλιάρικο. Θα σας δώσω την ίδια απάντηση: όλα είναι σχετικά. Όπως διέρρευσε τότε (δεν κατάφερα να διασταυρώσω την πληροφορία), η ΣΕΚΑ είχε ήδη συμφωνήσει την πώληση ενός μεγάλου τμήματος αυτής της έκτασης προς 300.000 δραχμές το στρέμμα. Κλείνει η παρένθεση.Το θέμα επανέρχεται μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου και τις αντιδράσεις των κατοίκων τής περιοχής. Πριν προλάβει η ΣΕΚΑ να πουλήσει, η κυβέρνηση Ανδρουτσόπουλου επαναφέρει την αίτηση της μονής εκ νέου στο ΣΙΔΔ και ακυρώνεται η απόφαση παραχώρησης. Μετά την πτώση της χούντας η παραχώρηση ανακαλείται από το δημόσιο χωρίς όμως ποτέ μέχρι σήμερα να έχει ακυρωθεί ο τίτλος ιδιοκτησίας της έκτασης αυτής από την ΣΕΚΑ, η οποία συνεχίζει να την καταχωρεί στα περιουσιακά της στοιχεία ακόμη και σήμερα, 40 και πλέον χρόνια μετά! Λόγω των συνεχιζόμενων πιέσεων των κατοίκων της περιοχής, το δημόσιο άρχισε πάλι να ασχολείται με την υπόθεση αυτή τα τελευταία χρόνια, με πολλές δικαστικές διαμάχες να έχουν μεσολαβήσει και οι οποίες πάντοτε αφορούσαν το τυπικό σκέλος της υπόθεσης και όχι την ουσία. Το τελευταίο επεισόδιο αυτών των μακρόχρονων δικαστικών αγώνων παίχτηκε τις προάλλες, 18 Φεβρουαρίου 2015, στο δικαστήριο Πολυγύρου. Η απόφαση αναμένεται να δημοσιευτεί μέσα στο καλοκαίρι.
Δεν ξέρω τι σχέση έχει το real estate (έστω και ιδιόμορφο) με τον ανεφοδιασμό πλοίων σε καύσιμα, οπότε δεν μπορώ να εξηγήσω τον λόγο για τον οποίο η βαρδινογιάννειος ΣΕΚΑ ενδιαφέρεται τόσο για την απόκτηση γαιών. Επίσης, δεν μπορώ να καταλάβω πώς γίνεται και η χούντα δείχνει τέτοια εύνοια στην οικογένεια και σε Κρήτη και σε Σιθωνία, από την στιγμή που υποτίθεται πως οι Βαρδινογιάννηδες ήσαν αντιστασιακοί (ο Παύλος έφυγε από την χώρα στις 21 Απριλίου ως αυτοεξόριστος και ο Βαρδής εκτοπίστηκε για 8 μήνες στην Αμοργό ως ανακατεμένος στο περίφημο "κίνημα του ναυτικού"). Ίσως να μη μου κόβει και πολύ. Οπότε ας ξαναπιάσουμε το νήμα από εκεί που το αφήσαμε κι ας ξαναγυρίσουμε στην Κρήτη...
Παρένθεση. Όχι, πως κι εμένα, μου "κόβει" περισσότερο, αλλά, να, κάτι συμπτώσεις, στο ξεκίνημα της καρριέρας μου. Πάμε λοιπόν.Πίσω στην Κρήτη, όλα πάνε πρίμα για τους Βαρδινογιάννηδες. Η μετάβαση από την χούντα στην δημοκρατία έγινε με απόλυτα ομαλό τρόπο και τίποτε δεν διετάρασσε την γαλήνη τους. Βέβαια, στους Καλούς Λιμένες υπήρχαν ακόμη κάποιοι ανυπότακτοι κάτοικοι αλλά αργά ή γρήγορα θα παραδίνονταν κι αυτοί. Δυστυχώς, οι δημοτικές και κοινοτικές εκλογές τού 1978 έκρυβαν μια δυσάρεστη έκπληξη για την οικογένεια. Μια έκπληξη που θα τους αναστάτωνε.
Την ίδια εποχή ο εφοπλιστής Καρράς βρίσκεται κάτοχος μιας τεράστιας έκτασης εκεί δίπλα, στον Μαρμαρά, που της έδωσε και το όνομα "Domain (!!!) Porto-Carras". To "Domain" δεν ήταν πλάκα. Η σύμβαση παραχώρησης περιελάμβανε και όρους μειωμένης ...κυριαρχίας του ελληνικού κράτους στην έκταση αυτή, αναστολή νόμων κλπ.! Έχτισε το ξενοδοχειακό συγκρότημα "Πόρτο Καρράς" κλπ. με χρηματοδότες από τον όμιλο Habro, και εκδηλωμένο ενδιαφέρον (και συμμετοχή) από τον περίφημο Ελληνοαμερικανό "Agnew" και τον αδερφό του ...Νίξον! Η Χούντα τάβγαλε όλα στο σφυρί, προφανώς κατ' εντολήν, και μας την έπεσε το πιο ληστρικό διεθνές/αμερικανικό κεφάλαιο. Η τεχνική εταιρεία, που δούλευα έχτισε (και) το ξενοδοχειακό συγκρότημα, πάλι με χρηματοδότηση από τους Habro, και με συνεργάτες, προμηθευτές κλπ., που εγκρίνονταν από τους χρηματοδότες η "δανειστές"...
Οργίαζε το μεγάλο κεφάλαιο, εξ ου και η ...υποταγή της χούντας στον ..."αντιστασιακό" αχυράνθρωπό τους, που όμως πήρε καλό μερίδιο, όπως φαίνεται.
Αυτές οι σχέσεις απλά προσαρμόστηκαν με την μεταπολίτευση, οι τεράστιες "επενδύσεις" έσπασαν σε μικρότερα θραύσματα, λόγω και της κρίσης, που συνέπεσε τότε, αλλά συνέχισαν με την μορφή της εντονώτερης συνεργασίας με το μικρότερο ελληνικό κεφάλαιο, και τους μικρομεσαίους. Πήραν "αντιϊμπεριαλιστική" (!!) μορφή, τρομάρα μας, κι έτσι μας προέκυψε το Πασόκ, τόσο σαν κόμμα, αλλά κυρίως σαν νοοτροπία και ιδεολογία, που κατέληξε να γίνει οιονεί ...κοινωνική τάξη (!) και να μας ταλαιπωρεί μέχρι σήμερα (λέγε με και τΣύριζα).Κλείνει η παρένθεση.
Λίγο ψηλότερα, στον ορεινό όγκο των Αστερουσίων, υπάρχει μια κοινότητα στην οποία ανήκει διοικητικά και ο οικισμός των Καλών Λιμένων, τα Πηγαϊδάκια. Το 1978, λοιπόν, οι πηγαϊδακιώτες είχαν την έμπνευση να εκλέξουν ως κοινοτάρχη έναν νεαρό σοσιαλιστή, τον Γιάννη Κουτσάκη. Στα 26 χρόνια του ο Κουτσάκης εμφορείται από τις σοσιαλιστικές ιδέες της εποχής (μη ξεχνάμε ότι το ΠαΣοΚ του Ανδρέα βρίσκεται σε άνοδο και τα συνθήματά του χαρακτηρίζονται από πολλούς συντηρητικούς ως εξτρεμιστικά) και δεν καταλαβαίνει και πολλά. Με την χαρακτηριστική σε νέους ανθρώπους άγνοια κινδύνου, δεν διστάζει να τα βάλει με τους Βαρδινογιάννηδες.
Πρώτη δουλειά τού νέου κοινοτάρχη είναι να ανοίξει επί τέλους ο δρόμος για τους Καλούς Λιμένες, ο οποίος, όπως είδαμε στο πρώτο σημείωμα αυτής της σειράς, είχε χαραχτεί από το 1962 και οι απαλλοτριώσεις είχαν καταβληθεί μέχρι το 1966 αλλά ποτέ δεν ξεκίνησε η κατασκευή του. Το έργο αρχίζει αλλά σύντομα σταματάει, αφού οι μπουλντόζες πέφτουν πάνω σε συρματοπλέγματα ή σε παρκαρισμένα αυτοκίνητα της ΣΕΚΑ.
Το 1981, με την νίκη του ΠαΣοΚ στις εκλογές, ο Κουτσάκης και οι συγχωριανοί του αναθαρρεύουν. Ο δρόμος προχωράει και μαζί ξεκινούν και άλλα έργα στην περιοχή, όπως η κατασκευή δικτύων ύδρευσης και ηλεκτρισμού. Όμως, η κατάσταση είναι ψυχοφθόρα. Στην διάρκεια της ημέρας, τα συνεργεία δίνουν μάχες με τους ανθρώπους τής ΣΕΚΑ, οι οποίοι κάνουν ό,τι μπορούν για να δημιουργήσουν προβλήματα. Στην διάρκεια της νύχτας, "άγνωστοι" προκαλούν φθορές σε ό,τι φτιάχτηκε το πρωί. Τελικά, το πείσμα τού Κουτσάκη και των χωρικών νικάει. Ο δρόμος (έστω και με χίλια βάσανα) φτιάχνεται και στους Καλούς Λιμένες φτάνει ρεύμα και νερό.
Αυτές οι στοιχειώδεις υποδομές αρκούν για να ξαναζωντανέψει ο ερημωμένος οικισμός. Αρχίζει η επιστροφή των κατοίκων στον τόπο τους, κάνοντας τα αφεντικά της ΣΕΚΑ να ανησυχούν σοβαρά. Κι η ανησυχία τους δεν αργεί να μετατραπεί σε πανικό όταν, το 1985, οι κάτοικοι (με μπροστάρη τον Κουτσάκη) βάζουν μπρος να ξαναφτιάξουν τον οικισμό τους, χτίζοντας τα πρώτα -μετά από πολλά χρόνια- καινούργια σπίτια.
"Παλιά μου τέχνη, κόσκινο", λέει ο λαός και η ΣΕΚΑ ξαναφωνάζει την πολεοδομία, η οποία πλακώνει τους κατοίκους με απανωτές μηνύσεις και πρόστιμα. Ο Κουτσάκης μπαίνει μπροστά και καλύπτει πλήρως τους συγχωριανούς του. Η ΣΕΚΑ καταφεύγει στον τότε νομάρχη Ηρακλείου Μανώλη Λουκάκη και τον πιέζει να στείλει μπουλντόζες για να κατεδαφιστούν τα αυθαίρετα. Ο Κουτσάκης δεν καταλαβαίνει από τέτοια και δεν διστάζει να δηλώσει: "Ο κύριος νομάρχης να ξεκινήσει το γκρέμισμα των αυθαιρέτων από το Ηράκλειο. Κι όσον αφορά τους Καλούς Λιμένες, να γκρεμίσουν πρώτα όλα τα αυθαίρετα της ΣΕΚΑ και την βίλλα των Βαρδινογιάννηδων κι ύστερα τα σπίτια των κατοίκων, αλλοιώς..."
Μόλις μπαίνει ο χειμώνας του 1985, η ΣΕΚΑ αποφασίζει να κάνει ένα βήμα συνεννόησης και οργανώνει μια σύσκεψη, στην οποία καλείται και ο κοινοτάρχης. Ο Κουτσάκης πηγαίνει αλλά η μεν σύσκεψη καταλήγει σε φιάσκο ο δε κοινοτάρχης στο νοσοκομείο, ξυλοκοπημένος από ανθρώπους τής εταιρείας. Λίγες μέρες αργότερα, μια BMW, στην οποία επιβαίνουν τέσσερις άγνωστοι, κλείνει τον δρόμο στο αυτοκίνητο του Κουτσάκη και το ρίχνει στον γκρεμό αλλά ο κοινοτάρχης γλιτώνει και ξεφεύγει.
Όλα αυτά, αντί να αποθαρρύνουν τον Κουτσάκη, τον ατσαλώνουν. Αποφασίζει να χτυπήσει την ΣΕΚΑ στην καρδιά, προσβάλλοντας την ισχύ των συμβολαίων με την οποία ο Νίκος Βαρδινογιάννης είχε αγοράσει την έκταση από τους γιδοβοσκούς. Ξέρει ότι ο κτηματικός κώδικας της μονής έχει κλαπεί αλλά το μυαλό του κάνει μια πολύ έξυπνη σκέψη: εφ' όσον εκκλησιαστικά η Κρήτη υπάγεται στο πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, εκεί υπάγονται διοικητικά και τα μοναστήρια του νησιού, άρα το πατριαρχείο πρέπει να διαθέτει αντίγραφα των κτηματικών κωδίκων όλων των μοναστηριών τού νησιού.
Ο Κουτσάκης το ψάχνει και αποδεικνύεται ότι έχει δίκιο. Χαμογελάει ικανοποιημένος και κανονίζει να επισκεφθεί ό ίδιος το πατριαρχείο και να αναζητήσει τον κώδικα της Οδηγήτριας, ο οποίος θα αποδείκνυε ότι τα συμβόλαια του 1961 ήσαν παράνομα. Κανονίζει το ταξίδι του για μετά το Πάσχα του 1986. Το κακό είναι ότι πάνω στον ενθουσιασμό του ο νεαρός κοινοτάρχης δεν κρατάει την πληροφορία αποκλειστικά για τον εαυτό του...
Μεγάλη Δευτέρα, 28 Απριλίου 1986. Ο Κουτσάκης με την οικογένειά του επισκέπτονται το διπλανό χωριό, την Πόμπια. Στην επιστροφή, ο κοινοτάρχης βρίσκει τον δρόμο κλειστό από πέτρες και ξύλα που κάποιοι έχουν ρίξει. Σταματάει το αυτοκίνητό του και κατεβαίνει να δει τι συμβαίνει. Πριν βγει καλά-καλά από την πόρτα, δέχεται έναν πυροβολισμό. Καταλαβαίνει τι συμβαίνει και προσπαθεί να φτάσει στο πορτ μπαγκάζ, όπου βρίσκεται η κυνηγετική του καραμπίνα. Τραυματισμένος όπως είναι, δεν προλαβαίνει. Ο δολοφόνος πλησιάζει και τον αποτελειώνει. Αν και η αστυνομία κάνει ώρες για να εξαπολύσει κυνηγητό προς ανακάλυψη των δραστών, το νέο ταξιδεύει ταχύτατα σε όλη την Κρήτη. Οι εμβρόντητοι κάτοικοι υποψιάζονται ποιοι βρίσκονται πίσω από την στυγερή δολοφονία. Το ίδιο φαίνεται πως υποψιάζεται και η αστυνομία, η οποία στέλνει αμέσως ισχυρή δύναμη για να φρουρήσει τις εγκαταστάσεις της ΣΕΚΑ, φοβούμενη ότι εκεί θα ξεσπάσει η λαϊκή οργή. Μια βδομάδα μετά την δολοφονία, η ΣΕΚΑ επικηρύσσει τους δράστες για δέκα εκατομμύρια αλλά, φυσικά, χωρίς αποτέλεσμα. Το κλίμα παραμένει για πολύ καιρό τόσο τεταμένο ώστε το καλοκαίρι οι Βαρδινογιάννηδες δεν τολμούν να κατεβούν στους Καλούς Λιμένες.
Στις αρχές Ιουνίου, η ΣΕΚΑ επιχειρεί να ξαναρχίσει τα έργα στην παραλία. Οι κάτοικοι εξοργίζονται. Στις 12 Ιουνίου 1986, μαζεύονται στους Καλούς Λιμένες 250 άτομα, τα οποία σταματούν τα έργα, καταλαμβάνουν μια αποθήκη της εταιρείας και πετάνε όλο της το περιεχόμενο στην θάλασσα. Η κατάληψη κρατάει τρεις μέρες, ώσπου καταφθάνει ισχυρή δύναμη σταλμένη κατ' ευθείαν από την Ανώτατη Αστυνομική Διοίκηση Κρήτης προκειμένου να αναλάβει την διερεύνηση της δολοφονίας. Δυστυχώς, οι ανακρίσεις δεν έχουν αποτέλεσμα.
Στις 30 Ιουλίου 1986, ο ανθυπαστυνόμος της ασφάλειας Ηρακλείου Νίκος Χαριτάκης στέλνει στις εφημερίδες "Ανοιχτή επιστολή προς τον Πρωθυπουργό", όπου καταγγέλλει άνωθεν παρεμβάσεις στο έργο του: "Πρόσφατο παράδειγμα η ανθρωποκτονία εκ προθέσεως του Προέδρου των Πηγαϊδακίων, η εξιχνίαση του οποίου είναι ζήτημα ωρών. Η περιοχή βοά, λύστε τα χέρια της Αστυνομίας και κλείστε τα στόματα που παραπλανούν σκόπιμα δια του Τύπου και δια των ψιθύρων την κοινή γνώμη" (εφημερίδα Μεσόγειος, 30 Ιουλίου 1986). Οι συγγενείς τού Κουτσάκη προτείνουν τον Χαριτάκη για μάρτυρα. Αντί για απάντηση, η διοίκηση της αστυνομίας μεταθέτει τον Χαριτάκη.
Στις επόμενες εκλογές, οι κάτοικοι εκλέγουν ως κοινοτάρχη τον πατέρα τού δολοφονημένου Γιάννη Κουτσάκη. Λίγο μετά την εκλογή του, ο Μανώλης Κουτσάκης παίρνει με το ταχυδρομείο έναν φάκελλο. Ο φάκελλος έχει σταλεί από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και περιέχει τρεις φωτογραφίες από το σημείο τής δολοφονίας, όπου φαίνεται και η μαρμάρινη πλάκα που τοποθετήθηκε εκεί. Η έρευνα που έγινε για αποτυπώματα δεν απέδωσε καρπούς. Σύντομα, όμως, ο Μανώλης Κουτσάκης άρχισε να δέχεται ανώνυμα σημειώματα: "κάθαρμα, θα πεθάνεις κι εσύ".
- Δ. ΚΟΥΦΟΝΤΙΝΑΣ: Δηλώσατε και εδώ, δηλώσατε και στην πρώτη δίκη, ότι «εγώ δύο χρόνια την ερεύνησα την υπόθεση με δικά μου μέσα. Έφερα ξένους εδώ αλλά δεν είχα κανένα αποτέλεσμα. Έψαχνα να τους βρω, δεν τους βρήκα. Ήμουν άτυχος εγώ για να τους βρω και τυχεροί αυτοί που δεν τους βρήκα». Θα ήθελα να μου πείτε πρώτα πρώτα, τι είναι αυτοί οι ξένοι ειδικοί που φέρατε. Ανήκαν σε κανένα ευαγές ίδρυμα, σε κανένα συνδικάτο; Τι ήταν αυτοί οι ειδικοί τέλος πάντων;
- Β. ΒΑΡΔΙΝΟΓΙΑΝΝΗΣ: Δεν απαντώ σε τέτοιες ερωτήσεις εγώ.
- Δ. ΚΟΥΦΟΝΤΙΝΑΣ: Μάλιστα. Λέτε μετά ότι «ήταν τυχεροί που δεν τους βρήκα». Τι τύχη θα είχαν δηλαδή αυτοί; Μήπως θα είχαν την τύχη του νεαρού σοσιαλιστή κοινοτάρχη Γιάννη Κουτσάκη που δολοφονήθηκε γκαγκστερικά; Αυτή την τύχη θα είχαμε;
- Β. ΒΑΡΔΙΝΟΓΙΑΝΝΗΣ: Δεν ξέρω τι σχέση έχει το ένα με το άλλο.
(....)
- Β. ΒΑΡΔΙΝΟΓΙΑΝΝΗΣ: Δεν είχες το θάρρος να 'ρθεις μόνος σαν άντρας. Το κάνατε σαν τις πουτάνες.
- Δ. ΚΟΥΦΟΝΤΙΝΑΣ: Τα λες αυτά όταν έρχεσαι με τους μπράβους σου. Αυτούς έστειλες για να δολοφονήσεις τον κοινοτάρχη των Καλών Λιμένων Γιάννη Κουτσάκη που σου αντιστάθηκε;
Έχει ενδιαφέρον να δούμε την στάση που κράτησε η ΣΕΚΑ μετά από αυτή την δολοφονία. Κατά πόσο, δηλαδή, αναδιπλώθηκε ή συνέχισε απτόητη το έργο της.
Η δολοφονία τού κοινοτάρχη Γιάννη Κουτσάκη δεν καπρίτσωσε μόνο τους κατοίκους της περιοχής. Καπρίτσωσε και τα αφεντικά τής ΣΕΚΑ, τα οποία, μη έχοντας πια τον ενοχλητικό κοινοτάρχη να μπερδεύεται στα πόδια τους, έδειξαν και πάλι τα δόντια τους. Παρά το ότι η ντόπια κοινωνία βούιζε, φαίνεται ότι ελάχιστα πράγματα έφταναν στους δέκτες των μεγάλων μέσων μαζικής ενημέρωσης. Όμως, δέκα χρόνια μετά την δολοφονία, ο ανταποκριτής της εφημερίδας Ριζοσπάστης Χρίστος Παπαδάκης αποφάσισε να σκαλίσει το πρόβλημα, οι κάτοικοι τόλμησαν να μιλήσουν και η εφημερίδα δημοσίευσε το σχετικό ρεπορτάζ στις 24 Νοεμβρίου 1996, με τίτλο "Ο νόμος του ισχυρού και του χρήματος". Από τις επώνυμες μαρτυρίες εκείνου του ρεπορτάζ, σταχυολογώ:
- Μενέλαος Νικήτας: Κάθε καλοκαίρι που έρχονται από την Αθήνα οι "μεγάλοι" της οικογένειας, οι κάτοικοι και οι επισκέπτες παρεμποδίζονται και δεν τους επιτρέπεται να κάνουν μπάνιο στη μαγευτική παραλία των Καλών Λιμένων. Δεν ξέρω για ποιο λόγο γίνεται αυτό. Αυτοί επικαλούνται ζητήματα ασφαλείας, όμως αυτό που λέμε εμείς είναι ότι αυτή η τρομοκρατία πρέπει να τελειώσει γιατί έχει παρατραβήξει το κακό. Δεν μπορούν σήμερα αυτοί, μετά από τόσα χρόνια, να διώξουν εμάς. Δεν τους εμποδίζουμε, ας μας αφήσουν ήσυχους.
- Μανώλης Λαμπάκης: Το 1972 κατέβηκα εδώ με την οικογένειά μου, για να ξεκουραστούμε και να κάνουμε τα μπάνια μας. Στους Καλούς Λιμένες είχε τότε σπίτι ο γαμπρός μου, αλλά επειδή ήταν μικρό έστησα μια σκηνή για να παίζει μέσα το παιδί μου. Οταν κάποια στιγμή πέρασα έξω από τη ΣΕΚΑ με βλέπει ο Σήφης Βαρδινογιάννης και μου λέει: "Να πας να βγάλεις τη σκηνή από εκεί γιατί εμποδίζει". Του είπα, "καλά", όμως δεν την έβγαλα. Το βράδυ έρχεται και με το πόδι του δίνει μια στη σκηνή και τη χαλάει, με αποτέλεσμα να κινδυνεύσει το παιδί που ήταν μέσα. Ανταλλάξαμε στη συνέχεια πολλές άσχημες κουβέντες. Του είπα, πως "έχω δει γουρούνια στη Γερμανία, αλλά σαν κι εσένα όχι". Άλλο βράδυ έγινε κάποιο περιστατικό με τον Γιάννη Πεδιαδιτάκη, ταξιτζή, που έκανε ένα αγώι κι έπρεπε να περάσει από την περιοχή για να μεταφέρει πελάτες από το Ηράκλειο στην εκκλησία του Αγίου Παύλου. Οι άνθρωποι της εταιρίας είχανε κλείσει το δρόμο και δεν άφηναν το ταξί να περάσει. Επειτα από λογομαχία που είχε με τους μπράβους, ο ταξιτζής κατέβηκε από το αυτοκίνητο. Καθώς πήγε να βγάλει τα κλειδιά, ο Σήφης Βαρδινογιάννης νόμισε ότι θα τραβούσε πιστόλι. Τρέχει γρήγορα, ανοίγει το αυτοκίνητό του, παίρνει την καραμπίνα και σημαδεύει τον Πεδιαδιτάκη. "Αμα είσαι άντρας ρίξε", του λέει ο ταξιτζής. Έγινε μεγάλη φασαρία κείνο το βράδυ.
- Γιώργος Πιταράκης: Το 1984, τη χρονιά που είχα απολυθεί από το στρατό, σύχναζα και δούλευα στους Καλούς Λιμένες ως ψαράς. Υπάρχει εκεί μια παραλία, που λέγεται "Μακριά Άμμος" ή "Αρμυρίκια". Δίπλα ακριβώς στη βίλα της εταιρίας υπάρχει κάποιο μονοπάτι που συντομεύει το δρόμο για να μπορείς να πας στην παραλία αυτή. Πήγα να κατέβω από κει αλλά έπεσα πάνω σε μαντρόσκυλα που είχαν δεμένα εκεί, τα οποία μπορούσαν να με φτάσουν και να με πειράξουν. Είδα, εν τω μεταξύ εκεί την κόρη του Σήφη, τη Χρυσή, η οποία μου λέει να προσέξω μη με δαγκάσουν τα σκυλιά. Την ίδια στιγμή φτάνει στο σημείο εκείνο ο αδελφός της, που μου λέει επί λέξη: "Γιατί μ... πειράζεις την αδελφή μου;"... "Δεν πείραξα κανέναν", του απαντώ και γω και του ανταποδίδω τη βρισιά, λέγοντάς του: "Μ... να πεις τον πατέρα σου". Το είπα αυτό χωρίς να ξέρω ποιος είναι ο πατέρας του, αλλά και να το ήξερα πάλι το ίδιο θα 'λεγα, αφού με είχε προσβάλει. Δεν προλαβαίνω να τελειώσω και φτάνει ο Βαρδινογιάννης, με πιάνει από τον ώμο και μου βάζει το πιστόλι στον κρόταφο. Τα υπόλοιπα εσείς θα τα κρίνετε.
- Γιάννης Ανδρουλιδάκης: Ό,τι κι αν κάνουμε εδώ, βρίσκουμε τον μπελά μας. Δεν τους πειράζουμε, αυτοί συνέχεια μας ενοχλούν. Φτιάξαμε εκεί κάποια σπιτάκια για να παραθερίζουμε το καλοκαίρι με τα παιδιά μας. Πιστεύουμε ακράδαντα ότι χτίσαμε σε κοινοτικό χώρο, όπου μπορεί να είμαστε παράνομοι, αλλά το ίδιο ισχύει και γι' αυτούς. Όλα τα κτίσματα που έχουν εκεί είναι χωρίς άδειες και έχουν ενταχθεί στα κατεδαφιστέα. Δε μας αφήνουνε νερό, μας κάνουν ζημιές κατά καιρούς, πότε βάζοντας σε κάποιο σπίτι φωτιά, πότε σπάζοντας κάποιο άλλο. Πάντα ισχυρίζονται, βέβαια, ότι δεν τα κάνουν αυτοί αλλά κάποιοι άγνωστοι. Ο κόσμος έχει αγανακτήσει και δεν ξέρουμε κάποια στιγμή πού θα φτάσουμε.
Στην Σιθωνία, για την οποία μιλήσαμε προχτές, η εταιρεία ακολούθησε άλλη τακτική. Ο εκφοβισμός κι ο τσαμπουκάς μπορεί να δούλευαν με τους λιγοστούς κατοίκους των Καλών Λιμένων αλλά δεν ήσαν κατάλληλοι για μια πολυάριθμη κοινωνία. Έτσι, οι Βαρδινογιάννηδες αποφάσισαν να φερθούν στην Σιθωνία ως...δωρητές!
Στις αρχές τού 2000, ο Όμιλος Βαρδινογιάννη στέλνει στην "Κτηματολόγιο Α.Ε." μια επιστολή, με την οποία μεγαλόψυχα αποδέχεται να... χαρίσει 20.000 στρέμματα στους αγρότες της περιοχής. Συγκεκριμένα, ο Όμιλος δηλώνει την επιθυμία του "να δοθούν τίτλοι ιδιοκτησίας στους κατοίκους της περιοχής, που οι οικογένειες των πατέρων τους και οι ίδιοι καλλιεργούσαν τις εκτάσεις που έχουν καταπατήσει", εξηγεί ότι "κατ' αυτόν τον τρόπο της προσφοράς μας, η πολιτεία, μέσω της Κτηματολόγιο ΑΕ και της δικής μας καλής πίστης, θα προβεί σε ολοκλήρωση του έργου της και επίλυση ίσως ενός κοινωνικού προβλήματος" και συμπληρώνει ότι μ' αυτόν τον τρόπο θα επενδυθούν κεφάλαια στον τόπο και θα δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας. (σ.σ.: οι υπογραμμίσεις δικές μου)
Δηλαδή, για τους Βαρδινογιάννηδες: (α) οι αγρότες τής Σιθωνίας είναι καταπατητές, (β) η περιοχή ανήκει σ' αυτούς, οπότε έχουν δικαίωμα να προσφέρουν ένα τμήμα της όπου θέλουν και (γ) το άρπαγμα της γης από εκείνους που την είχαν και την καλλιεργούσαν επί μισή χιλιετία ίσως και να δημιουργεί κοινωνικό πρόβλημα.
Γιατί, όμως, η ΣΕΚΑ αποφάσισε να δείξει τέτοια γαλαντομία; Στις 30 Σεπτεμβρίου 1999, το δημοτικό συμβούλιο του Δήμου Σιθωνίας αποφάσισε να κλείσει τα κτηματολογικά γραφεία της Νικήτης και του Αγίου Νικολάου, ώσπου η πολιτεία να αποφασίσει ότι οι διαφιλονικούμενες εκτάσεις πρέπει να αποδοθούν στους νόμιμους κατόχους τους. Με την απόφασή του αυτή, το δημοτικό συμβούλιο ερχόταν να σταθεί αρωγός στους κατοίκους οι οποίοι αρνούνταν να υποβάλουν κτηματογραφικές δηλώσεις για να μη μπλέξουν σε δικαστικές διαμάχες με τους Βαρδινογιάννηδες. Αντίθετα, η ΣΕΚΑ βιαζόταν να ολοκληρωθεί η κτηματογράφηση της περιοχής, ώστε να της δοθούν κάποια επίσημα δημόσια έγγραφα που θα αναγνώριζαν την ιδιοκτησία της. Έτσι, αποφάσισε να "χαρίσει" το ένα τρίτο τής έκτασης που είχε "αγοράσει" από την μονή Ξενοφώντος(*), προκειμένου να ξεμπλοκάρουν οι διαδικασίες που θα "καθάριζαν" το υπόλοιπο κομμάτι και θα της επέτρεπαν να προχωρήσει στην εκμετάλλευσή του.
Δυστυχώς για τους Βαρδινογιάννηδες, η "προσφορά" τους δεν έγινε δεκτή. Όπως αναφέραμε προχτές, η υπόθεση Σιθωνία βρίσκεται ακόμη στα δικαστήρια.
Κάπου εδώ ολοκληρώνουμε με το real estate των Βαρδινογιάννηδων. Για επιδόρπιο άφησα μια σπαρταριστή λεπτομέρεια, ώστε να γελάσει το χειλάκι κάθε πικραμένου. Μετά την αγοραπωλησία τού 1973, μπήκε στο "παιχνίδι" με την διαφιλονικούμενη έκταση της Σιθωνίας άλλο ένα Αθωνίτικο μοναστήρι, η Σίμωνος Πέτρα. Η εν λόγω μονή ισχυρίζεται ότι έχει άλλα χρυσόβουλα και σιγγίλια, με βάση τα οποία τα 30.000 στρέμματα (δηλαδή, η μισή έκταση περίπου) ανήκουν σ' αυτήν. Μέχρι τώρα ήξερα ότι η θεία πίστη μπορεί να πολλαπλασιάσει ψωμί και ψάρια. Χάρη στους Βαρδινογιάννηδες, ήρθε η ώρα να μάθω ότι μπορεί να πολλαπλασιάσει και αυτοκρατορικά σιγγίλια...
(*) Σε προηγούμενο σημείωμα ανέφερα ότι η μονή Ξενοφώντος, προκειμένου να τεκμηριώσει την ιδιοκτησία τής "πωληθείσης" εκτάσεως, επικαλείται κάποια αυτοκρατορικά χρυσόβουλα και σιγγίλια. Θα έπρεπε να είχα προσθέσει μια σημαντική λεπτομέρεια: αυτοί οι αυτοκρατορικής προελεύσεως "τίτλοι ιδιοκτησίας" δεν εμφανίστηκαν ποτέ και πουθενά διότι... κάηκαν σε κάποια πυρκαγιά, προ αμνημονεύτων ετών! Αυτούς τους "καμμένους" τίτλους αποδέχτηκε η χούντα και αναγνώρισε την ιδιοκτησία τής μονής. Από τον κλεμμένο κώδικα της Οδηγήτριας, φτάσαμε στους καμμένους τίτλους τής Ξενοφώντος κι από την τρομοκρατία της Κρήτης στις "προσφορές" της Σιθωνίας. Αν μη τι άλλο, υπάρχει μια ποικιλία επιλογών για το πώς μπορεί κάποιος να αποκτήσει ξαφνικά περιουσία. Το μοναστήρι νά 'ν' καλά...
Το ζήτημα της Νότιας Ροδεσίας
Για να καταλάβουμε όσα θα ακολουθήσουν, επιβάλλεται να μεταφερθούμε στην
νότια άκρη τής Αφρικής, να γυρίσουμε στα μέσα της δεκαετίας τού 1960
και να ρίξουμε μια ματιά στην Ιστορία. Εκεί, λοιπόν, στα βορειοανατολικά
σύνορα της Δημοκρατίας τής Νοτίου Αφρικής, αρχίζει μια περιοχή η οποία
εκτείνεται μέχρι τα σύνορα του Κονγκό και η οποία τότε λεγόταν Ροδεσία.
Το βόρειο τμήμα αυτής της περιοχής, η Βόρεια Ροδεσία, αποτελεί
προτεκτοράτο τής Μεγάλης Βρετανίας από το 1911. Άλλωστε, η Ροδεσία
(Rhodesia) πήρε το όνομά της από τον Άγγλο καπιταλιστή Σεσίλ Τζον
Ρόουντς (Cecil John Rhodes), ο οποίος εγκαταστάθηκε εκεί για να
εκμεταλλευτεί τον τεράστιο πλούτο της. Το νότιο τμήμα ελεγχόταν κάποτε
από την Νότιο Αφρική αλλά το 1923, με την βοήθεια των Άγγλων, αποκόπηκε
μετά από σκληρούς αγώνες των κατοίκων που ήθελαν να γλιτώσουν από το
απαρτχάιντ. Έκτοτε, η Νότια Ροδεσία έχει ημιαυτόνομο καθεστώς ως αγγλική
αποικία.
Το 1964, η Βόρεια Ροδεσία αποτινάσσει τον βρετανικό ζυγό και γίνεται
ανεξάρτητο κράτος με το όνομα Ζάμπια. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην
τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων εκείνης της χρονιάς στο Τόκιο, η
χώρα μπήκε ως Βόρεια Ροδεσία και στην τελετή λήξης παρουσιάστηκε ως
Ζάμπια. Οι Άγγλοι δεν έφεραν ιδιαίτερα εμπόδια. Η πάλαι ποτέ βρετανική
αυτοκρατορία έχει βγει λαβωμένη από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο κι επί πλέον
έχει να αντιμετωπίσει προβλήματα με τις αποικίες της σε όλον τον κόσμο.
Πολύ περισσότερο δε που έχει αρχίσει να ξεσηκώνεται και η Νότια
Ροδεσία, ζητώντας κι αυτή ανεξαρτησία. Αν επρόκειτο, λοιπόν, να
ενδιαφερθούν για κάτι οι Άγγλοι, ήταν καλύτερα να ασχοληθούν με την
Νότια Ροδεσία, την οποία και καλύτερα έλεγχαν και πλουσιώτερη ήταν. |
| Ο Ιαν Σμιθ υπογράφει την "Μονομερή Διακήρυξη Ανεξαρτησίας" |
Παρένθεση. Η προσφυγή των Ροδεσιανών στην ρατσιστική Νότιο Αφρική είναι κάτι απόλυτα λογικό, αφού η εξουσία στην Ροδεσία βρισκόταν σε χέρια πλούσιων λευκών, παρά το ότι η συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων της χώρας ήσαν έγχρωμοι. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, το 1960 υπήρχαν σε ολόκληρη την Ροδεσία (Νότια Ροδεσία, Βορειοδυτική Ροδεσία, Νυασαλάνδη) 7.980.000 έγχρωμοι και 308.000 λευκοί. Προσέξτε ότι στην φωτογραφία από την υπογραφή τής Μονομερούς Διακήρυξης, δίπλα στον Σμιθ δεν υπάρχει έγχρωμος ούτε για δείγμα. Αργότερα, ο ίδιος ο Ίαν Σμιθ κατηγορήθηκε για ρατσιστική πολιτική. Όλα αυτά πιστοποιούν ότι ο καβγάς στην Ροδεσία έγινε όχι για να καλυτερέψει η ζωή των κατοίκων αλλά για να πάψουν αυτοί που διαφέντευαν τον τόπο να μοιράζονται τον πλούτο της χώρας με τους Άγγλους. Κλείνει η παρένθεση.Ο πρωθυπουργός τής Νότιας Αφρικής, ο ολλανδικής καταγωγής Χέντρικ Φέρβοερντ, υποσχέθηκε να βοηθήσει τους Ροδεσιανούς για να μπει στην μύτη των Άγγλων που τους είχε άχτι (το 1961, η Νότιος Αφρική είχε υποχρεωθεί να αποχωρήσει από την Βρετανική Κοινοπολιτεία), παραβλέποντας το ότι οι Ροδεσιανοί έπαιρναν βοήθεια από την Γιουγκοσλαβία, την Σοβιετική Ένωση και άλλες κομμουνιστικές χώρες. Οι Άγγλοι διαμαρτυρήθηκαν έντονα και, παράλληλα, φρόντισαν ώστε ο ΟΗΕ να κηρύξει εμπάργκο κατά της Ροδεσίας. Chicago Tribune, 7/4/1966: "Οι Βρετανοί εξετάζουν παγκόσμιο μποϋκοτάζ της Ροδεσίας"
(*) Στο μεταξύ, οι Ροδεσιανοί είχαν πέσει με τα μούτρα για να φτιάξουν νέες συνδέσεις στον αγωγό Μοζαμβίκης-Ροδεσίας, παρακάμπτοντας τα "φράγματα" των Άγγλων. Αξίζει να σημειώσουμε ότι ο αγωγός ελεγχόταν από μια κοινοπραξία με κυριώτερους εταίρους την Shell και την Mobil και διευθυντή τον Πορτογάλο Ντίας ντα Κούνια. Η Πορτογαλία κυβερνάται από τον δικτάτορα Σαλαζάρ και δεν έχει σε καμμιά εκτίμηση τα αυτονομιστικά κινήματα, μιας και λίγο πιο πέρα, στην Αγκόλα, αντιμετωπίζει κι αυτή τέτοια προβλήματα. Προβλήματα που, φυσικά, δεν θα ήθελε να αντιμετωπίσει ούτε στην Μοζαμβίκη. Όμως, το χρήμα είναι χρήμα, ο ντα Κούνια σιγοντάρει τους Ροδεσιανούς (προφανώς, με την σύμφωνη γνώμη των Shell και Mobil) και, όταν στις 14 Μαρτίου 1966 οι συνδέσεις με τον αγωγό τελειώνουν, ειδοποιεί την Πραιτόρια.
Παρά την αρχική του υπόσχεση για βοήθεια, ο Φέρβοερντ δείχνει να το ξανασκέφτεται. Αλλά ο Σμιθ δεν μπορεί να περιμένει και αρχίζει αμέσως το ψάξιμο, αναζητώντας πλοία-πειρατές, τα οποία θα προθυμοποιούνταν να σπάσουν το βρετανικό εμπάργκο και να μεταφέρουν πετρέλαιο στην Μπέιρα, παρά τις περιπολίες των βρετανικών πολεμικών σκαφών (Beira Patrol) που είχαν εντολή να εμποδίσουν "με την βία, αν χρειαζόταν, πλοία τα οποία τεκμηριωμένα πιστευόταν πως μετέφεραν πετρέλαιο προοριζόμενο για την Νότια Ροδεσία" ("Gowlland-Debbas, "Collective Responses to Illegal Acts in International Law: United Nations Action in the Question of Southern Rhodesia", 1990)
Ο Σμιθ δεν χρειάστηκε να περιμένει πολύ για να εμφανιστεί ο πρώτος εθελοντής. Ήταν το πλοίο Joanna V, στο πηδάλιο του οποίου βρισκόταν ένας καπετάνιος που δεν καταλάβαινε από τίποτε: ο Γιώργος Βαρδινογιάννης. Γι' αυτό το πλοίο θα πούμε πολλά στο επόμενο σημείωμα.
 |
| Chicago Tribune, 7/4/1966: "Οι βρεττανοί εξετάζουν παγκόσμιο μποϋκοτάζ της Ροδεσίας" (*) |
Η Βρετανία ενημέρωσε 20 χώρες τής Κοινοπολιτείας ότι εξετάζει το ενδεχόμενο παγκόσμιας υποχρεωτικής απαγόρευσης εμπορίου με την επαναστατημένη Ροδεσία. Μια απόφαση σχετικά μ' αυτή την μεγάλη στροφή στην βρετανική πολιτική μπορεί να κολλήσει στο αποτέλεσμα των προσπαθειών ιδιωτικών ελληνικών, Ροδεσιανών, νοτιοαφρικανικών και πορτογαλικών συμφερόντων να παραβιάσουν το εθελοντικό εμπάργκο πετρελαίου που επιβλήθηκε στην Ροδεσία από το Συμβούλιο Ασφαλείς του ΟΗΕ. Το καίριο σημείο είναι η Μπέιρα. Το λιμάνι στην ελεγχόμενη από την Πορτογαλία Μοζαμβίκη λειτουργεί ως κλειστός τερματικός σταθμός για το Ροδεσιανό πετρέλαιο.Στην συνέχεια, το άρθρο κάνει λόγο για το Joanna V, το οποίο περιμένει να ξεφορτώσει 18.000 τόννους πετρελαίου αλλά και για ένα άλλο πλοίο ελληνικών συμφερόντων, το Manuela, το οποίο αναμένεται ώρα την ώρα, με 15.000 τόννους ακόμη. Στην διπλανή στήλη, συνεχίζεται το ενδιαφέρον άρθρο της πρώτης σελίδας με τίτλο "Ο Ου Θαντ (σ.σ.: τότε γενικός γραμματέας του ΟΗΕ) υπαινίσσεται απαγόρευση στο εμπόριο με την Ροδεσία":
Ο κορυφαίος αξιωματούχος των Ηνωμένων Εθνών έκανε την δήλωσή του κατά τον κατάπλου του ελληνικού τάνκερ Joanna V στην Μπέιρα της Μοζαμβίκης. Ένας πετρελαιαγωγός μήκους 180 μιλίων εκτείνεται από το πορτογαλικό αποικιακό λιμάνι, μέσα από την ζούγκλα, μέχρι ένα διυλιστήριο στην Ροδεσία. "Παρακολουθώ με αυξανόμενο ενδιαφέρον τις εξελίξεις στην Ροδεσία", δήλωσε ο Θαντ.Πάντως, ελληνικό ενδιαφέρον έχει και μια άλλη ειδησούλα, από την ίδια σελίδα της εφημερίδας, με τίτλο "Ναύτες ελληνικού πλοίου προσπαθούν να εμποδίσουν ταξίδι στο Βόρειο Βιετνάμ":
Κόμπε, Ιαπωνία, 6 Απριλίου - 28 Έλληνες ναύτες προσέφυγαν στο γενικό προξενείο των ΗΠΑ, προκειμένου να εμποδίσουν την αναχώρηση του πλοίου τους για το κομμουνιστικό Βόρειο Βιετνάμ. Ο πρόξενος παρέπεμψε την τετραμελή επιτροπή των ναυτικών στον αντιπρόσωπο του ελληνικού υπουργείου εμπορικής ναυτιλίας. Ο τελευταίος είπε ότι τους είχε πείσει να αναχωρήσουν με το πλοίο, μιας κι αυτό θα ήταν το τελευταίο του ταξίδι στην Χάιφονγκ. Ο εκπρόσωπος της ελληνικής κυβέρνησης είπε ότι η ελληνική κυβέρνηση έχει εκδώσει οδηγία που απαγορεύει τα ταξίδια ελληνικών πλοίων στα βορειοβιετναμικά νερά αλλά οι ναύτες είχαν υπογράψει συμβάσεις πριν την έναρξη ισχύος αυτής της οδηγίας.Από την Joanna στην Manuela
 |
| Μια εξαιρετικά σπάνια φωτογραφία: το Joanna V πλέει στον Δίαυλο της Μοζαμβίκης, παρακολουθούμενο από αεροπλάνα του βρεττανικού βασιλικού ναυτικού |
Ο Νίκος Βαρδινογιάννης είναι καλά πληροφορημένος για το τι συμβαίνει στην Ροδεσία και ξέρει πως όποιος καταφέρει να παραδώσει πετρέλαιο στους Ροδεσιανούς θα γεμίσει χρυσάφι. Βιάζεται, λοιπόν, να βρει πετρέλαιο. Έτσι, καθώς το Arietta Venizelos πλέει στα νερά της Μεσογείου, έρχεται σε επαφή με την Continental Oil και αγοράζει το πετρέλαιο εν πλω, μέσω της ΣΕΚΑ και μιας άλλης εταιρείας του, της ΝΙΜΑ International. Για να αποκτήσει αμέσως το πετρέλαιο, ο Βαρδινογιάννης δεν διστάζει να πληρώσει κάπου ένα εκατομμύριο δολάρια, την στιγμή που η τιμή του βαρελιού έπαιζε στο 1,36 δολάριο το βαρέλι.
Όμως, ο Βαρδινογιάννης δεν μένει στο πετρέλαιο. Στις 8 Μαρτίου και ενώ το Arietta Venizelos πλέει πάντοτε στην Μεσόγειο, έρχεται σε επαφή με την πλοιοκτήτρια εταιρεία "Βενιζέλος Α.Ε." και ζητάει να αγοράσει το πλοίο. Προσφέρει σαράντα χιλιάδες λίρες. Καθώς το ποσό αυτό είναι διπλάσιο από την πραγματική αξία του πλοίου, η προσφορά του γίνεται αμέσως δεκτή. Η αγοραπωλησία ολοκληρώνεται στις 12 Μαρτίου στην Νέα Υόρκη και το πλοίο περνάει στην ιδιοκτησία τής "Varnikos Corporation", μιας Παναμέζικης εταιρείας, η οποία ανήκει στον Νίκο Βαρδινογιάννη (Var.Nikos), με μια εγγυητική επιστολή εκδοθείσα από τράπεζα του Γιοχάννεσμπουργκ.
Σχόλιο εν παρενθέσει: Ιρανικό πετρέλαιο, Λιβανέζων αγοραστών, εταιρείας των ΗΠΑ, ταξιδεύει για Ολλανδία, αγοράζεται από Έλληνα μαζί με το πλοίο, στην Νέα Υόρκη, από Παναμέζικη εταιρεία, με εγγυητική επιστολή Νοτίου Αφρικής, με προορισμό την Μοζαμβίκη, για να φτάσει στην Ροδεσία... Η παγκοσμιοποίηση εν τω εφοπλιστικώς γεννάσθαι. Κλείνουν σχόλιο και παρένθεση.Μέχρι το Arietta Venizelos να φτάσει στο Γιβραλτάρ, ο Βαρδινογιάννης έχει κλείσει συμβόλαιο για παράδοση στην Μπέιρα με την AG Morrison, μια Νοτιοφρικανική εταιρεία με έδρα το Κέηπ Τάουν. Έτσι, ο καπετάνιος Παύλος Χαριτίδης παίρνει εντολή να μη κινηθεί προς βορρά αλλά να βάλει ρότα για Ντακάρ (Σενεγάλη) προς ανεφοδιασμό. Όμως, στις 12 Μαρτίου η ελληνική κυβέρνηση εκδίδει οδηγία που απαγορεύει κάθε παράδοση πετρελαίου στην Ροδεσία, είτε μέσω Μοζαμβίκης είτε μέσω Νοτίου Αφρικής. Η απαγόρευση ισχύει και για τα πλοία που έχουν ήδη κλεισμένα συμβόλαια για τέτοιες παραδόσεις. Ο Χαριτίδης διστάζει και, τελικά, αρνείται να καταπλεύσει στην Μπέιρα.
 |
| Πρωτοσέλιδο ισλανδικής εφημερίδας, 13/4/1966 Τίτλος: Αλλαγή σημαίας στο "Joanna V" Στην φωτογραφία, το Joanna V αγκυροβολημένο έξω από το λιμάνι της Μπέιρα |
Εκεί, το Joanna V μπλοκάρεται από την Βρετανική φρεγάτα Plymouth. Ο Γιώργος Βαρδινογιάννης εξηγεί στους Άγγλους ότι έχει εντολή να σταματήσει στην Μπέιρα για ανεφοδιασμό και οδηγίες και στην συνέχεια να φτάσει στο Τζιμπουτί όπου θα παραδώσει το φορτίο του. Το μόνο κακό σε όσα είπε ο καπετάνιος ήταν ότι στο Τζιμπουτί δεν υπήρχε διυλιστήριο και αυτό το γνώριζαν οι άγγλοι. Όμως, οι Άγγλοι δεν είχαν καμμιά δικαιοδοσία να εμποδίσουν τον κατάπλου τού Joanna V στην Μπέιρα, εφ' όσον ο προορισμός ήταν το Τζιμπουτί και ο εντολέας ήταν νοτιοαφρικανική εταιρεία. Παράλληλα, η Παναμέζικη σημαία του πλοίου καθιστούσε ανίσχυρη την απαγόρευση της ελληνικής κυβέρνησης. Έτσι, μετά από έντονο αλλά σύντομο διπλωματικό παιχνίδι, στις 5 Απριλίου 1966 το Joanna V ρίχνει άγκυρα ένα μίλι αρόδο από το λιμάνι τής Μπέιρα.
Το πλοίο έγινε αμέσως παγκόσμιο σύμβολο αμφισβήτησης και πρωτοπορίας για πολλά άλλα τάνκερ. Στις 10 Απριλίου, η εφημερίδα Sunday Times αποκάλυψε ότι η AG Morisson είχε υπογράψει συμβόλαια με άλλα 27 τάνκερ για παράδοση συνολικά 3,2 εκατομμυρίων βαρελιών, ποσότητα που υπερκάλυπτε τις ετήσιες ανάγκες τής Ροδεσίας.
 |
| Πρωτοσέλιδο νοτιοαφρικανικής Ολλανδόφωνης εφημερίδας, 12/4/1966 Τίτλος δεξιά: Ο καπετάνιος του Joanna V θα ξεφορτώσει μέρος του φορτίου στην Μπέιρα Υπότιτλος: Βρετανοί επιβιβάστηκαν στο τάνκερ Manuela |
Τα δυο τάνκερ του Βαρδινογιάννη προκάλεσαν ισχυρό πονοκέφαλο στον Βρετανό πρωθυπουργό Χάρολντ Ουίλσον. Το σπάσιμο του εμπάργκο ήταν η μεγαλύτερη κρίση που αντιμετώπιζε ο Ουίλσον από την ημέρα που εγκαταστάθηκε στην Ντάουνινγκ Στρητ. Η ανάγκη των Άγγλων να κάνουν κάτι ήταν άκρως επείγουσα: αφού δεν μπόρεσαν να εμποδίσουν τα πλοία να φτάσουν στην Μπέιρα, θα έπρεπε να εμποδίσουν το ξεφόρτωμά τους...
Θα κλείσουμε με μια πικάντικη λεπτομέρεια. Είπαμε πιο πάνω ότι η αγγλική φρεγάτα Plymouth σταμάτησε το Joanna V για έλεγχο. Εκείνο που δεν είπαμε είναι ότι ο Γιώργος Βαρδινογιάννης είχε μπει κι αυτός στο ναυτικό, όπως τ' αδέλφια του Νίκος και Βαρδής. Κατά την διάρκεια της καρριέρας του, θήτευσε και σε μονάδα του ΝΑΤΟ στην Μάλτα. Εκεί γνωρίστηκε και έκανε παρέα με τον Βρετανό πλοίαρχο Τόμας Έβελυν Φάνσωου. Κανείς τους δεν μπορούσε τότε να φανταστεί ότι μερικά χρόνια αργότερα θα ξανασυναντιούνταν και, μάλιστα, μεσοπέλαγα: ο Βαρδινογιάννης ως κυβερνήτης τού Joanna V και ο Φάνσωου ως κυβερνήτης του Plymouth...
Άνθρακες ο Ροδεσιανός θησαυρός
 |
| Η βρεττανική φρεγάτα Eagle συνοδεύει το Joanna V προς τα διεθνή ύδατα |
Τελικά, στις 9 Απριλίου, το Συμβούλιο Ασφαλείας εξέδωσε το Ψήφισμα 221, το οποίο χαρακτήριζε την παράδοση πετρελαίου στην Μπέιρα ως "απειλή για την διεθνή ειρήνη" και καλούσε την Μεγάλη Βρετανία "να εμποδίσει, ακόμη και με χρήση στρατιωτικής ισχύος αν είναι απαραίτητο, την άφιξη στην Μπέιρα πλοίων που δικαιολογημένα εκτιμάται ότι μεταφέρουν πετρέλαιο με προορισμό την Ροδεσία, ενώ παροτρύνει το Ηνωμένο Βασίλειο να συλλάβει και να κρατήσει το τάνκερ Joanna V αμέσως μόλις αναχωρήσει από την Μπέιρα, εφ' όσον είχε ξεφορτώσει εκεί το πετρέλαιο που μεταφέρει". (TMC Asser Instituut, "Resolutions and Statements of the United Nations Security Council 1946-1989", σελίδα 84).
Το Ψήφισμα 221 αποτέλεσε ορόσημο για τα Ηνωμένα Έθνη, αφού ήταν η πρώτη φορά μετά τον πόλεμο της Κορέας που μια τοπική διαμάχη χαρακτηριζόταν ως "απειλή για την διεθνή ειρήνη", δίνοντας την δυνατότητα στο Συμβούλιο Ασφαλείας να χορηγεί εξουσιοδοτήσεις για χρήση στρατιωτικής ισχύος. Και, βέβαια, είναι η μοναδική φορά στα χρονικά του ΟΗΕ που ψήφισμά του θεωρεί μια απλή παράδοση πετρελαίου ως "απειλή για την παγκόσμια ειρήνη". Πάνω σ' αυτό το Ψήφισμα έχουν βασιστεί αμέτρητες επεμβάσεις των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ (π.χ. Γιουγκοσλαβία, Ιράκ, Σομαλία κλπ κλπ).
Το αφτί τού Γιώργου Βαρδινογιάννη ίδρωσε τόσο πολύ ώστε το επόμενο πρωί σήκωσε άγκυρες και οδήγησε το Joanna V στην "αποβάθρα 8", λίγα μόλις μέτρα από τον αγωγό, κάνοντας σαφές ότι ήταν έτοιμος να ξεφορτώσει. Στον τόπο έσπευσε ο Έλληνας πρόξενος, ο οποίος ενημέρωσε τον Βαρδινογιάννη ότι οι ελληνικές αρχές είχαν άρει προ πενθημέρου την νομιμοποίηση του πλοίου και, συνεπώς, το Joanna V για την Ελλάδα ήταν πλέον πειρατικό. Τότε ο Βαρδινογιάννης έβαλε έναν ναύτη να σβήσει με μπογιά την λέξη Peiraeus στην πρύμνη του πλοίου και να γράψει Panama. Λίγες ώρες αργότερα, οι αρχές τού Παναμά ειδοποίησαν τον καπετάνιο ότι κι ο Παναμάς με την σειρά του είχε διαγράψει το πλοίο από τα κατάστιχά του. Ο Βαρδινογιάννης ξανάστειλε τον ναύτη στην πρύμνη, να σβήσει το Panama και να μη γράψει τίποτε, ενώ κατέβασε και την Παναμέζικη σημαία, περιμένοντας οδηγία τού αδερφού του σχετικά με το ποια σημαία να σηκώσει.
Στο μεταξύ, η ελληνική κοινότητα της Ροδεσίας (οι φήμες που υπήρχαν έντονες στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα ότι υπάρχει άφθονο χρυσάφι στις όχθες των ποταμών της τότε Ροδεσίας, έσπρωξε αρκετά νωρίς πολλούς Έλληνες να φτάσουν στην περιοχή) έστειλε συγχαρητήριο τηλεγράφημα στον Γιώργο Βαρδινογιάννη, εξαίροντας τον ηρωισμό του. Όπως έγραψε η Daily Mirror, "λιπόσαρκος, σκυθρωπός και ντροπαλός, χαμογέλασε μόλις βγήκε στην στεριά και είπε: Έκανα απλώς το καθήκον μου. Δεν ήταν πολύ δύσκολο".
Τελικά, κάτω από την διεθνή πίεση αλλά και την απαγόρευση εκφόρτωσης από τις πορτογαλικές αρχές, ο Ίαν Σμιθ αναγκάστηκε να δηλώσει ότι αφ' ενός μεν δεν ήθελε να ανακατέψει την Πορτογαλία στην διαμάχη του με τους Άγγλους αφ' ετέρου δε ότι δεν είχε ανάγκη τον αγωγό τής Μπέιρα. "Τόσα χρόνια πώς τα καταφέρναμε;", τόνισε με νόημα, εννοώντας ότι στα νότια της Μοζαμβίκης και λίγο πιο πέρα από τα σύνορα με την Νότιο Αφρική υπάρχει το Λουρέντσο Μάρκες (σήμερα Μαπούτο).
Έτσι, το Joanna V δεν ξεφόρτωσε στην Μπέιρα. Αφού έμεινε ελλιμενισμένο και χωρίς εθνικότητα επί 4 μήνες, στις 18 Αυγούστου ξανασήκωσε την ελληνική σημαία και απέπλευσε συνοδευόμενο από Βρετανικά πλοία με προορισμό τον Πειραιά, όπου έφτασε στις 18 Σεπτεμβρίου με όλο του σχεδόν το φορτίο (επειδή το πλοίο είχε μείνει ασυντήρητο επί τόσους μήνες, οι Βρετανοί επέτρεψαν την μεταφόρτωση 16.000 τόννων σε άλλο τάνκερ, για λόγους ασφαλείας). Τελικά... άνθρακες ο θησαυρός. Η υπόθεση Ροδεσία είχε καταλήξει σε φιάσκο για τους Βαρδινογιάννηδες. Ο Βρετανός πρωθυπουργός Χάρολντ Ουίλσον είχε κάθε δικαίωμα να αισθάνεται ικανοποιημένος.
 |
| Άρθρο της Sydney Morning Herald, 6/4/1966
"Προκλητικό τάνκερ απειλεί τον βρεττανικό αποκλεισμό στο πετρέλαιο της Ροδεσίας" |
Θα περίμενε κανείς ότι η αποτυχία τού φιλόδοξου σχεδίου με την Ροδεσία, για χάρη του οποίου είχε κάνει τόσα και τόσα έξοδα, θα γονάτιζε τον Νίκο Βαρδινογιάννη. Πολύ περισσότερο δε που, λίγους μήνες αργότερα, θα επιβαλλόταν στον τόπο μια στρατιωτική δικτατορία, η οποία θα υποχρέωνε τον αδελφό του τον Παύλο να αυτοεξοριστεί και θα εκτόπιζε στην Αμοργό τον άλλον αδελφό του, τον Βαρδή.
Όμως, όλα τούτα δεν προξένησαν στην οικογένεια ενόχληση μεγαλύτερη από εκείνη μιας παρονυχίδας. Με καλύτερο πελάτη της τα στρατιωτικά πλοία των ΗΠΑ που περνούσαν από την Μεσόγειο, οι δουλειές τής ΣΕΚΑ πήγαιναν πρίμα (άλλωστε, κάποιοι λένε πως κυρίως γι' αυτά τα πλοία φτιάχτηκε ο σταθμός στο Μικρονήσι). Τόσο πρίμα ώστε σε λίγα χρόνια, την εποχή της χούντας, οι Βαρδινογιάννηδες θα αποκτούσαν δικό τους διυλιστήριο...
Η απόκτηση του διυλιστηρίου
Μόλις επιβλήθηκε η δικτατορία των συνταγματαρχών, οι μεγάλοι κεφαλαιοκράτες χύμηξαν στην περιουσία τού ελληνικού λαού. Είναι χαρακτηριστικό ότι η χούντα απηύθυνε ανοιχτή πρόσκληση στους Αμερικανούς επενδυτές, μέσα από τις σελίδες των Τάιμς της Νέας Υόρκης, προσφέροντας: απαλλαγή τόσο της εταιρείας όσο και του αλλοδαπού προσωπικού της από κάθε φόρο ή δασμό, εισαγωγή παντός είδους (από οικοσκευή μέχρι αυτοκίνητο) ατελώς, ελεύθερη εξαγωγή συναλλάγματος, πλήρη φορολογική ασυλία (τα λογιστικά βιβλία όλων των ξένων εταιρειών δεν ελέγχθηκαν ποτέ!) κλπ. Για να θεσμοθετήσει όλα αυτά τα προνόμια, η χούντα δεν δίστασε να τα κατοχυρώσει και συνταγματικά (άρθρο 23 του χουντικού "συντάγματος"). Η νόμιμη ληστεία του ξένου κεφαλαίου εις βάρος του εθνικού μας πλούτου ήταν τόσο μεγάλη ώστε αρκούσε μια πενταετία για να επιτευχθεί πλήρης επιστροφή του επενδεδυμένου κεφαλαίου (με απλά λόγια, τα κέρδη μιας πενταετίας ισούνταν με το κεφάλαιο της επένδυσης)!!
 |
| Η χαμογελαστή Νανά Μούσχουρη συνομιλεί με τον δικτάτορα Γεώργιο Παπαδόπουλο, δίπλα της, σε πρώτο πλάνο, ο πρώην αυτοεξόριστος Παύλος Βαρδινογιάννης κάνει τις συστάσεις |
Σαν να μην έφτανε αυτό, ο Νιάρχος έκανε και ρελάνς: προσφέρθηκε να προμηθεύει με πετρέλαιο την χώρα χρεώνοντας μεταφορικά 11,8 δολλάρια τον τόννο, την ώρα που ο Ωνάσης ζητούσε 14 δολλάρια. Αυτή η "μικροδιαφορά" σήμαινε για το δημόσιο 150 εκατ. δολάρια σε μια δεκαετία. Συν η διαφορά των 100 της προσφοράς, ο Νιάρχος έδινε 250 εκατ. δολλάρια παραπάνω.
Οι συνταγματάρχες βρέθηκαν προ αδιεξόδου. Η προσφορά του Νιάρχου ήταν εντυπωσιακά καλύτερη αλλά ο Παπαδόπουλος υποστήριζε αναφανδόν τον Ωνάση. Από την άλλη, όμως, τόσο ο Μακαρέζος όσο και μερικοί υπουργοί προτιμούσαν τον Νιάρχο. Τότε, ο Ωνάσης κατήγγειλε στον Παπαδόπουλο ότι ο Ορλάνδος (τότε αναπληρωτής υπουργός συντονισμού) του ζήτησε ανταλλάγματα ώστε να πάει με το μέρος του. Ο Παπαδόπουλος κάλεσε αμέσως τον Ορλάνδο στο γραφείο του και, παρουσία του Ωνάση, τον ρώτησε αν αληθεύει η καταγγελία. "Ναι", απάντησε ο υπουργός, "ο κύριος Ωνάσης μου προσέφερε ένα σημαντικό ποσό". "Και γιατί δεν μου το είπες;" ρώτησε ο δικτάτορας, για να εισπράξει την απάντηση: "Μα, δεν ήθελα να εκθέσω τον κύριο Ωνάση". "Ρε συ", παρενέβη ο Ωνάσης, "εγώ είμαι επιχειρηματίας και χρησιμοποιώ όλα τα μέσα για να κάνω την δουλειά μου. Εσύ όμως είσαι υπουργός. Γιατί δέχτηκες να συζητήσεις πόσα θα πάρεις;" (ο διάλογος μεταφέρεται αυτολεξεί από το βιβλίο τού Γιάννη Κάτρη "Η γέννηση του νεοφασισμού στην Ελλάδα").
Τελικά, τόσο ο Ορλάνδος όσο και ο υφυπουργός συντονισμού Ευλάμπιος παραιτήθηκαν αλλά η κατάσταση παρέμενε περίπλοκη αφού η χούντα προτιμούσε τον Ωνάση αλλά ο Νιάρχος διέθετε πλήρη βρεττανική υποστήριξη. Ο Παπαδόπουλος, φοβούμενος αποκαλύψεις εκ μέρους του Νιάρχου, δίσταζε να κλείσει την δουλειά και στις 20 Μαΐου 1969 προκήρυξε διεθνή διαγωνισμό. Μη ξέροντας ποιανού την καρδιά να φτιάξει και ποιανού να χαλάσει, η χούντα κήρυξε τον διαγωνισμό ατελέσφορο.
Η λύση βρέθηκε στις 7 Μαρτίου 1970: η χούντα θα παραχωρούσε στον Νιάρχο το 70% τού δεύτερου διυλιστηρίου και ο Νιάρχος θα επένδυε 200 εκατ. δολάρια ενώ για τον Ωνάση θα εγκρινόταν άδεια να επενδύσει 600 εκατ. δολάρια φτιάχνοντας τρίτο διυλιστήριο. Έτσι, έμειναν όλοι ευχαριστημένοι. Κυρίως, όμως, έμειναν ευχαριστημένα τα στελέχη της χούντας, αφού πήραν τα "δωράκια" τους (την ημέρα που υπογραφόταν η σύμβαση με τον Ωνάση, σε τράπεζα της Γενεύης κατατέθηκαν σε λογαριασμό του Παπαδόπουλου 4 εκατ. δολάρια). Δυστυχώς, έμειναν δυσαρεστημένοι ο Ανδρεάδης, ο Λάτσης και οι Βαρδινογιάννηδες.
 |
| Γεώργιος Παπαδόπουλος - Τομ Πάππας |
Παρένθεση. Πρόκειται για απορία που την έχουμε διατυπώσει κατ' επανάληψη αλλά θα την ξαναδιατυπώσουμε επειδή είναι μια απορία που επανέρχεται διαρκώς: πώς γίνεται και δείχνει τέτοια εύνοια η χούντα σε μια οικογένεια που ένα μέλος της αυτοεξορίστηκε στις 21 Απριλίου 1967 για να γλιτώσει τις διώξεις κι ένα άλλο εκτοπίστηκε επειδή μπλέχτηκε με το Κίνημα του Ναυτικού; Άλλοι, για πολύ μικρότερα "εγκλήματα" (π.χ. κατείχαν δίσκους του Μίκη ή πιάνονταν να διαβάζουν βιβλίο τού Χένρυ Μίλλερ)(*) δεν μπορούσαν να γίνουν ούτε σκουπιδιάρηδες... Κλείνει η παρένθεση.Και κάπως έτσι, κάπου στις βόρειες ακτές τού Σαρωνικού, με τις ευλογίες και, κυρίως, με τα δάνεια της χούντας, ο Νίκος Βαρδινογιάννης έβαλε τα θεμέλια των Διυλιστηρίων Κορίνθου. Έχοντας ήδη στα σκαριά την ίδρυση της Μότορ Όιλ (φυσικά, πάλι με δάνεια της χούντας), οι Βαρδινογιάννηδες θα γίνονταν πλέον -και παραμένουν ως και σήμερα- οι εγχώριοι κυρίαρχοι στο πετρελαιικό παιχνίδι. Ήταν η τελευταία μεγάλη δουλειά που επρόκειτο να κάνει ο Νίκος, αφού το 1973 θα εγκατέλειπε αυτόν τον μάταιο κόσμο σε ηλικία μόλις 42 ετών. Στο τιμόνι θα τον διαδεχόταν ο εκτοπισμένος τής Αμοργού, ο αδελφός του Βαρδής.
(*) Στις 8 Μαρτίου 1970, κατόπιν δικαστικής αποφάσεως, πολτοποιήθηκαν 600 από τα 1000 εκδοθέντα αντίτυπα (όσα, δηλαδή, βρέθηκαν απούλητα) του βιβλίου του Χένρυ Μίλλερ "Τροπικός του Αιγόκερω". Όπως είπε ο εισαγγελέας, "ο Μίλλερ μπορεί να είναι μεγάλος συγγραφέας για πέρα από τον Ατλαντικό, εδώ όμως υπάρχει ο αιώνιος βράχος που φωτίζει τον δυτικό πολιτισμό".
Φιλίες, κουμπαριές και στο βάθος Μητσοτάκης
Όπως είδαμε στα προηγούμενα, οι βενιζελικοί και κεντρώοι Βαρδινογιάννηδες δεν αντιμετώπισαν ιδιαίτερα προβλήματα από την δικτατορία. Ούτε καν όταν ο -ως εμπλεκόμενος στο Κίνημα του Ναυτικού- επί οκτάμηνο εκτοπισμένος Βαρδής διαδέχθηκε τον εκλιπόντα αδελφό του Νίκο στην ηγεσία τού ομίλου. Αντίθετα, η οικογένεια μια χαρά δουλειές έκανε επί χούντας και στην λήξη της επταετίας βρέθηκε πολύ πλουσιώτερη και πολύ ισχυρότερη απ' ότι στην αρχή της.
Αν η μετάβαση του τόπου από την δικτατορία στην δημοκρατία έγινε μάλλον ομαλά (όσο ομαλή μπορεί να πει κάποιος μια κατάσταση που κόστισε την τουρκική εισβολή στην Κύπρο), η αντίστοιχη προσαρμογή των Βαρδινογιάννηδων έγινε πολύ ομαλώτερα. Άλλωστε, οι σχέσεις των Βαρδινογιάννηδων με την εκάστοτε εξουσία, οι οποίες δεν ήσαν ποτέ άσχημες, βελτιώνονταν όλο και περισσότερο με καινούργιες φιλίες και καινούργιες σχέσεις.
 |
| Από τις εκδηλώσεις για τα 50 χρόνια της ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα (01/12/1963). Γεώργιος Παπανδρέου, Κωνσταντίνος Μητσοτάκης και Παύλος Βαρδινογιάννης παρελαύνουν |
Στο μεταξύ, η μικρότερη αδελφή των Βαρδινογιάννηδων, η Έλενα, παντρεύεται τον δικηγόρο και πρώην βουλευτή τής ΕΡΕ Γιάννη Κεφαλογιάννη. Με τον γάμο αυτό, οι κεντρώοι Βαρδινογιάννηδες στερεώνουν τους δεσμούς τους και με την δεξιά. Και, μάλιστα, μέσω ενός πολλά υποσχόμενου πολιτικού, ο οποίος, σύμφωνα με το βιογραφικό του, "κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής έλαβε μέρος στην Εθνική Αντίσταση με αξιόλογη δράση που έχει επίσημα αναγνωρισθεί" και "αντιτάχθηκε στη δικτατορία των συνταγματαρχών με αποτέλεσμα να παραπεμφθεί σε Έκτακτο Στρατοδικείο και να δικασθεί". Καρπός αυτού του γάμου είναι η πρώην υπουργός τουρισμού Όλγα Κεφαλογιάννη, η πολυαγαπημένη ανηψιά τού Βαρδή.
Παρένθεση. Μιας και μιλάμε για γάμους, ας προσθέσουμε δυο πικάντικες λεπτομέρειες. (α) Ο Παύλος Βαρδινογιάννης ήταν παντρεμένος με την Λήδα Καντακουζηνού, η οικογένεια της οποίας εφέρετο να έχει καταγωγή από τους Καντακουζηνούς του Βυζαντίου. Κουμπάρος στον γάμο τους ήταν ο Ανδρέας Παπανδρέου. Αυτή η κουμπαριά δεν πρέπει να βγήκε σε κακό τής οικογένειας μετά την αναρρίχηση του ΠαΣοΚ στην εξουσία το 1981. (β) Ο Βαρδής Βαρδινογιάννης γνώρισε την Μαριάννα την εποχή που αυτός υπηρετούσε στο ναυτικό κι εκείνη εργαζόταν στην πρεσβεία των ΗΠΑ. Παντρεύτηκαν το 1961, με κουμπάρο τον Χρήστο Λαμπράκη. Ούτε αυτή η κουμπαριά πρέπει να έβλαψε την οικογένεια. Κλείνει η παρένθεση.Χαρακτηριστικό παράδειγμα των άριστων σχέσεων του Μητσοτάκη με τους Βαρδινογιάννηδες είναι και το εξής: Το 1990 ξέσπασε κόντρα ανάμεσα στον -τότε πρωθυπουργό- Μητσοτάκη και στον Γιάννη Κεφαλογιάννη, ο οποίος ήταν υπουργός τουρισμού. Ο Κεφαλογιάννης παραιτήθηκε από το υπουργείο και ξεκίνησε ανοιχτό πόλεμο κατά του Μητσοτάκη. Τότε επενέβη ο Βαρδής, ο οποίος όχι μόνο κατάφερε να κατευνάσει τα πνεύματα αλλά έπεισε τον Μητσοτάκη να επαναφέρει τον γαμπρό του στην κυβέρνηση και, μάλιστα, να τον αναβαθμίσει και να τον κάνει υπουργό εσωτερικών.
Δεύτερο παράδειγμα: Το 2007 κατεβαίνει ως υποψήφια βουλευτής η αγαπημένη ανηψιά του Βαρδή, η Όλγα Κεφαλογιάννη. Ο Βαρδής φροντίζει ώστε η Όλγα να έχει την μεγαλύτερη δυνατή προβολή από τα δυο τηλεοπτικά κανάλια που ελέγχει (Μέγκα και Σταρ) και, παράλληλα, χρησιμοποιεί κάθε πρόσφορο τρόπο για να εξουδετερώσει το φαβορί για την εκλογή στον νομό, τον Κωστή Σχοινά. Ο Σχοινάς θεωρείται "μητσοτακικός" αλλά ο Μητσοτάκης δεν προβαίνει σε καμμιά απολύτως ενέργεια στήριξής του. Τελικά, η Όλγα κερδίζει με διαφορά 27 σταυρών. Παράλληλα, βγαίνουν στην δημοσιότητα πληροφορίες για δικαστικούς που το βράδυ πήραν τους σάκκους με τα ψηφοδέλτια μαζί τους και τους παρέδωσαν την επόμενη μέρα. Ο Σχοινάς ζητάει επανακαταμέτρηση, κατά την οποία βρίσκονται δυο ψηφοδέλτια διπλωμένα μόνο στην μέση, παρ' ότι τα ψηφοδέλτια δεν χωρούν στον φάκελλο αν διπλωθούν μόνο στην μέση. Σηκώνεται μπουχός αλλά η Νέα Δημοκρατία βρίσκει την λύση: διαγράφει τον Κωστή Σχοινά. Αντίδραση Μητσοτάκη; Καμμία.
 |
| Η Νέα Δημοκρατία του Καραμανλή υπονομεύει την δημοκρατία! Προεκλογική μπροσούρα τού Κόμματος των Νεοφιλελευθέρων (εφημ. Μακεδονία, 30/10/1977) Προσέξτε το έμβλημα του κόμματος και την ομοιότητά του με τον νεοδημοκρατικό δαυλό |
Την επόμενη χρονιά, ο Καραμανλής κάλεσε στην Νέα Δημοκρατία και τους δυο βουλευτές του Κόμματος των Νεοφιλελευθέρων, θέλοντας να εξασφαλίσει την θετική ψήφο τους κατά την επικείμενη μεταπήδησή του στην προεδρία της δημοκρατίας. Φυσικά, εκείνοι δέχτηκαν την πρόσκληση, αποδεικνύοντας για πολλοστή φορά ότι δεν υπάρχουν στεγανά ανάμεσα στα αστικά κόμματα. Μάλιστα δε, ο Καραμανλής ανέθεσε στον Μητσοτάκη το σημαντικώτερο υπουργείο της κυβέρνησης. Ήταν το υπουργείο συντονισμού, κάτι σαν το υπουργείο εθνικής οικονομίας αλλά με πιο διευρυμένες αρμοδιότητες. Με άλλα λόγια, ο Μητσοτάκης έγινε ο απόλυτος δραγουμάνος της ελληνικής οικονομίας. Κι από δίπλα του, ο Παύλος. Τα συμφέροντα των Βαρδινογιάννηδων βρίσκονταν πλέον στα καλύτερα χέρια.
Βρισκόμαστε στο 1978. Είναι η εποχή που η Ελλάδα ετοιμάζεται να υποδεχτεί ένα καινούργιο φρούτο εξ εσπερίας: το επαγγελματικό ποδόσφαιρο. Η επικείμενη δημιουργία Ποδοσφαιρικών Ανωνύμων Εταιρειών προοιωνίζεται νέον πεδίον δόξης λαμπρόν για τους ισχυρούς, από το οποίο δεν γίνεται να λείψουν οι Βαρδινογιάννηδες.
Ο Παναθηναϊκός
 |
| Ο Γιώργος Βαρδινογιάννης στην εξέδρα της Λεωφόρου, ως "Καπετάνιος"και "Ρίνγκο" μαζί |
Πέρα από τους μύθους, η ουσία είναι απλή. Η κυβέρνηση έχει στρώσει τον δρόμο για να έρθει και στην χώρα μας το επαγγελματικό ποδόσφαιρο. Στις αρχές του 1979 ψηφίζεται ο σχετικός νόμος 879/1979 "Περί ποδοσφαιρικών ανωνύμων εταιρειών" και όλα είναι έτοιμα για να μετατραπούν οι ποδοσφαιρικοί σύλλογοι σε ανώνυμες εταιρείες. Με δεδομένο, λοιπόν, ότι η "Ανώνυμη Εταιρεία" αποτελεί την μεγαλύτερη ίσως εφεύρεση του καπιταλισμού, οι ποδοσφαιρικές ανώνυμες εταιρείες δεν ήταν δυνατόν να αφήσουν ασυγκίνητους τους κεφαλαιούχους της εποχής.
Έτσι, λοιπόν, οι Βαρδινογιάννηδες άρχισαν να σκέφτονται πολύ σοβαρά την ενασχόλησή τους με το ποδόσφαιρο. Κι επειδή ο Παύλος, ο Βαρδής και ο Θόδωρος ήσαν ιδιαίτερα απασχολημένοι με τις δουλειές του ομίλου, ο κλήρος έπεσε στον Γιώργο. Αυτός θα έμπαινε μπροστά για λογαριασμό της οικογένειας. Τι κι αν ο "καπετάνιος" είχε εκδηλώσει στο παρελθόν φιλοολυμπιακά αισθήματα; Τι κι αν είχε κάνει κουμπαριά με τον Νταϊφά; Τα τέσσερα αδέλφια γράφτηκαν μέλη στον Παναθηναϊκό και όλα έγιναν μέλι-γάλα.
Το κακό για τον Βαρδινογιάννη ήταν ότι για τον Παναθηναϊκό ενδιαφέρονταν και οι Γιαννακόπουλοι. Το κεφάλαιο της ΠΑΕ είχε οριστεί στα 80 εκατομμύρια δραχμές, με καταληκτική ημερομηνία προσφορών την 16η Ιουλίου και οι Γιαννακόπουλοι είχαν κάνει προσφορά για να αποκτήσουν πλειοψηφικό πακέτο. Πλην των Γιαννακόπουλων, το ενδιαφέρον για αγορά μετοχών του Παναθηναϊκού ήταν τόσο υποτονικό ώστε όλοι θεωρούσαν την υπόθεση τελειωμένη. Μάλιστα δε, ο τότε προπονητής της ομάδας Λάκης Πετρόπουλος συζητούσε με τον Παύλο Γιαννακόπουλο για τις μεταγραφές και ο υποψήφιος μεγαλομέτοχος είχε υποσχεθεί πως θα διέθετε τριάντα εκατομμύρια. Όμως, όλα ανατράπηκαν το απόγευμα της 16ης Ιουλίου.
Τρεις βδομάδες νωρίτερα είχε φύγει από την ζωή ο γενικός αρχηγός του Παναθηναϊκού Αντώνης Μαντζαβελάκης, ο οποίος τα είχε βρει με τους Γιαννακόπουλους. Τα κουμάντα έκανε πλέον ο πολύς Τζακ Νικολαΐδης, ο οποίος βρισκόταν σε επαφή με τον Βαρδινογιάννη, ενεργώντας για λογαριασμό τού θείου του Απόστολου. Έτσι, λοιπόν, λίγη ώρα πριν λήξει η προθεσμία, πέφτει σαν βόμβα η πρόταση Βαρδινογιάννη: "Δίνω όσα και ο Γιαννακόπουλος και βάλτε από πάνω όσα θέλετε". Ως απόδειξη των λόγων του, ο γ.γ. του συλλόγου Γιάννης Κασιμάτης αφήνει στο τραπέζι μια λευκή επιταγή με την υπογραφή τού "καπετάνιου".
 |
| Ιούλιος 1979: Εμπνευσμένος τίτλος από την εφημερίδα Τα Νέα. Και ρελάνς Νταϊφά στον Ολυμπιακό με 85 εκατ. |
Παρένθεση. Ο "καπετάνιος" δεν ξέχασε ποτέ τις υπηρεσίες του Απόστολου Νικολαΐδη. Το 1980 ο Νικολαΐδης θα έφευγε από την ζωή και έναν χρόνο αργότερα ο Βαρδινογιάννης θα έδινε το όνομά του στο γήπεδο της λεωφόρου Αλεξάνδρας. Κλείνει η παρένθεση.Η πρόταση Βαρδινογιάννη προκάλεσε σεισμό. Με τον 879/1979 να ορίζει ότι κανένα φυσικό πρόσωπο δεν μπορεί να κατέχει μετοχές ΠΑΕ σε ποσοστό μεγαλύτερο από 20%, οι Γιαννακόπουλοι είχαν προσφέρει 32 εκατομμύρια (20%+20% στα 80 εκατομμύρια). Ο Βαρδινογιάννης ήταν έτοιμος να δώσει μέχρι εξήντα. Κι όταν του είπαν για τον περιορισμό του 20%, απάντησε: "Κανένα πρόβλημα. 20% εγώ, 20% ο αδελφός μου Βαρδής και 14 % ο γαμπρός μου, όλοι μέλη του Παναθηναϊκού είμαστε". Κι επειδή το 20%+20%+14% μας κάνει 54% και το 54% των ογδόντα εκατομμυρίων δεν κάνει εξήντα, το κεφάλαιο της εταιρείας σκαρφάλωσε στα 110 εκατομμύρια.
Η δουλειά έκλεισε. Εκείνο το βράδυ της 16ης Ιουλίου 1979, ο χρεωκοπημένος Παναθηναϊκός (για πρώτη φορά, η ομάδα δεν είχε πάει στο εξωτερικό για καλοκαιρινή προετοιμασία, λόγω έλλειψης χρημάτων) έγινε η πλουσιώτερη ομάδα της χώρας. Κι έμεινε ο Γιαννακόπουλος να βρίζει και να ωρύεται πως έγινε πραξικόπημα και όλα ήσαν προσυνεννοημένα...
Μόλις ανακατεύτηκαν τα "μεγάλα πορτοφόλια" με το ποδόσφαιρο, άνοιξε για το ποδόσφαιρο και το πορτοφόλι της πολιτείας. Το χρήμα άρχισε να ρέει άφθονο στο ελληνικό ποδόσφαιρο (ας είναι καλά ο ΟΠΑΠ), το οποίο ως τότε ήταν τελείως ανυπόληπτο. Η εξουσία έπρεπε να τα έχει καλά με τους πάμπλουτους προέδρους, ώστε να μπορεί να χειραγωγεί και να εκμεταλλεύεται τους οπαδούς των ομάδων τους. Μάλλον δεν πρέπει να είναι τυχαίο πως όλα αυτά γίνονται σε μια εποχή που υπουργός συντονισμού είναι ο Μητσοτάκης και το ΠαΣοΚ καλπάζει προς την εξουσία.
Πράγματι, θα πρέπει να αναρωτηθούμε γιατί έγινε επαγγελματικό το ελληνικό ποδόσφαιρο. Η λέξη "ανυπόληπτο" που χρησιμοποίησα λίγο πιο πάνω, δεν είναι τυχαία. Οχτώ χρόνια μετά το "έπος του Γουέμπλεϋ", ο Παναθηναϊκός δεν έχει να επιδείξει σε διεθνές επίπεδο παρά αποκλεισμούς, με μόνη "επιτυχία" την επικράτησή του επί της Φλοριάνας από την... Μάλτα (κι αυτή με χίλια ζόρια). Ίδιου βεληνεκούς είναι και οι ευρωπαϊκές πορείες των άλλων ομάδων αλλά και της εθνικής μας. Και ας μη πούμε κουβέντα περί των... υποδομών, γιατί θα αναγκαστούμε να θυμηθούμε ένα σωρό θλιβερά στοιχεία, από τα "τσιμεντένια" γήπεδα μέχρι το ότι η ομάδα με τους περισσότερους φιλάθλους, ο Ολυμπιακός, δεν είχε δικό του γήπεδο.
 |
| Ο πρόεδρος στην Λεωφόρο, αυτή την φορά χωρίς μουστάκι. Όμως, έχει μουστάκι πίσω του ο -γνωστός και μη εξαιρετέος- Ανδρέας Βγενόπουλος |
Οι Βαρδινογιάννηδες κράτησαν τον Παναθηναϊκό σχεδόν 35 χρόνια. Θα μπορούσαμε να διηγούμαστε επί πολλές εβδομάδες ιστορίες από την περίοδο αυτή αλλά το θέμα αυτής της σειράς κειμένων δεν είναι το ποδόσφαιρο. Εδώ θα εξιστορήσουμε μόνο μια ποδοσφαιρική ιστορία, η οποία συγκλόνισε την χώρα.
Η υπόθεση Κιάππε
Τρίτη, 6 Μαρτίου 1990. Ανάμεσα στις εφημερίδες που κρέμονται στα περίπτερα, η προμετωπίδα της Ελευθεροτυπίας βγάζει μάτια: "Στημένα ματς - Επεμβαίνει η ΦΙΦΑ στην Ελλάδα μετά από καταγγελίες διαιτητών". Στις μέσα σελίδες, η εφημερίδα αποκαλύπτει ότι ο Πειραιώτης διαιτητής Κώστας Δημητριάδης έστειλε στην ΦΙΦΑ επιστολή, στην οποία καταγγέλλει κύκλωμα στημένων αγώνων και αποκαλύπτει ονόματα εμπλεκομένων στο κύκλωμα αυτό.
 |
| Το πρωτοσέλιδο της Ελευθεροτυπίας, 6/3/1990 |
Επακολουθεί σεισμός. Εφημερίδες και τηλεοπτικά κανάλια (Μέγκα και Αντέννα εκπέμπουν ήδη από τα τέλη του 1989) κάνουν εκτενή αφιερώματα στο θέμα και η κοινή γνώμη βρίσκει θέμα να ασχολείται. Το πρωί της Δευτέρας 12 Μαρτίου, ο Κιάππε δίνει αντίγραφο της επιστολής στον συντάκτη τής Ελευθεροτυπίας Κώστα Γεωργιάδη, ο οποίος το μεταφέρει στον Συρίγο. Ο Συρίγος επικοινωνεί με τον Κιάππε για να μάθει πώς έφτασε το αντίγραφο στα χέρια του. Ο Κιάππε ισχυρίζεται ότι του το έστειλε η ιδιαιτέρα τού προέδρου της ΦΙΦΑ Γιόζεφ Μπλάτερ, με την οποία γνωριζόταν.
Την επόμενη μέρα, ο Συρίγος δημοσιεύει την επιστολή. Στην ενυπόγραφη αυτή επιστολή, η οποία ήταν γραμμένη στα γαλλικά, ο Δημητριάδης ανέφερε σωρεία ονομάτων παραγόντων και διαιτητών (ανάμεσα τους και οι Κουκουλάκης, Γερμανάκος και Κολοκυθάς), οι οποίοι είχαν συστήσει κύκλωμα που διαμόρφωνε αποτελέσματα ποδοσφαιρικών αγώνων. Σηκώνεται νέα αντάρα και η ΕΠΟ στέλνει στην Ζυρίχη (έδρα της ΦΙΦΑ) κλιμάκιο για να ερευνήσει το ζήτημα. Εκεί αποκαλύπτεται ότι η επιστολή Δημητριάδη έφτασε στα γραφεία τής διεθνούς ομοσπονδίας μόλις την Δευτέρα 12 Μαρτίου.
 |
| Φίλαθλος, 30/3/1990 |
Το μυστήριο λύθηκε στις 19 του μηνός. Στριμωγμένος από τις ανακρίσεις και παγιδευμένος από τις αντιφάσεις του, ο Κιάππε αναγκάζεται να παραδεχτεί ότι την επιστολή την έγραψε ο ίδιος, την δακτυλογράφησε η μνηστή του και την υπέγραψε (ως Δημητριάδης) η μητέρα του! Τώρα, όμως, δημιουργείται ένα καινούργιο ερωτηματικό: γιατί έκανε ο Κιάππε τέτοια πλαστογραφία; Ο ίδιος ισχυρίζεται ότι αναγκάστηκε να το κάνει λόγω πιέσεων. Ποιος τον πίεσε; Δεν ήξερε, δεν τον είχε συναντήσει ποτέ. Τα μόνα που ήξερε ήταν πως επρόκειτο για κάποιον ισχυρό από τον χώρο του ποδοσφαίρου και το ψευδώνυμό του: Θαλής από το Ρέθυμνο.
Και, ξαφνικά, όλη η Ελλάδα βάλθηκε να αναρωτιέται ποιος μπορεί να ήταν αυτός ο Θαλής από το Ρέθυμνο, που ήταν και "ισχυρός στον χώρο του ποδοσφαίρου". Με τον Ολυμπιακό του Αργύρη Σαλιαρέλη να είναι εκείνη την εποχή στα μαύρα του χάλια, τον πρόεδρό του μόνο ισχυρό δεν τον έλεγες. Από την άλλη, ο Στράτος Γιδόπουλος ήταν στο παρά πέντε να αποσυρθεί, μεταβιβάζοντας τις μετοχές του στην ΑΕΚ στο δίδυμο Μελισσανίδη-Καρρά, οπότε δεν είχε λόγους να κάνει τέτοια. Ποιός ισχυρότερος από τον Βαρδινογιάννη, λοιπόν, θα μπορούσε να υπάρξει; Έλα ντε! Μόνο που κάτι τέτοιο δεν μπορείς να το πεις δημοσίως, εφ' όσον δεν έχεις αποδείξεις.
Κι εκεί, πάνω στον ντόρο και τις ανακρίσεις, στις 20 Μαρτίου, ο Κιάππε παίρνει το αεροπλάνο και φεύγει για την Ελβετία, κάτι που μαθαίνεται αμέσως. Κατά την πτήση, δίνει στον πιλότο εξασέλιδη επιστολή, όπου: (α) αναφέρει ότι απείλησαν να σκοτώσουν αυτόν, την μητέρα του και την μνηστή του, αν δεν πάρει όλη την ευθύνη πάνω του, (β) παραθέτει διάλογό του με τον "Θαλή" να τον διαβεβαιώνει ότι δεν πρέπει να φοβάται επειδή "τον εισαγγελέα Κολιοκώστα εγώ τον έχω τοποθετήσει", (γ) δηλώνει ότι ο "Θαλής" τον συμβούλευσε "να κάτσει φρόνιμα" και "σε δυο χρόνια, εφ' όσον δεν με έχεις αναφέρει πουθενά, θα σε βγάλω και θα σου δώσω δυο εκατομμύρια για τον τάφο σου" και (δ) αποκαλύπτει ότι απείλησαν "να τον σκίσουν" αν αναφερθεί στο ΠαΣοΚ. Αργότερα, ο πιλότος παρέδωσε την επιστολή αυτή στον γενικό γραμματέα τού υπουργείου δημόσιας τάξης Δημήτρη Καντελιδάκη, αυτός την έστειλε στον γενικό γραμματέα αθλητισμού Στέλιο Σφακιανάκη κι εκείνος την προώθησε στον εισαγγελέα.
 |
| Ελευθεροτυπία, 22/3/1990 |
Νέες φωτιές. Πως του θυμήθηκε του Κιάππε ο Βαρδινογιάννης; Από που κι ως πού του ζητάει (έμμεσα μεν, σαφέστατα δε) να πληρώσει τον Λυκουρέζο για χατήρι του; Άγνωστο. Το μόνο που είναι γνωστό είναι ότι ο Λυκουρέζος περίμενε τον Κιάππε στο αεροδρόμιο και αναφερόταν σ' αυτόν στις δηλώσεις του ως "ο πελάτης μου"... Φινάλε της ιστορίας: Η ΕΠΟ στέλνει επιστολή στην ΦΙΦΑ, όπου χαρακτηρίζει το θέμα ως "παρεξήγηση" και η υπόθεση κλείνει ποδοσφαιρικά. Ο Κιάππε τρώει δέκα μήνες και αφήνεται ελεύθερος (είχε εκτίσει το δεκάμηνο κατά την προφυλάκιση). Η μνηστή του κρατήθηκε, έκανε απόπειρα αυτοκτονίας, απαλλάχθηκε με βούλευμα και, αργότερα, παντρεύτηκε τον καλό της, παρά την ταλαιπωρία στην οποία την υπέβαλε. Η ήδη άρρωστη μητέρα του δεν άντεξε την πίεση και πέθανε πριν αρχίσει η δίκη. Ο Νίκος Ζουμπογιώργος κατηγορήθηκε ως ηθικός αυτουργός αλλά αθωώθηκε. Ο Συρίγος έφαγε οχτώ μήνες για συκοφαντική δυσφήμηση (λόγω δημοσίευσης της πλαστής επιστολής).
Η υπόθεση έκλεισε επίσημα τον Δεκέμβριου του 1995, χωρίς ποτέ κανείς να μάθει ποιος ήταν ο Θαλής από το Ρέθυμνο. Όπως έλεγε ο Συρίγος, "όλοι ξέρουμε ποιος είναι αλλά κανένας δεν τολμάει να το πει". Ο κόσμος τό 'χε τούμπανο...
Για ιστολόγιο γνώμης, πολλά είπαμε περί ποδοσφαίρου. Ώρα να μιλήσουμε για τράπεζες.
Σημ.: Άντλησα το σημερινό φωτογραφικό υλικό από τον ιστοτόπο redsagainsthemachine.gr, ο οποίος πρόσκειται στον Ολυμπιακό. Για να μη κατηγορηθώ άδικα, πρέπει να ξεκαθαρίσω ότι αναζήτησα παντού υλικό για την "υπόθεση Κιάππε" αλλά μόνο σε φιλοολυμπιακούς και φιλοαεκτζήδικους (εξ αντιγραφής από τους πρώτους) χώρους το βρήκα.Η Τράπεζα Χίου
Τώρα θα γυρίσουμε σχεδόν έναν αιώνα πίσω, για να διηγηθούμε την ιστορία μιας τράπεζας. Λίγο μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, κάπου στα 1919, οι Χιώτες αδελφοί Πασπάτη βάζουν μπρος για να φτιάξουν μια τράπεζα. Παρ' ότι η καινούργια τράπεζα ιδρύεται στην Αθήνα, τα δυο αδέλφια δεν ξεχνούν τον τόπο τους και την ονομάζουν Τράπεζα Χίου.
Τα χρόνια είναι δύσκολα και η ανθρωπότητα δυσκολεύεται να ορθοποδήσει μετά τον πόλεμο. Όμως, η Τράπεζα Χίου προοδεύει, μεγαλώνει και ισχυροποιείται (παρά την παγκόσμια οικονομική κρίση του 1929), δημιουργεί θυγατρικές (σπουδαιότερη η Μεταλλεία Αταλάντης ΑΕ) και συμμετέχει σε μεγάλες εταιρείες (π.χ. Ελαΐς). Δυστυχώς, η τράπεζα δεν καταφέρνει να βγει αλώβητη από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Το 1952 μπαίνει υπό εκκαθάριση και το 1968 ανακαλείται η άδεια της. Η περιουσία της εκποιείται και οι μετοχές της περνούν στην ιδιοκτησία της Εθνικής Τράπεζας.
 |
| 1931: Το κτήριο της Τράπεζας Χίου στην Χίο. Σήμερα στεγάζει υποκατάστημα της Εθνικής Τράπεζας |
Το 1993, στο τιμόνι τού υπουργείου οικονομικών βρίσκεται ο Γιώργος Γεννηματάς και στην διοίκηση της Τράπεζας της Ελλάδος βρίσκεται ο Γιάννης Μπούτος. Ο Μπούτος (παλιός κεντροδεξιός πολιτικός) αποτελεί επιλογή και του Ανδρέα Παπανδρέου αλλά έχει ένα μειονέκτημα: δεν θέλει ούτε να ακούσει για κινήσεις διάσωσης της Xiosbank ή της Eurobank. Οι πιέσεις σε Γεννηματά και Μπούτο για αλλαγή πολιτικής είναι έντονες, χαλαρώνουν για λίγο στις αρχές του 1994 που αρρωσταίνει ο Γεννηματάς (θα πεθάνει τον Φεβρουάριο) και εντείνονται εκ νέου όταν αναλαμβάνει υπουργός οικονομικών ο Αλέκος Παπαδόπουλος. Τελικά, ο Μπούτος παραιτείται και στις 26 Οκτωβρίου 1994 τον διαδέχεται ο αγαπημένος των αγορών Λουκάς Παπαδήμος. Πολύ λογικά, ένα από τα πρώτα μελήματα του νέου διοικητή είναι να "καθαρίσει" τα χρέη της Xiosbank και της Eurobank. Όπερ και εγένετο.
Καθαρή, πλέον, η τράπεζα βάζει πλώρη για το χρηματιστήριο, όπου μπαίνει το 1997. Με την αύξηση κεφαλαίου, η οποία έγινε για την εισδοχή της στο χρηματιστήριο, οι Βαρδινογιάννηδες βλέπουν το ποσοστό τους να μειώνεται από το 100% στο 79%. Μέχρι τότε, οι μετοχές ανήκαν σε πέντε μέλη της οικογένειας, στους κληρονόμους του Θόδωρου Βαρδινογιάννη και σε 16 αλλοδαπές εταιρείες, όλες συμφερόντων της οικογένειας.
Κι ενώ η τράπεζα μπαίνει στο χρηματιστήριο, μαζεύοντας τα λεφτά των επενδυτών από την αύξηση του κεφαλαίου της, ο κύριος μεγαλομέτοχος, ο Βαρδής, αρχίζει να... ξεφορτώνει. Από τον Μάιο του 1997 μέχρι τον Αύγουστο του 1998, όλες οι μετοχές τού Βαρδή πέρασαν σε χαρτοφυλάκια αλλοδαπών εταιρειών. Όπως ανέφερε ο ίδιος, σε επιστολή του προς το Χρηματιστήριο Αθηνών, μεταβίβασε 3.037.635 ονομαστικές μετοχές που αντιπροσώπευαν ποσοστό 12,59% της Xiosbank σε τρεις εταιρείες χαρτοφυλακίου (Progressive Financial Investments, Neptune Investments και Eurolink Financial Investors), οι οποίες έχουν την έδρα τους στο Λουξεμβούργο, σπάζοντας το πακέτο του στα τρία. Έτσι, στο χαρτοφυλάκιο κάθε εταιρείας πέρασαν 1.012.545 μετοχές, ήτοι 4,2% του συνόλου των μετοχών της τράπεζας. Μετά τη μεταβίβαση αυτή, ως μεγαλύτεροι μέτοχοι της Xiosbank έμειναν οι δύο γιοι του, η σύζυγός του Μαριάννα και οι γιοί των αδελφών του Νίκου και Θόδωρου, με τον καθένα τους να ελέγχει το 4,5% της τράπεζας. Ανοίγουμε παρένθεση. Έχει ενδιαφέρον να δούμε μερικές από τις εταιρείες που, μετά την αύξηση κεφαλαίου, βρέθηκαν με μετοχές τής Xiosbank. Πρόκειται για τις Sea Investments, Sea Bird, Sea Mark, Sea View, Sea Light, Sea Way και μερικές ακόμη "Sea", οι οποίες ανήκουν στον όμιλο Βαρδινογιάννη και για τις Erda Investments, Jets Investments, Herald Holdings, Severn Holdings και Vista Holdings, όλες συμφερόντων των ομίλων Γουλανδρή και Λιβανού. Λεπτομέρεια: η κόρη του Βαρδή Χριστιάννα είναι παντρεμένη με τον Γιώργο Γουλανδρή και ο γυιος του Γιώργος είναι παντρεμένος με την Εριέττα, την κόρη τού Γιώργου Λιβανού. Αυτά με το κουτσομπολιό και κλείνουμε την παρένθεση.
Αυτή η ενέργεια του Βαρδή είχε μια πολύ ενδιαφέρουσα "ουρά". Αφού κανένας μέτοχος δεν διέθετε πια ποσοστό άνω του 10%, οι μέτοχοι δεν θα είχαν καμιά υποχρέωση να ενημερώνουν το Χρηματιστήριο για τις όποιες επόμενες κινήσεις τους. Δηλαδή, αν οι εταιρείες που απέκτησαν το ποσοστό του Βαρδή ήθελαν ένα πρωί να πουλήσουν, κανείς δεν επρόκειτο να το πληροφορηθεί επισήμως.
Υποτίθεται ότι η τράπεζα έκανε αύξηση κεφαλαίου και μπήκε στο χρηματιστήριο προκειμένου να προχωρήσει σε καινούργιες επενδύσεις. Κι όμως, εκείνη ακριβώς την στιγμή, το μεγαλύτερο κεφάλι της αποφάσισε να ξεφορτωθεί τις μετοχές του. Σε οποιαδήποτε ευνομούμενη κοινωνία, κάτι τέτοιο θα προκαλούσε άμεση αντίδραση των εποπτικών αρχών (κυρίως του υπουργείου οικονομικών και της κεντρικής τράπεζας) και εκτεταμένους ελέγχους. Εδώ, όμως, δεν ίδρωσε κανένα αφτί. Όπως, κατά τον ίδιο ακριβώς τρόπο, δεν ίδρωσε κανένα αφτί όταν, μόλις έναν χρόνο αργότερα, η -ενισχυμένη κεφαλαιακά- Xiosbank άρχισε τις κουβέντες για απορρόφησή της από την Τράπεζα Πειραιώς, μια διαδικασία η οποία ολοκληρώθηκε στα μέσα τού 2000.
 |
| Απόδειξη Τράπεζας Χίου, με ημερομηνία 7/9/1933: Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης αναλαμβάνει χίλιες δραχμές από λογαριασμό του θείου του Ελευθερίου Βενιζέλου (αρχείο ιδρύματος Ελ. Βενιζέλου). Προσέξτε την σταθερή, "ηγετική" υπογραφή τού δεκαπεντάχρονου τότε Μητσοτάκη |
Με τούτο και μ' εκείνο, στο λυκόφως της προηγούμενης δεκαετίας ολοκληρώθηκε ο κύκλος των Βαρδινογιάννηδων ως τραπεζιτών. Όμως, ο κύκλος τους ως "ενημερωτών" της κοινής γνώμης, έστω και με προβλήματα, συνεχιζόταν...
Το Mega και το Star
Στις 5 Νοεμβρίου 1989 διεξάγονται οι δεύτερες από τις τρεις συνολικά εκλογές εκείνης της "βρόμικης" (κατά τους πασόκους) περιόδου. Η Νέα Δημοκρατία, υπό τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, σκαρφαλώνει στο εντυπωσιακό 46,19% αλλά, χάρη στον εκλογικό νόμο Κουτσόγιωργα, δεν καταφέρνει να βγάλει απόλυτη πλειοψηφία, μένοντας στις 148 έδρες. Έτσι, λοιπόν, προέκυψε κυβέρνηση συνεργασίας και των τριών κομμάτων που μπήκαν στην βουλή, με πρωθυπουργό τον πρώην διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος Ξενοφώντα Ζολώτα.
Σ' εκείνες τις εκλογές, η Νέα Δημοκρατία αύξησε το ποσοστό της (σε σχέση με τις εκλογές τού Ιουνίου, της ίδιας χρονιάς) κατά 1,94% και τις έδρες της κατά τρεις. Δυστυχώς για τον Μητσοτάκη, και το σφυροκοπούμενο ΠαΣοΚ αύξησε και το ποσοστό του κατά 1,52% και τις έδρες του κατά τρεις (τέσσερις, αν υπολογίσουμε και την μονοεδρική της Λευκάδας, όπου ο Απόστολος Λάζαρης είχε κατεβεί ως ανεξάρτητος, υποστηριζόμενος από ΠαΣοΚ και Συνασπισμό). Το κόμμα που βγήκε χαμένο ήταν ο -ενιαίος τότε- Συνασπισμός της Αριστεράς, ο οποίος έχασε 2,15 ποσοστιαίες μονάδες και το ένα τέταρτο (7 στους 28) των βουλευτών του.
Ήταν σαφές ότι ο Μητσοτάκης δεν θα επέτρεπε στην κυβέρνηση Ζολώτα να μακροημερεύσει. Με βασικό όπλο την προπαγάνδα περί ακυβερνησίας, θα έκανε ό,τι μπορούσε για να ξαναστείλει τον λαό στις κάλπες. Πρώτα, όμως, θα έπρεπε να τρομοκρατήσει όσο το δυνατόν περισσότερο αυτόν τον λαό, ώστε να του υφαρπάξει την ψήφο. Κι επειδή δεν υπάρχει ισχυρότερο όπλο για την τρομοκράτηση του λαού από την τηλεόραση, μόλις δεκαπέντε μέρες μετά τις εκλογές θα έβγαινε στον αέρα το πρώτο ιδιωτικό τηλεοπτικό κανάλι της χώρας. Το Μέγκα Τσάννελ.
 |
| 20/11/1989: Το πρώτο δελτίο ειδήσεων του Μέγκα Τσάννελ. Εκφωνεί η Λιάνα Κανέλλη - Σχολιάζει ο Γιάννης Πρετεντέρης |
Πράγματι, η κυβέρνηση Τζαννή Τζαννετάκη πρόλαβε, στους περίπου πέντε μήνες που έζησε, να δώσει στις 29 Σεπτεμβρίου 1989 στην Τηλέτυπος Α.Ε. μια (προσέξτε!) προσωρινή άδεια δοκιμής τοπικού ραδιοτηλεοπτικού σταθμού. Πρόλαβε, επίσης, έναν μήνα πριν τις εκλογές τού Νοεμβρίου, να ψηφίσει τον νόμο 1866/1989 "Ίδρυση εθνικού συμβουλίου ραδιοτηλεοράσεως και παροχή αδειών για την ίδρυση και λειτουργία τηλεοπτικών σταθμών". Όπως ισχυρίζεται το ίδιο το Μέγκα στον ιστοτόπο του, η λειτουργία του βασίστηκε και διέπεται από τις διατάξεις αυτού του νόμου. Μόνο που δεν μας εξηγεί το πως και με βάση ποιες διατάξεις, στις 20 Νοεμβρίου 1989 το κανάλι άρχισε να εκπέμπει κανονικό πρόγραμμα πανελλαδικά, παρ' ότι διέθετε μια απλή άδεια δοκιμής και, μάλιστα, σε τοπικό επίπεδο. Άλλωστε, το άρθρο 5 του εν λόγω νόμου αναφέρει ρητά ότι "είναι δυνατή η χορήγηση σε ανώνυμες εταιρείες ή οργανισμούς τοπικής αυτοδιοικήσεως άδεια ιδρύσεως και λειτουργίας τηλεοπτικών σταθμών τοπικής εμβέλειας" (σ.σ.:η υπογράμμιση δική μου).
Το κανάλι εξακολουθεί να εκπέμπει χωρίς άδεια επί τέσσερα χρόνια, ώσπου στις 10 Σεπτεμβρίου 1993 (εντελώς συμπτωματικά, έναν μήνα πριν τις εκλογές που έρριξαν τον Μητσοτάκη από την εξουσία), η κυβέρνηση μετατρέπει την προσωρινή άδεια δοκιμής σε άδεια ιδρυσης και λειτουργίας τηλεοπτικού σταθμού, διαρκείας επτά ετών. Η επταετής άδεια αυτή έληξε το 2000, χωρίς να ανανεωθεί. Στον ιστοτόπο του, το Μέγκα ισχυρίζεται ότι η άδεια "διατηρείται νομοθετικά σε ισχύ μέχρι και σήμερα" αλλά αυτό το "νομοθετικά" είναι εσφαλμένο: δεν υπάρχει νόμος που να επεκτείνει την ισχύ εκείνης της άδειας. Συνεπώς, εδώ και 15 χρόνια, το Μέγκα εκπέμπει παράνομα. Δηλαδή, το Μέγκα εκπέμπει παράνομα στα 19 από τα 26 συνολικά χρόνια της ύπαρξής του.
Πάντως, είτε με άδεια είτε χωρίς, το κανάλι ξεπλήρωσε την υποχρέωση με το παραπάνω. Δεν στήριξε μόνο τον Μητσοτάκη για να εκλεγεί το 1990. Στήριξε και την κυβέρνησή του. Κι όταν ο Ανδρέας επανήλθε το 1993 στην εξουσία, δεν δυσκολεύτηκε να στηρίξει κι εκείνον. Όπως στήριξε και τον διάδοχό του, τον Κώστα Σημίτη με τους εκσυγχρονιστές του. Αργότερα, με την ίδια ευκολία, στήριξε και τον Καραμανλή τζούνιορ, πείθοντάς μας ότι ήταν "ο καταλληλότερος". Όπως "καταλληλότερος" -για το κανάλι- έγινε κατόπιν και ο Γιώργος Παπανδρέου. Και ο Παπαδήμος. Και ο Σαμαράς. Και όποιος, εν πάση περιπτώσει, βρισκόταν κάθε φορά στο τιμόνι τής εξουσίας. Δεν θα μπορούσε να γίνει αλλοιώς: οι "καλές δουλειές" για τους μετόχους του καναλιού, από την εκάστοτε εξουσία προέρχονται.
Μέσα στα 26 χρόνια της λειτουργίας τού καναλιού, οι σχέσεις των μετόχων του δεν ήσαν πάντοτε ρόδινες. Ισχυροί καπιταλιστές όλοι τους, δεν δίσταζαν να συγκρουστούν μεταξύ τους όταν έπρεπε να προασπίσουν ο καθένας τα δικά του συμφέροντα. Σήμερα, η Πήγασος ΑΕ (Μπόμπολας) κατέχει το 32,73% των μετοχών, η ΔΟΛ ΑΕ (πρώην λαμπράκης, νυν Ψυχάρης) το 22,11%, η Benbay (Ρέστης) το 3,19%, η τράπεζα BNP Paribas το 4,88%, οι κληρονόμοι του Τεγόπουλου το 2,67% και μια σειρά εξωχώριων (οφσόρ) εταιρειών με περίεργα ονόματα (Moongold, Goodglass, Wako κλπ), όλες συμφερόντων Βαρδινογιάννη, κατέχουν μετοχές σε ποσοστά μέχρι 3,32% η καθεμιά.
Το πιο ενδιαφέρον -ίσως- στοιχείο με το Μέγκα είναι ότι, παρά το γεγονός πως τα αφεντικά του ξέρουν από επιχειρήσεις, είναι εξαιρετικά ζημιογόνο. Σύμφωνα με τις οικονομικές καταστάσεις του, το κανάλι (για την ακρίβεια, η Τηλέτυπος ΑΕ) παρουσιάζει μαύρα χάλια: ζημίες επί ζημιών (2013: 20+ εκατ. ευρώ, 2014: 12+ εκατ. ευρώ), πολύ υψηλό δανεισμό (μόνο το ομολογιακό δάνειο της 18/12/13 ανέρχεται σε 98 εκατ. ευρώ), απαράδεκτη σχέση συσσωρευμένων ζημιών προς ίδια κεφάλαια (57%) κλπ. Και όμως, αντί τα "μεγάλα αφεντικά" να κοιτάνε πως να απαγκιστρωθούν απ' αυτό, σφάζονται μεταξύ τους για το ποιος θα κάνει κουμάντο. Κι επειδή στον καπιταλισμό κανένας λεφτάς δεν θέλγεται από μια "μαύρη τρύπα" όπου πετάει τον παρά του, είναι προφανές ότι υπάρχει κάποιο αντάλλαγμα για όσα "μαύρα χάλια" προαναφέραμε.
 |
| Βαρδής Βαρδινογιάννης, Σταύρος Ψυχάρης, Γιώργος Μπόμπολας: η ισχυρή τριανδρία τού Μέγκα σήμερα |
Το Σταρ αποτελεί κλασσικό παράδειγμα εφαρμογής της παροιμίας που λέει: φτιάξε ένα κανάλι κι άσ' το κι αν πεινάσεις, πιάσ' το. Στην συνέχεια θα δούμε πώς οι Βαρδινογιάννηδες εκμεταλλεύτηκαν το δεύτερο κανάλι τους όταν παρουσιάστηκε ανάγκη. Φυσικά, όσα είπαμε πιο πάνω για την νομιμότητα (ή, μάλλον, για την έλλειψη νομιμότητας) στην λειτουργία του Μέγκα, ισχύουν και για το Σταρ. Όπως, άλλωστε, ισχύουν για όλα τα ιδιωτικά τηλεοπτικά κανάλια. Το σκηνικό θυμίζει διελκυνστίδα: η μεν εξουσία λέει στα κανάλια "μη με ενοχλείτε γιατί θα σας κλείσω και βοηθήστε με για να σας βοηθήσω" τα δε κανάλια παραγγέλνουν στην εξουσία "μη μας ενοχλείς γιατί θα σε θάψουμε και κάνε μας τα χατήρια για να σε στηρίξουμε". Πρόκειται για ισορροπία τύπου "φοβάται ο Γιάννης το θεριό..." και "το 'να χέρι νίβει τ' άλλο...", η οποία αφήνει και τις δυο πλευρές ικανοποιημένες.
Στο καινούργιο κανάλι, το βαρδινογιανναίηκο ποτέ δεν επέτρεψε να φύγει ο έλεγχος από τα χέρια του. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΕΣΡ, σήμερα μέτοχοι του Σταρ είναι κάποιες εξωχώριες (οφσόρ) εταιρείες με περίεργα ονόματα (Thelon Trading Ltd, Dasen Holdings Ltd, Moorefields SA, Blue Dime Holding SA, Hogrid Holdings Ltd), καθεμιά από τις οποίες ανήκει σε κάποιο μέλος της μεγάλης οικογένειας. Έτσι, όταν παρουσιάστηκε ανάγκη, η οικογένεια δεν δυσκολεύτηκε να το χρησιμοποιήσει. Το πως, θα το δούμε.
Η τροπολογία της ντροπής
Ξαναγυρνάμε στο καλοκαίρι τού 2013, όπου τα αγκομαχητά δίνουν και παίρνουν. Από την μια μεριά, αγκομαχάει ο Βαρδινογιάννης, με καμμιά εφτακοσαριά εκατομμύρια φόρους και πρόστιμα που έχει φορτώσει στην Μότορ Όιλ ο φορολογικός έλεγχος. Δίπλα του, αγκομαχάει κι ο Λάτσης: για τον ίδιο λόγο με την Μότορ Όιλ, ο φορολογικός έλεγχος στην Ελληνικά Πετρέλαια Α.Ε. βεβαίωσε φόρους και πρόστιμα καμμιά τετρακοσαριά εκατομμύρια(*). Κι από την άλλη, αγκομαχάει ολόκληρη η κυβέρνηση γιατί ο Βαρδινογιάννης έχει ταμπουρωθεί στο Σταρ και ετοιμάζεται ν' αρχίσει βολές κατά ριπάς εναντίον της αν δεν διαγραφούν όλα τα ποσά που βεβαίωσε ο έλεγχος. Αναζητείται λύση...
Μια πρώτη προσπάθεια έκανε ο τότε γενικός γραμμετέας δημοσίων εσόδων, ο πολύς Χάρης Θεοχάρης (νυν βουλευτής τού Ποταμιού), εκδίδοντας την εγκύκλιο ΠΟΛ 1198/21-8-2013, με την οποία, ούτε λίγο ούτε πολύ, επιχειρούσε να ανατρέψει την ισχύουσα από το 2010 νομοθεσία προς όφελος της Μότορ Όιλ (και της ΕΛΠΕ). Δυστυχώς, η προσπάθεια του Θεοχάρη έπεσε στο κενό: μια εγκύκλιος δεν μπορεί να ανατρέψει ισχύοντα νόμο.
 |
| Τρεισήμισι μήνες πριν ο Στουρνάρας καταθέσει την τροπολογία του, ο Θεοχάρης διαβάζει την σκέψη του... |
Τι σκέφτηκε ο Στουρνάρας; Σκέφτηκε να ετοιμάσει μια τροπολογία, η οποία θα πρόσθετε στο τέλος της παραπάνω διάταξης την φράση: "εκτός εάν πρόκειται για πραγματικές και συνήθεις συναλλαγές κατά το μέρος που αντιστοιχούν σε τιμές εντός του εύρους των τιμών της ημέρας συναλλαγής, οι οποίες τιμές διαμορφώνονται σε χρηματιστήρια εμπορευμάτων ή σε οργανωμένες χρηματιστηριακές αγορές".
Αν το καταλάβατε, θα διαπιστώσατε ότι πρόκειται για μοναδική ομορφιά! Αν δεν το καταλάβατε, πολύ ευχαρίστως να σας το εξηγήσω: ναι μεν ο νομοθέτης έχει διάθεση να κόψει τον κώλο όσων κάνουν παιχνιδάκια με οφσόρ στην καμπούρα τού δημοσίου ταμείου (όπως ήταν αρχικά η διάταξη), όμως πλέον δεν θα υπάρχει κανένα απολύτως πρόβλημα αν οι επιχειρήσεις αποδείξουν ότι δεν πρόκειται για "παιχνιδάκια" αλλά για "πραγματικές και συνήθεις συναλλαγές". Με άλλα λόγια, αν οι επιχειρήσεις ισχυριστούν ότι τα τιμολόγια δεν είναι "μαϊμουδιασμένα" και ότι "έτσι κάναμε πάντα, βρε αδερφέ!", όλα καλά, το μέλι γλυκό και το κουκούτσι μύγδαλο! Τι κι αν ο νόμος ορίζει ότι "οι τριγωνικές συναλλαγές με offshore εταιρείες δεν μπορούν, κατ’ αμάχητο τεκμήριο, να θεωρηθούν εκπιπτόμενες φορολογικά"; Αν υπάρχει καλή θέληση και κατανόηση, όλα γίνονται. Άλλωστε, τέσσερις μήνες νωρίτερα, ο Θεοχάρης είχε κάνει πρώτος λόγο για "μαχητό τεκμήριο" στην εγκύκλιό του.
Παρένθεση. Για να καταλάβει ο αναγνώστης την διαφορά μαχητού και αμάχητου τεκμηρίου, ας δώσουμε ένα παράδειγμα. Λέει η φορολογία εισοδήματος ότι όποιος διαθέτει αυτοκίνητο 1600 κυβικών, πρέπει κατά τεκμήριο να έχει ετήσιο εισόδημα τουλάχιστον 6.400 ευρώ. Αυτό το τεκμήριο είναι μαχητό, δηλαδή παλεύεται. Αν π.χ. πήγα φαντάρος τον Ιούλιο, αποδεικνύεται ότι το δεύτερο εξάμηνο της χρονιάς δεν θα μπορούσα να έχω εισοδήματα, οπότε το τεκμήριο μειώνεται στο μισό. Κι αν όλο τον χρόνο βρισκόμουν στην φυλακή, το τεκμήριό μου είναι μηδενικό. Όταν, λοιπόν, ο νόμος για τις οφσόρ αναφέρει "κατ' αμάχητο τεκμήριο", σημαίνει ότι οι σχετικές δαπάνες κόβονται στον έλεγχο δίχως να λαμβάνεται υπ' όψη καμμιά δικαιολογία. Κλείνει η παρένθεση και συνεχίζουμε.
Η κυβέρνηση είχε τόση πρεμούρα να τακτοποιήσει το θέμα, ώστε η εν λόγω τροπολογία (997/96/6-12-2013) μπήκε ως τσόντα σε σχέδιο νόμου του υπουργείου εργασίας, με θέμα την πάταξη της αδήλωτης εργασίας. Δυστυχώς για τον υπουργό οικονομικών, το κόλπο έγινε αντιληπτό από την αξιωματική αντιπολίτευση, η οποία έβαλε τις φωνές, παρασύροντας και ορισμένους βουλευτές τής συμπολίτευσης. Μάλιστα δε, η Ζωή Κωνσταντοπούλου μίλησε ευθέως για "φωτογραφική ντροπολογία" και ζήτησε να αποσυρθεί, σημειώνοντας δηκτικά ότι "όλοι ξέρουμε ποιος βρίσκεται από πίσω". Στην απάντησή του, ο Γιάννης Στουρνάρας ισχυρίστηκε πως, αν δεν ψηφιστεί η τροπολογία, "κινδυνεύουν όλες οι επιχειρήσεις που εισάγουν πρώτες ύλες (κυρίως της βαρειάς βιομηχανίας), να υποστούν μεγάλες ζημιές από τα πρόστιμα, πολλαπλάσια της χρηματιστηριακής τους αξίας, και έτσι να καταστραφούν και να οδηγηθούμε σε πολύ μεγάλη ανεργία". Με άλλα λόγια, για τους εργαζόμενους αγωνιούσε ο Στουρνάρας, όχι τον Βαρδινογιάννη!
Παρά την συγκινητική προσπάθεια της κυβέρνησης, η τροπολογία δεν πέρασε. Ο υπουργός την πήρε πίσω, λέγοντας ότι θα την ξαναφέρει με άλλο σχέδιο νόμου, πιο σχετικό με το θέμα. Έτσι, την επόμενη φορά την κρέμασε κάτω από νομοσχέδιο του υπουργείου άμυνας, το οποίο ρύθμιζε θέματα της εταιρείας Ελληνικά Αμυντικά Συστήματα ΑΕ αλλά πάλι τον πήραν χαμπάρι. Πάλι τζίφος.
Στην τρίτη προσπάθεια, ο Γιάννης Στουρνάρας χρησιμοποίησε ως όχημα το νομοσχέδιο για τον φόρο ακινήτων. Για να υπάρχει μια "σχετικότητα" προφανώς, ο υπουργός πρόσθεσε και μια διάταξη που απάλλασσε της φορολογίας τις εξωχώριες (οφσόρ) εταιρείες οι οποίες νοίκιαζαν ακίνητα σε ναυτιλιακές εταιρείες(!). Γέλασαν και οι πέτρες, όμως η τροπολογία και πάλι δεν πέρασε. Αυτή την φορά αντέδρασαν και κυβερνητικοί βουλευτές.
 |
| Η τροπολογία της ντροπής. Σε νόμο με τον οποίο Μητσοτάκης και Βρούτσης βγάζουν στην ανεργία χιλιάδες δημοσίους υπαλλήλους, ο Στουρνάρας βρίσκει την ευκαιρία να χαρίσει εκατοντάδες εκατομμύρια στους "εκλεκτούς". |
Η τροπολογία μπήκε σε ονομαστική ψηφοφορία στις 13 Μαρτίου 2014 και πέρασε με 140 θετικές ψήφους (ΝΔ, ΠαΣοΚ) έναντι 91 αρνητικών (ΣυΡιζΑ, ΚΚΕ). Υπερίσχυσε ο "πόνος" και ο "καημός" των κυβερνητικών βουλευτών για τις φουκαριάρες τις επιχειρήσεις. Μέσα σε έναν νόμο που άνοιγε την πόρτα της ανεργίας σε χιλιάδες εργαζομένους, χώρεσε και μια πρόστυχη διαταξούλα που χάριζε -και συνεχίζει να χαρίζει- φόρους εκατοντάδων εκατομμυρίων σε μια χούφτα συμπολιτών μας, οι οποίοι φαίνεται πως είναι "πιο ίσοι" από μας τους κοινούς θνητούς.
Οι Βαρδινογιάννηδες (και οι Λάτσηδες, βέβαια) μπορούσαν να ανασάνουν ανακουφισμένοι και να σκεφτούν με την ησυχία τους την επόμενη καλή δουλειά...
Ας αλλάξουμε θέμα τώρα. Το πρωί της Τρίτης 20 Νοεμβρίου 1990, η "Ε.Ο. 17 Νοέμβρη" χτύπησε με ρουκέττες την θωρακισμένη Μερσεντές του Βαρδή Βαρδινογιάννη στην Νέα Ερυθραία. Το χτύπημα δεν είχε το αποτέλεσμα που προσδοκούσε η οργάνωση, λόγω της ισχυρής θωράκισης του αυτοκινήτου. Θα κλείσουμε τούτη την σειρά, παραθέτοντας επιλεγμένα αποσπάσματα από την σχετική προκήρυξη, χωρίς κανένα σχόλιο.
(*) Σύμφωνα με τον έλεγχο, "βρέθηκε ότι οι εταιρείες αυτές καταχώρησαν στα έξοδά τους τιμολόγια και παραστατικά που εξέδωσαν offshore εταιρείες με έδρα τον Παναμά, κατόπιν τριγωνικών συναλλαγών, δηλαδή κατόπιν συναλλαγών που διενεργήθηκαν μεταξύ αυτής και του πραγματικού προμηθευτή της, που βρισκόταν στη Ρωσία, με έκδοση όμως τιμολογίων από offshore εταιρίες που εδρεύουν στον Παναμά και αλλού και όχι από τον πραγματικό προμηθευτή". Πώς το βλέπετε; Δεν είναι απολύτως φυσιολογικό να βρίσκεσαι στην Ελλάδα, να αγοράζεις πετρέλαιο από την Ρωσσία και νου σου κόβει τιμολόγιο ο Παναμάς, όπου -εντελώς συμπτωματικά- έχουν την έδρα τους μερικές εξωχώριες εταιρείες των Βαρδινογιάννηδων;Η προκήρυξη της "Ε.Ο. 17 Νοέμβρη"
Ο όμιλος Βαρδινογιάννη ακολουθώντας πιστά τις λαμπρές παραδόσεις της γκαγκστερικής μαφίας των εφοπλιστών των Ωνάσηδων, Νιάρχων, Ανδρεάδηδων, Λάτσηδων και σία, συγκέντρωσε σε λίγα χρόνια τεράστια οικονομική δύναμη και συνεπώς πολιτική ισχύ που του επιτρέπει να κυριαρχεί και να ελέγχει τις κορυφές της πραγματικής πολιτικής εξουσίας στη χώρα μας.
Η μοίρα των Βαρδινογιάννηδων άλλαξε ριζικά προ εικοσαετίας περίπου όταν ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός όντας σε αναζήτηση Έλληνα επιχειρηματία που θα αναλάμβανε να κατασκευάσει σε συγκεκριμένο χώρο της Κρήτης σταθμό ανεφοδιασμού για τα πολεμικά πλοία του χωροφύλακα των λαών της Μεσογείου, του 6ου στόλου, επέλεξε τον άγνωστο τότε και ουρανοκατέβατο Βαρδινογιάννη, για λόγους δικούς του. Είναι προφανές ότι η στρατηγική σημασία του έργου απαιτούσε επιχειρηματία τελείως σίγουρο, τυφλό ενεργούμενό τους που θα διέθετε βέβαια για ανταμοιβή ισχυρούς πάτρωνες και πολύ γερές πλάτες στην αρχική φάση της επιχειρηματικής του δραστηριότητας.
Τα πρώτα λοιπόν βήματα των Βαρδινογιάννηδων υπήρξαν παιχνιδάκι. Χρησιμοποιώντας καθαρά μαφιόζικες μέθοδες, πέτυχαν με τη βία και την τρομοκρατία των έμμισθων μπράβων τους να εκδιώξουν όλους τους κατοίκους γύρω απ' τους Καλούς Λιμένες, όπου κατασκεύασαν το σταθμό ανεφοδιασμού και να αρπάξουν τα χωράφια τους, υποχρεώνοντας τους να τα ξεπουλήσουν για ένα κομμάτι ψωμί. Σύμφωνα μάλιστα με ορισμένες φήμες, δεν δίστασαν να φτάσουν μέχρι τη δολοφονία, μέσω των μπράβων τους, ενός προέδρου κοινότητας που αντιστεκόταν με άλλους κατοίκους σ' αυτήν τη βίαιη αρπαγή της γης.
Η Mercedes του Βαρδή Βαρδινογιάννη μετά την επίθεση της "Ε.Ο. 17 Νοέμβρη". Δίπλα, το κατεστραμμένο Mitsubishi Galant, όπου είχαν τοποθετηθεί τα εκρηκτικά
Στη συνέχεια δεν τους ήταν δύσκολο, με τέτοιες πλάτες, να πάρουν δάνεια για να αγοράσουν ορισμένα καράβια. Οι εφοπλιστές αγοράζουν πάντα τα καράβια τους με δάνεια, και ποτέ με μετρητά, που φτάνουν και τα 95% της αξίας τους, υποθηκεύοντας τα. Δάνεια που παίρνουν απ' την αγορά των ευρωδολαρίων όπου οι εφοπλιστές είναι οι τρίτοι οφειλέτες.
(...) Είδωλο τους ο Ωνάσης, που ενώ μια ζωή καταλήστευσε τη χώρα κι όχι μόνο με την εφοπλιστική του δραστηριότητα, πέθανε έχοντας μεταφέρει τα πάντα στο εξωτερικό και μην αφήνοντας ούτε την πιο μικρή επιχείρηση του στην Ελλάδα. Κι οι κληρονόμοι του συνεχίζοντας την πρακτική του αρνήθηκαν να πληρώσουν τα 5 δις φόρους κληρονομιάς, γονατίζοντας το κράτος κι υποχρεώνοντας το να δεχτεί ένα μέρος μόνο του φόρου για την ανέγερση νοσοκομείου το οποίο παρουσιάζεται δήθεν σαν δωρεά, ενώ πληρώνεται από το χρέος του μη καταβληθέντος φόρου.
(...) ελέγχει ασφυκτικά τον τύπο και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης είτε άμεσα είτε έμμεσα, για να αποτρέψει τη δημοσιοποίηση των πάρα πάνω παρανομιών και εγκλημάτων του και να παραπλανάει την κοινή γνώμη και τη δικαιοσύνη. Έτσι κάνουν, εκτός απ' τον Βαρδινογιάννη που είναι ιδιοκτήτης του τηλεοπτικού σταθμού Μέγκα Τσάνελ και της ημερήσιας εφημερίδας Μεσημβρινή και οι άλλοι μαφιόζοι γκάγκστερ εφοπλιστές Αλαφούζος και Κυριακού του ραδιοφωνικού σταθμού Αντένα. (σ.σ.: η λειτουργία τού τηλεοπτικού Αντέννα θα αρχίσει λίγο αργότερα, παραμονή πρωτοχρονιάς)
Είναι αποκαλυπτικό αυτού του ασφυκτικού ελέγχου, το γεγονός ότι μετά τις πρόσφατες καταγγελίες των εργαζομένων για το θανατηφόρο ατύχημα στο «Κρήτη ση» ούτε μια εφημερίδα δεν τόλμησε να αναφέρει το όνομα του πλοιοκτήτη Βαρδινογιάννη. Όλες, λες κι ήταν συνενοημένες, μιλούσαν ανώνυμα για τον πλοιοκτήτη.
Δεν πρέπει να διαφεύγει της προσοχής ότι οι εφοπλιστές αγοράζουν ποδοσφαιρικές ομάδες, όχι για λόγους επιχειρηματικούς παρ' ότι κερδίζουν κι εδώ, αλλά κυρίως για λόγους δημοσίων σχέσεων, για να πετύχουν κάποια πλατύτερη κοινωνική αναγνώριση που γνωρίζουν ότι δεν έχουν. Έτσι ακριβώς όπως ο Κοσκωτάς αγόρασε τον Ολυμπιακό, οι Βαρδινογιάννηδες αγόρασαν τον Παναθηναϊκό, ποντάροντας ότι οι οπαδοί της ομάδας θα μετατραπούν σε υποστηρικτές του επιχειρηματικού ομίλου και της πρακτικής του.
Ακόμη οι εφοπλιστές λειτουργώντας σαν κράτος εν κράτει εξαγοράζουν τους άνδρες του Λιμενικού, που λειτουργούν σαν υπάλληλοι τους, τους πραγματογνώμονες μετά από κάθε ατύχημα, τους επί κεφαλής του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας, τους δικαστικούς, τους αστυνομικούς (ο Λάτσης μισθοδοτεί κανονικά αστυνομικούς εν ενεργεία) και τέλος τους ίδιους τους πολιτικούς. Ο Μητσοτάκης δεν κρύβει καν ότι ταξιδεύει με το ιδιωτικό τζετ του αρχιγκάγκστερ, πρώην ταγματασφαλίτη και μαυραγορίτη Λάτση και ότι είναι ιδιοκτήτης κτήματος στην Ελβετία, που βρίσκεται δίπλα σε μεγάλη έκταση που ανήκει στους Βαρδινογιάννηδες.
Ο πετυχημένος Κοσκωτάς που ακούει στο όνομα Βαρδής Βαρδινογιάννης μαζί με τον Λάτση είναι σήμερα μέσα στον αμαρτωλό χώρο των εφοπλιστών ό,τι ήταν στις προηγούμενες δεκαετίες ο Ωνάσης και ο Νιάρχος. Είναι οι κατεξοχήν αντιπροσωπευτικοί τύποι του αδίστακτου μεγαλοαπατεώνα, μαφιόζου, φονιά εφοπλιστή. Σαν τέτοιος έχει συμμετάσχει και πραγματοποιήσει όλες τις πάρα πάνω απάτες και κομπίνες και έχει μέσα στο βάθος των χρηματοκιβωτίων του περισσότερα πτώματα ναυτεργατών, περισσότερες ανθρώπινες ζωές πούχει αφαιρέσει, απ' οποιονδήποτε «εγκληματία» των φυλακών.
(...) Στις 13 Φλεβάρη 1990 το δεξαμενόπλοιο «Κρήτη Ση» πλοιοκτησίας Βαρδινογιάννη βρισκόταν στο μώλο της Δραπετσώνας όπου γίνονταν επισκευές στις δεξαμενές του. Έκρηξη που σημειώθηκε στη δεξαμενή ν° 2 και σε βάθος 28 μέτρων από διαρροή αερίου είχε σαν συνέπεια να σκοτωθούν οι εργάτες Γ. Λευκαδίτης 37 χρονών και Ν. Σταματιάδης 35 χρονών και να υποστούν σοβαρά εγκαύματα άλλοι έξι συνάδελφοι τους. Τέτοιου τύπου «δυστυχήματα» γίνονται συνέχεια, σχεδόν κάθε χρόνο, από τις ίδιες πάντα αιτίες πούναι, όπως εξηγήσαμε πιο πάνω, η άρνηση των εφοπλιστών να διενεργήσουν φρη γκαζ, να καθαρίσουν τις σωληνώσεις και τις δεξαμενές απ' τα αέρια, διαδικασία πούναι χρονοβόρα, απαιτεί ακινητοποίηση σε ειδικούς χώρους και άρα αυξάνει το κόστος και τα διαφυγόντα κέρδη τους.
Σύμφωνα με έκθεση αυτοψίας που πραγματοποίησε στο δεξαμενόπλοιο ο ναυπηγός μηχανολόγος Κυρ. Μποκής «στη δεξαμενή όπου γίνονταν οι εργασίας υπήρχαν κατάλοιπα πετρελαίου σε ποσότητα 10 βαρελιών και ρινίσματα ξύλου».Η έκθεση αναφέρει πιο κάτω ότι «υπήρχε πιστοποιητικό απαλλαγής από επικίνδυνα αέρια και άδεια εκτελέσεως εργασιών με φλόγα, το οποίο εκδόθηκε μισή ώρα πριν το ατύχημα δηλαδή στις 12 -το μεσημέρι στις 13-2-90»!!! Ακόμη «δεν υπήρχε πιστοποιητικό απαλλαγής επικίνδυνων αερίων για τις σωληνώσεις του πλοίου».
Ο Μποκής καταλήγει τελικά στο συμπέρασμα «...εύφλεκτον αέριον υδρογονανθράκων, ομού μετά μικρής ποσότητος αργού πετρελαίου διέρρευσε δια μέσου των σωληνώσεων με αποτέλεσμα τη βίαιη ανάφλεξη εις εκείνα τα σημεία της δεξαμενής όπου υπήρχαν θύλακες αερίου». Και πάρα κάτω επισημαίνει ότι ήταν «ανεπίτρεπτη η χρήση φλόγας χωρίς προηγουμένως να έχουν ελεγχθεί και καθαριστεί από κατάλοιπα και εύφλεκτα αέρια και παντός είδους σωληνώσεις της συγκεκριμένης δεξαμενής».
Αντίθετα όμως στην έκθεση αυτοψίας που ανατέθηκε στους τεχνικούς πραγματογνώμονες Ιορδάνη, Ματθαίου και Τσαπάρα, μέσα στα πλαίσια της προανάκρισης που διενεργεί ο πλωτάρχης Λ.Σ. και διοικητής του Β.Β. Λιμενικού Σταθμού Κερατσινίου Α. Χηνόπουλος αποδίδεται ευθύνη στους εργαζόμενους λόγω βασικών παραλείψεων τους. Η προανάκριση αυτή τραβάει εσκεμμένα σε μάκρος και δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί 9 μήνες μετά το «δυστύχημα». Το γιατί το αντιλαμβανόμαστε αμέσως, όταν πληροφορηθούμε τα σχετικά με μιαν άλλη υπέροχη ιστορία, αντάξια του εφοπλιστικού υποκόσμου, αυτή του πλοίου «Μέλοντι».
Τα παραπάνω αποσπάσματα προέρχονται από την προκήρυξη που εξέδωσε η "Ε.Ο. 17 Νοέμβρη", με αφορμή το -αποτυχημένο- χτύπημα κατά του Βαρδή Βαρδινογιάννη στις 20 Νοεμβρίου 1990. Με αυτά τα αποσπάσματα λέω να κλείσω αυτή την σειρά κειμένων. Όχι γιατί δεν έχω τι άλλο να γράψω (ο αναγνώστης θα έχει ήδη διαπιστώσει ότι δεν είπαμε κουβέντα για την ιστορία με το Kriti Sea(*), στην οποία αναφέρεται η προκήρυξη). Κλείνω εδώ για τους ίδιους λόγους που έκλεισα παλιότερα την σειρά για τους Αλαφούζους: βαρέθηκα και σιχάθηκα.Στο πλοίο «Μέλοντι» σημειώθηκε καταστροφική πυρκαγιά στις 6 Ιούλη 1990 κι ενώ αυτό βρισκόταν ελλιμενισμένο στο μώλο της ΔΕΗ Κερατσινίου. Ο ίδιος Χηνόπουλος ανέλαβε κι εδώ την προανάκριση. Ζήτησε λοιπόν, μαζί με το δημοτικό σύμβουλο Πηρούνια, εκβιαστικά 500.000 δολάρια απ' τον πλοιοκτήτη του «Μέλοντι», για να συντάξει θετική αναφορά, ώστε αυτός να εισπράξει τα ασφάλιστρα των 10 εκατομμυρίων δολαρίων. Επειδή όμως ο εφοπλιστής φαίνεται ότι έλυσε το πρόβλημα του απ' αλλού και κατόρθωσε να εισπράξει τα ασφάλιστρα, κατάγγειλε το Χηνόπουλο και τον Πηρούνια, στους οποίους είχε ήδη καταβάλλει 32 εκατομμύρια. Έτσι οι δύο ωραίοι κύριοι συνελήφθησαν με τα σημειωμένα χαρτονομίσματα στο χέρι και ο πλωτάρχης Χηνόπουλος προφυλακίστηκε. Αυτός λοιπόν ο αποδεδειγμένα πουλημένος στους εφοπλιστές Χηνόπουλος είχε αναλάβει την προανάκριση για το δυστύχημα στο «Κρήτη Ση».
To Kriti Sea στον μώλο του Περάματος
Σύμφωνα ακόμη με καταγγελίες του εκπροσώπου του Συνδικάτου Μετάλλων, ο Χηνόπουλος δεν είναι η μόνη σύμπτωση και υπάρχει ολόκληρο κύκλωμα που λειτουργεί γύρω απ' τα εργατικά ατυχήματα στον Πειραιά. Έτσι από μια λίστα 41 τεχνικών εμπειρογνωμόνων, οι τρεις προαναφερθέντες Ματθαίου, Ιορδάνης, Τσαπάρας είναι οι μόνοι που έχουν αναλάβει σχεδόν όλες τις περιπτώσεις «ατυχημάτων» με νεκρούς εργάτες τα τρία τελευταία χρόνια. Το ίδιο δικηγορικό γραφείο αναλαμβάνει όλες αυτές τις περιπτώσεις και τέλος ο εισαγγελέας ποινικής δίωξης Πειραιά Μπράμης, όταν του ζητήθηκε απ' τους συνδικαλιστές να διευρυνθεί η εισαγγελική έρευνα για το «Κρήτη Ση» τους απάντησε ως εξής: «Και τι έγινε; Πήρε ο πλοιοκτήτης αποζημίωση 10 εκατομμύρια δολάρια. Έβαλε κι ο Χηνόπουλος μερικές πενταροδεκάρες στην τσέπη του και αυτό συνιστά αδίκημα; Συνηθισμένα πράγματα είναι αυτά. Συμβαίνουν».
Ας προσθέσουμε ότι ο πουλημένος στους εφοπλιστές πλωτάρχης του Λ.Σ. Χηνόπουλος ήταν μέλος της Επιτροπής Ελέγχου, Υγιεινής και Ασφάλειας σαν εκπρόσωπος του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας προς δόξα του ελληνικού κράτους-μαριονέτα των εφοπλιστών. Τέλος να σημειώσουμε ότι σύμφωνα με τον αντιπρόσωπο του Συνδικάτου Μετάλλου και εκπρόσωπο των εργαζομένων στην Επιτροπή Ελέγχου, Υγιεινής και Ασφάλειας, ο πλοιοκτήτης του «Κρήτη Ση» Βαρδινογιάννης έκανε αστική παρέμβαση ζητώντας του 500 εκατομύρια. Τον χαρακτηρισμό λοιπόν του γκάγκστερ τον κέρδισε επάξια (σ.σ.: εδώ, δεν μπορώ να μη θυμηθώ συνειρμικά ότι πρόσφατα ο Βαρδής έκανε αγωγή στην εφημερίδα "Το Χωνί", ζητώντας αποζημίωση οκτώ εκατομμυρίων ευρώ.)
Το Χωνί, 13/10/2013. Το δημοσίευμα για το οποίο ο Βαρδινογιάννης ζήτησε αποζημίωση 8 εκατ. ευρώ
Όσον αφορά τα άλλα ανδραγαθήματα του ομίλου Βαρδινογιάννη θα αναφέρουμε εν συντομία —γιατί αλλιώς θα έπρεπε να συντάξουμε ολόκληρο βιβλίο— τα εξής: σύμφωνα με καταγγελία που έγινε το 82 απ' τον τότε υπουργό Οικονομικών Κουλουργιάνο στη Βουλή και βασίστηκε σε απόρρητη έκθεση του υπουργείου Συντονισμού του 80 επί κυβέρνησης Ν.Δ., η Μότορ Όιλ του Βαρδινογιάννη όπως και η Πετρόλα του Λάτση κερδοσκοπώντας και εκβιάζοντας το ελληνικό κράτος, το ζημίωσαν το 1979 κατά 81 εκατομμύρια δολάρια πουλώντας του 1.200.000 Μ.Τ. πετρέλαιο κατά 70 δολάρια το Μ.Τ. ακριβότερα απ' αυτό που πρόσφερε το Ιράκ και η Σαουδική Αραβία. Για τον ίδιο λόγο το ελληνικό δημόσιο ζημιώθηκε κατά 94.150.000 δολάρια το 1980. Για το επίτευγμα βέβαια αυτό υπεύθυνος είναι επίσης ο τότε υπουργός Βιομηχανίας, μόνιμος Βακάλης όλων των λούμπεν καπιταλιστών Εβερτ, που προτίμησε για λόγους ευνόητους τους πιο ακριβούς Βαρδινο-Λάτσηδες απ' το αραβικό πιο φτηνό πετρέλαιο. (Αυτός φαίνεται ότι είναι ο λόγος που προβάλλεται σαν μόνιμος δελφίνος της δεξιάς ένας τόσο ανίκανος πολιτικός σαν τον Έβερτ.)
Και γι' αυτό το σκάνδαλο βέβαια ο τύπος της εποχής τήρησε σιγήν ιχθύος με πρώτο και καλύτερο το συγκρότημα Λαμπράκη, που έχει αναλάβει εργολαβικά τη διαφήμιση των Βαρδινογιάννηδων και τη μετατροπή της κάθε απάτης τους σε αγαθοεργία, για λόγους και πάλι ευνόητους.
Τα δύο διυλιστήρια της Μότορ Όιλ και της Πετρόλα κατασκευάστηκαν επί δικτατορίας με τα διάφορα θαλασσοδάνεια της χούντας και τα σκανδαλώδη προνόμια σαν καθαρά εξαγωγικά. Πέτυχαν όμως σήμερα, με τη βοήθεια της ΕΟΚ δηλαδή του ξένου μεγάλου κεφαλαίου να μπουν στην εσωτερική αγορά και να ανατρέψουν την προστατευτική των συμφερόντων της χώρας πετρελαϊκή πολιτική -προστατευτική πολιτική που ακολούθησαν στην πράξη όλες οι δυτικοευρωπαϊκές κυβερνήσεις σε κάποιο βιομηχανικό τομέα παραβιάζοντας τις θεωρητικές φιλελεύθερες αρχές της ΕΟΚ- υπονομεύοντας το στόχο της ανεξαρτησίας της χώρας στον στρατηγικό τομέα της ενέργειας. Κατόρθωσαν να καθυστερήσουν και να ανατρέψουν το πρόγραμμα επενδύσεων και εκσυγχρονισμού των ελληνικών διυλιστηρίων Ασπροπύργου, με το οποίο αυτά θάχαν καλύτερα και πιο φθηνά προϊόντα και θα ανταγωνίζονταν από θέση ισχύος τη Μότορ Όιλ και την Πετρόλα, εκμεταλλευόμενοι το σκάνδαλο των Διυλιστηρίων του 86 μέσω του ελεγχόμενου τύπου και των ανθρώπων τους στον κρατικό μηχανισμό. Σύμφωνα μάλιστα με ορισμένες φήμες που δεν αποκλείεται νάναι αληθινές, αν λάβουμε υπ' όψη μας το πόσο ανερμάτιστοι, αλαζόνες, ηλίθιοι αλλά και απατεωνίσκοι ήταν οι άνθρωποι πούχε τοποθετήσει το ΠΑΣΟΚ στα Διυλιστήρια και βρέθηκαν μπλεγμένοι στο σκάνδαλο, τα νήματα της ίντριγκας κινήθηκαν απ' αυτούς με μόνο στόχο την καθυστέρηση ή την ανατροπή αυτού του προγράμματος.
Οι Βαρδινο-Λάτσηδες κατόρθωσαν μέσω των διάφορων εξαγορασμένων βουλευτών και υπουργών να περάσουν τροπολογίες που χαρακτηρίζουν την περιοχή Μεγάρων σαν σεισμόπληκτη κι έτσι να πετύχουν τη διαγραφή των τεράστιων χρεών, των απλήρωτων φόρων τους. Τους χάρισαν έτσι εκατοντάδες εκατομμύρια απλήρωτων φόρων. Ακόμη σύμφωνα με την κοινότητα Αγίων Θεοδώρων, η Μότορ Όιλ του Ομίλου Βαρδινογιάννη έχοντας πλαστογραφήσει τον αριθμό της έκτασης των Διυλιστηρίων από 1.200.000 τ. μέτρα σε 12.000 τ. μέτρα, εξαπάτησε την κοινότητα πληρώνοντας κοινοτικά τέλη 800.000 αντί των 33 εκατομμυρίων. Έτσι μόνο το 82 μέχρι το 87 -γιατί για πριν το 82 τα χρέη έχουν παραγραφεί- ο όμιλος Βαρδινογιάννη χρωστάει 200 εκατομμύρια για κοινοτικά τέλη στην κοινότητα τα οποία βέβαια αρνείται να πληρώσει.
Οι Βαρδινογιάννηδες αντέγραψαν και σε ένα άλλο σημείο την πρακτική του Ωνάση. Το μετοχικό κεφάλαιο της Μότορ Όιλ ανήκει κατά 48,7% και 39,6% σε δύο εταιρείες τη GERANI COMPANIA NAVIERA και την PSILORITIS SHIPPING COMPANY αντίστοιχα που έχουν και οι δύο σαν έδρα τον Παναμά.
Πέρα τέλος απ' τις τεράστιες εκτάσεις που κατέχουν στην Κρήτη και που αγόρασαν με τους γνωστούς τρόπους, αγόρασαν στην αρχή του χρόνου από Αγιορείτικο μοναστήρι 53.000 στρέμματα στη Σιθωνία της Χαλκιδικής με το αστρονομικό ποσό των 1.000 δραχ. το στρέμμα. (...)
Επαναστατική Οργάνωση 17 ΝοέμβρηΑθήνα, 13/11/1990
Κι όπως τότε με τους Αλαφούζους, έτσι και τώρα, κλείνοντας, αφήνω τον αναγνώστη να κρίνει το επίπεδο, το περιεχόμενο και την ποιότητα της ενημέρωσης που του προσφέρουν μέσα μαζικής ενημέρωσης τα οποία ανήκουν σε τέτοιους ομίλους...
(*) Για την ιστορία, ας προσθέσω κάτι ακόμη για τούτο το πετρελαιοφόρο. Στις 8 Αυγούστου 1996, στο Kriti Sea συνέβη και νέο ατύχημα, καθώς ήταν ελλιμενισμένο στις εγκαταστάσεις της Μότορ Όιλ, στους Αγίους Θεοδώρους. Απ' αυτό το ατύχημα διέρρευσαν 300-500 τόννοι πετρελαίου, μολύνοντας την περιοχή μέχρι την Αίγινα και το Αγκίστρι.
γράφει ο teddy
από το Cogito ergo sum
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου