Τι θεωρούμε ανώτερο ; το δυνατότερο ; Το ανώτερο είναι αυτό που δεν έχει την ανάγκη να πείσει κανέναν να το ακολουθήσει, επειδή τυχόν κάποιος πιστεύει πως η στάση και η έκφραση τού πρώτου, τον ικανοποιούν ή τον προστατεύουν. Το ανώτερο είναι αυτό που με την ίδια του την υπόσταση μέσω της συμπεριφοράς, κατακτά την θέση του μέσα σε ένα σύνολο, χωρίς καν να έχει προσπαθήσει ιδιαίτερα γι αυτό. Το ανώτερο είναι αυτό που αξιοποιεί σωστά και εποικοδομητικά το όπλο της νόησης και της εσωτερικότητας. Δεν θα καταφύγει ποτέ σε μέσα ώστε να επιβάλει το ένα ή το άλλο, όπως πολύ τακτικά ακούμε σήμερα, με απειλές και φοβέρες. Παρά μόνον μέσω μιας διαυγούς και απρόσβλητης αλήθειας. Το δυνατότερο δεν σημαίνει πως είναι πραγματικά δυνατό, απλά στηρίζει την δύναμή του σε μέσα είτε που έχει αποκτήσει με σωματική άσκηση είτε με σχετική εκπαίδευση είτε κρατώντας κάποια εργαλεία. Αλλά δεν σημαίνει πως είναι δυνατό. Το "δυνατότερο " τέτοιας κατηγορίας, που δεν στηρίζει την δύναμη σε ψυχικά χαρίσματα και ανεξάντλητες πηγές εσωτερικότητας, είναι το πιο αδύναμο, έρμαιο του ίδιου του του εαυτού, των εσωτερικών αναγκών του και βιωμάτων, ως αποτέλεσμα να καταλήγει κατώτερο, έως και ποταπό. Από την άλλη, την αδυναμία του , προσπαθεί να την κρύψει εντέχνως. Είτε ποδηγετώντας ψυχισμούς, και αντοχές, είτε με υποβιβασμούς και προσβολές. Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά συνθέτουν έναν χαρακτήρα ευάλωτο, εύκολο να λακίσει με την πρώτη απογύμνωση της δικής του αλήθειας, της δικής του πραγματικότητας, που αμφιβάλω αν μπορεί να είναι σε θέση να αναγνωρίσει. Το ανώτερο έχει το θάρρος που λείπει στο επίπλαστα δυνατό, καθόσον στηρίζει το είναι του στη δική του μυητική γνώση περί γίγνεσθαι και όχι κάποιου άλλου. Το ανώτερο είναι αυτό που είναι σε θέση να αναγνωρίσει τα λάθη του και κατ επέκταση τα λάθη των άλλων. Είναι αυτό που έχει βρει το αληθινό μονοπάτι που οδηγεί προς το Αληθινά Ανώτερο και Μοναδικό, μέσα από την αρετή, την φιλία, την ηθική, ψαχουλεύοντας συνεχώς το νόημα της ζωής ! Όμως οι δάσκαλοι αυτοί εξέλειψαν και έτσι έμειναν μόνον τα ζώα για να μας μαθαίνουν. Όσοι με γνωρίζουν, γνωρίζουν πως πάντα φρόντιζα να επιλέγω την πλευρά του αδύναμου. Καταλάβαινα πως η επιβολή ισχύος ενός δυνατού εκ της θέσεως του, πάντα ήταν ενάντια του αδυνάτου. Το έβλεπα ανά πάσα στιγμή γύρο μου. Από τον στενό περίγυρο, μέχρι το εύρος της δικής μου κοινωνικής συναναστροφής. Σκεφτόμουν όμως παράλληλα, πόσο αδύναμη ήμουν και εγω, ώστε να διαλέγω αυτήν την πλευρά ; Στην πορεία κατάλαβα, όχι πως δεν ήμουν αδύναμη, αλλά κατέληξα στο συμπέρασμα, πως όσο δυνατός προσπαθεί να φαίνεται κάποιος , άλλο τόσο ισοδύναμα αδύναμος είναι. Νόμος της φυσικής. Έτσι το ανώτερο δεν έχει καμία σχέση με την έννοια δυνατό, παρά μόνον με τον ίδιο του τον εαυτό σε συνάρτηση με το όλον. Η αλήθεια του ανώτερου δεν συμβαδίζει με την αλήθεια του δυνατού ! Αλλά ούτε και η αλήθεια του αδύναμου, μπορεί να συμβαδίζει με την έννοια του ανώτερου, όσο και αν τυχόν το προσπαθεί στα λόγια, γιατί από την θέση του, από την οποία πιο εύκολα θα είχε ήδη κατακτήσει πόντους ανωτερότητας (σε αντίθεση με το δυνατό που δεν αισθάνεται την ανάγκη για κάτι τέτοιο, ούτε καν προσπαθεί για κάτι διαφορετικά καλλίτερο) , παθητικά αποδέχεται απλά την αδυναμία του, είτε ακολουθώντας το ίδιο παράδειγμα δοθείσης ευκαιρίας, είτε εν τέλη προς όφελος του δυνατού ! Ο δυνατότερος δύσκολα θα παραδεχθεί άλλον πιο πάνω από αυτόν, εξόν και αν ηττηθεί. Ενώ ο ανώτερος δεν συνάδει την ύπαρξή του με την δύναμη, αλλά με την σοφία, την προσφορά και την ανταπόκριση του, σε όποιον την χρειάζεται και την ζητά ! Διάβαζα λοιπόν μια ιστορία γκέκα σκύλου και λυκόσκυλου, όπου όταν ο γκέκας πήρε το παιχνίδι που έπαιζε το λυκόσκυλο, κατέληξε το κεφάλι του ολόκληρο μέσα στα δόντια του. Ενώ οι ιδιοκτήτες των σκύλων περίμεναν το μοιραίο, το λυκόσκυλο απελευθέρωσε το κεφάλι του γκέκα, χωρίς την δική τους παρέμβαση. Το υπόλοιπο κείμενο είναι από http://www.enet.gr/ & /vanessa111.wordpress.com/ Ασπασία Η πραγματική καλοσύνη στον άνθρωπο μπορεί να εμφανιστεί ελεύθερα και καθαρά μόνον σε σχέση με αυτούς που δεν έχουν δύναμη. Η πραγματική ηθική δοκιμασία της ανθρωπότητας (η πιο ουσιαστική και τόσο βαθιά κρυμμένη ώστε να μην τη βλέπουμε) έγκειται στη σχέση του ανθρώπου με όσους είναι στο έλεός του: τα ζώα. Και εκεί ακριβώς έγκειται και η μεγαλύτερη αποτυχία του ανθρώπου. Είναι τόσο θεμελιώδης αυτή η αποτυχία, ώστε όλες οι υπόλοιπες αποτελούν απλώς τη φυσική της συνέπεια. Κρίνω τους ανθρώπους πάντα με βάση το πώς συμπεριφέρονται σε όσους είναι πιο αδύναμοι από τους ίδιους. Κρίνω τον πλούσιο στο εστιατόριο από το πώς συμπεριφέρεται στους σερβιτόρους. Κρίνω τον διευθυντή του γραφείου από το πώς φέρεται στους υφισταμένους του. Μαθαίνεις πολλά για έναν άνθρωπο αν τον παρατηρείς από αυτή τη σκοπιά. Αλλά ακόμη και σ' αυτή την περίπτωση, δεν έχεις ακριβή εικόνα. Ο σερβιτόρος που τον πρόσβαλε ο πελάτης μπορεί να φτύσει μέσα στη σούπα του. Οι υφιστάμενοι μπορεί να μην κάνουν καλά τη δουλειά τους κι έτσι να δημιουργούν προβλήματα στον προϊστάμενό τους σε σχέση με τον δικό του προϊστάμενο. Είναι αλήθεια ότι μαθαίνεις πολλά για κάποιον από το πώς φέρεται σε όσους έχουν λιγότερη δύναμη από τον ίδιο, αλλά μαθαίνεις περισσότερα από το πώς φέρεται σε όσους δεν έχουν καμία δύναμη απολύτως. Αυτούς που βρίσκονται σε απόλυτη αδυναμία. Και, όπως επισημαίνει και ο Κούντερα, τα πιο προφανή θύματα είναι τα ζώα. Είναι ενδιαφέρον ότι ο Μπρένιν δεν τα κατάφερνε άσχημα με τη δοκιμασία που προτείνει ο Κούντερα, παρ' όλο που ως λύκος συμβολίζει, παραδοσιακά, τη σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης ψυχής. Θυμάμαι μια φορά που όρμησε στον Μπρένιν ένα λαμπραντόρ έξι μηνών από μακριά, με τον ιδιοκτήτη του να τρέχει πανικόβλητος από πίσω του. Ο σκύλος πήδηξε πάνω στον Μπρένιν και δεν έλεγε να τον αφήσει ήσυχο μέσα στον ενθουσιασμό του. Ηξερα ότι ο Μπρένιν το σιχαινόταν αυτό, αλλά δεν μπορούσε να κάνει και τίποτα για να το εμποδίσει. Τελικά έβαλε στο στόμα του ολόκληρο το κεφάλι του λαμπραντόρ και το κρατούσε μαλακά προσπαθώντας να το ηρεμήσει. Επρεπε να βλέπατε το πρόσωπο του ιδιοκτήτη. Ισως παρασύρομαι από τη νοσταλγία και τα βλέπω όλα ρόδινα, αλλά από ό,τι θυμάμαι ο Μπρένιν θα περνούσε τη δοκιμασία του Κούντερα με την υπόληψή του άθικτη». * Κι ακόμη ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από το βιβλίο: «Ξέρουμε από παρατήρηση ότι μερικές φορές οι αλεπούδες θάβουν τους νεκρούς συντρόφους τους. Τρεις αρσενικοί ελέφαντες στέκονταν κάποτε πάνω από το πτώμα ενός θηλυκού μεγαλύτερης ηλικίας που το είχαν σκοτώσει λαθροκυνηγοί για να πάρουν τους χαυλιόδοντες. Στέκονταν εκεί τρεις ολόκληρες ημέρες, ακουμπούσαν το νεκρό ζώο και προσπαθούσαν να το κάνουν να σηκωθεί. Ο γνωστός φυσιοδίφης Ερνεστ Τόμπσον Σέτον χρησιμοποίησε κάποτε τη λύπη που ένιωθε ένας αρσενικός λύκος, ο Λόμπο, για το θάνατο της συντρόφου του για να τον παγιδέψει και να τον σκοτώσει. Ο Σέτον, που ήταν κυνηγός λύκων πριν γίνει συγγραφέας, έσυρε το πτώμα της συντρόφου του Λόμπο, της Μπλάνκα, πάνω από τις παγίδες που είχε στήσει, για να σκορπίσει τη μυρωδιά της. Ο Λόμπο γύρισε στην αγαπημένη του σύντροφο δίνοντας την ευκαιρία στον Σέτον να τον σκοτώσει. Πρόκειται για μεμονωμένες περιπτώσεις, θα μου πείτε. Μπορεί. Αλλά μέχρι στιγμής έχουν παρατηρηθεί χιλιάδες "μεμονωμένες περιπτώσεις" και ο αριθμός αυτός αυξάνει μέρα με τη μέρα -χωρίς να συνυπολογίσουμε τις ιστορίες που λένε διάφοροι για τα κατοικίδιά τους. Οπως λέει άλλωστε και ο Bekoff, όταν έχεις συγκεντρώσει αρκετές μεμονωμένες περιπτώσεις, γίνονται κάτι διαφορετικό: αποτελούν δεδομένα. Με όποιον τρόπο κι αν ερμηνεύσει κανείς το "αρκετές", το όριο έχει ξεπεραστεί προ πολλού. Για να καταλάβει κανείς πόσο κοινά είναι στους πιθήκους τα αισθήματα τρυφερότητας, ενσυναίσθησης, ακόμα και αγάπης, φτάνει να διαβάσει το θαυμάσιο βιβλίο της Τζέιν Γκούνταλ "Through a Window". Για παράδειγμα, στο σημείο που περιγράφει τη ραγδαία κατάρρευση του μικρού χιμπαντζή Φλιντ μετά το θάνατο της μητέρας του, της Φλο, πρέπει να είσαι τελείως αναίσθητος για να μη συγκινηθείς. Εξίσου σοβαρά στοιχεία έχουμε και για τα αισθήματα άλλων θηλαστικών. Οχι μόνο δεν αποτελούν ανθρώπινα χαρακτηριστικά η τρυφερότητα, η συμπάθεια και η αγάπη, αλλά δεν περιορίζονται καν στα πιθηκοειδή. Είναι κοινά συναισθήματα σε όλα τα κοινωνικά θηλαστικά». ΑΝΩΤΕΡΟ ή ΔΥΝΑΤΟΤΕΡΟ ;

Τι θεωρούμε ανώτερο ; το δυνατότερο ;  Το ανώτερο είναι αυτό που δεν έχει την ανάγκη να πείσει κανέναν να το ακολουθήσει, επειδή τυχόν κάποιος πιστεύει πως η στάση και η έκφραση τού πρώτου, τον ικανοποιούν ή τον προστατεύουν.  Το ανώτερο είναι αυτό που με την ίδια του την υπόσταση μέσω της συμπεριφοράς, κατακτά την θέση του μέσα σε ένα σύνολο, χωρίς καν να έχει προσπαθήσει ιδιαίτερα γι αυτό. Το ανώτερο είναι αυτό που αξιοποιεί σωστά και εποικοδομητικά το όπλο της νόησης και της εσωτερικότητας.  Δεν θα καταφύγει ποτέ σε μέσα ώστε να επιβάλει το ένα ή το άλλο, όπως πολύ τακτικά ακούμε σήμερα, με απειλές και φοβέρες. Παρά μόνον μέσω μιας διαυγούς και απρόσβλητης αλήθειας.

Το δυνατότερο δεν σημαίνει πως είναι πραγματικά δυνατό, απλά στηρίζει την δύναμή του σε μέσα είτε που έχει αποκτήσει με σωματική άσκηση είτε με σχετική εκπαίδευση είτε κρατώντας κάποια εργαλεία. Αλλά δεν σημαίνει πως είναι δυνατό.  Το "δυνατότερο " τέτοιας κατηγορίας, που δεν στηρίζει την δύναμη σε ψυχικά χαρίσματα και ανεξάντλητες πηγές εσωτερικότητας, είναι το πιο αδύναμο, έρμαιο του ίδιου του του εαυτού, των εσωτερικών αναγκών του και βιωμάτων, ως αποτέλεσμα να καταλήγει κατώτερο, έως και ποταπό.  

Από την άλλη, την αδυναμία του , προσπαθεί να την κρύψει εντέχνως. Είτε ποδηγετώντας ψυχισμούς, και αντοχές, είτε με υποβιβασμούς και προσβολές.  Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά συνθέτουν έναν χαρακτήρα ευάλωτο, εύκολο να λακίσει με την πρώτη απογύμνωση της δικής του αλήθειας, της δικής του πραγματικότητας, που αμφιβάλω αν μπορεί να είναι σε θέση να αναγνωρίσει.  

Το ανώτερο έχει το θάρρος που λείπει στο επίπλαστα δυνατό, καθόσον στηρίζει το είναι του στη δική του μυητική γνώση περί γίγνεσθαι και όχι κάποιου άλλου.

Το ανώτερο είναι αυτό που είναι σε θέση να αναγνωρίσει τα λάθη του και κατ επέκταση τα λάθη των άλλων.  Είναι αυτό που έχει βρει το αληθινό μονοπάτι που οδηγεί προς το Αληθινά Ανώτερο και Μοναδικό, μέσα από την αρετή, την φιλία, την ηθική, ψαχουλεύοντας συνεχώς το νόημα της ζωής !  

Όμως οι δάσκαλοι αυτοί εξέλειψαν και έτσι έμειναν μόνον τα ζώα για να μας μαθαίνουν. 

Όσοι με γνωρίζουν, γνωρίζουν πως πάντα φρόντιζα να επιλέγω την πλευρά του αδύναμου. 

Καταλάβαινα πως η επιβολή ισχύος ενός δυνατού εκ της θέσεως του, πάντα ήταν ενάντια του αδυνάτου.   Το έβλεπα ανά πάσα στιγμή γύρο μου.  Από τον στενό περίγυρο, μέχρι το εύρος της δικής μου κοινωνικής συναναστροφής.  

Σκεφτόμουν όμως παράλληλα, πόσο αδύναμη ήμουν και εγω, ώστε να διαλέγω αυτήν την πλευρά ;  Στην πορεία κατάλαβα, όχι πως δεν ήμουν αδύναμη, αλλά κατέληξα στο συμπέρασμα, πως όσο δυνατός προσπαθεί να φαίνεται κάποιος , άλλο τόσο ισοδύναμα αδύναμος είναι.  Νόμος της φυσικής.       

Έτσι το ανώτερο δεν έχει καμία σχέση με την έννοια δυνατό, παρά μόνον με τον ίδιο του τον εαυτό σε συνάρτηση με το όλον. 

Η αλήθεια του ανώτερου δεν συμβαδίζει με την αλήθεια του δυνατού !  Αλλά ούτε και η αλήθεια του αδύναμου, μπορεί να συμβαδίζει με την έννοια του ανώτερου, όσο και αν τυχόν το προσπαθεί στα λόγια, γιατί από την θέση του, από την οποία πιο εύκολα θα είχε ήδη κατακτήσει πόντους ανωτερότητας (σε αντίθεση με το δυνατό που δεν αισθάνεται την ανάγκη για κάτι τέτοιο, ούτε καν προσπαθεί για κάτι διαφορετικά καλλίτερο) , παθητικά αποδέχεται απλά την αδυναμία του, είτε ακολουθώντας το ίδιο παράδειγμα δοθείσης ευκαιρίας, είτε εν τέλη προς όφελος του δυνατού !  

Ο δυνατότερος δύσκολα θα παραδεχθεί άλλον πιο πάνω από αυτόν, εξόν και αν ηττηθεί. Ενώ ο ανώτερος δεν συνάδει την ύπαρξή του με την δύναμη, αλλά με την σοφία, την προσφορά και την ανταπόκριση του, σε όποιον την χρειάζεται και την ζητά !

Διάβαζα λοιπόν μια ιστορία γκέκα σκύλου και λυκόσκυλου, όπου όταν ο γκέκας πήρε το παιχνίδι που έπαιζε το λυκόσκυλο, κατέληξε το κεφάλι του ολόκληρο μέσα στα δόντια του. Ενώ οι ιδιοκτήτες των σκύλων περίμεναν το μοιραίο, το λυκόσκυλο απελευθέρωσε το κεφάλι του γκέκα, χωρίς την δική τους παρέμβαση.

Το υπόλοιπο κείμενο είναι από  http://www.enet.gr/ & /vanessa111.wordpress.com/

Ασπασία

Η πραγματική καλοσύνη στον άνθρωπο μπορεί να εμφανιστεί ελεύθερα και καθαρά μόνον σε σχέση με αυτούς που δεν έχουν δύναμη. Η πραγματική ηθική δοκιμασία της ανθρωπότητας (η πιο ουσιαστική και τόσο βαθιά κρυμμένη ώστε να μην τη βλέπουμε) έγκειται στη σχέση του ανθρώπου με όσους είναι στο έλεός του: τα ζώα. Και εκεί ακριβώς έγκειται και η μεγαλύτερη αποτυχία του ανθρώπου. Είναι τόσο θεμελιώδης αυτή η αποτυχία, ώστε όλες οι υπόλοιπες αποτελούν απλώς τη φυσική της συνέπεια.

Κρίνω τους ανθρώπους πάντα με βάση το πώς συμπεριφέρονται σε όσους είναι πιο αδύναμοι από τους ίδιους. Κρίνω τον πλούσιο στο εστιατόριο από το πώς συμπεριφέρεται στους σερβιτόρους. Κρίνω τον διευθυντή του γραφείου από το πώς φέρεται στους υφισταμένους του. Μαθαίνεις πολλά για έναν άνθρωπο αν τον παρατηρείς από αυτή τη σκοπιά. Αλλά ακόμη και σ' αυτή την περίπτωση, δεν έχεις ακριβή εικόνα. Ο σερβιτόρος που τον πρόσβαλε ο πελάτης μπορεί να φτύσει μέσα στη σούπα του. Οι υφιστάμενοι μπορεί να μην κάνουν καλά τη δουλειά τους κι έτσι να δημιουργούν προβλήματα στον προϊστάμενό τους σε σχέση με τον δικό του προϊστάμενο. Είναι αλήθεια ότι μαθαίνεις πολλά για κάποιον από το πώς φέρεται σε όσους έχουν λιγότερη δύναμη από τον ίδιο, αλλά μαθαίνεις περισσότερα από το πώς φέρεται σε όσους δεν έχουν καμία δύναμη απολύτως. Αυτούς που βρίσκονται σε απόλυτη αδυναμία. Και, όπως επισημαίνει και ο Κούντερα, τα πιο προφανή θύματα είναι τα ζώα.

Είναι ενδιαφέρον ότι ο Μπρένιν δεν τα κατάφερνε άσχημα με τη δοκιμασία που προτείνει ο Κούντερα, παρ' όλο που ως λύκος συμβολίζει, παραδοσιακά, τη σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης ψυχής.

Θυμάμαι μια φορά που όρμησε στον Μπρένιν ένα λαμπραντόρ έξι μηνών από μακριά, με τον ιδιοκτήτη του να τρέχει πανικόβλητος από πίσω του. Ο σκύλος πήδηξε πάνω στον Μπρένιν και δεν έλεγε να τον αφήσει ήσυχο μέσα στον ενθουσιασμό του. Ηξερα ότι ο Μπρένιν το σιχαινόταν αυτό, αλλά δεν μπορούσε να κάνει και τίποτα για να το εμποδίσει. Τελικά έβαλε στο στόμα του ολόκληρο το κεφάλι του λαμπραντόρ και το κρατούσε μαλακά προσπαθώντας να το ηρεμήσει. Επρεπε να βλέπατε το πρόσωπο του ιδιοκτήτη.

Ισως παρασύρομαι από τη νοσταλγία και τα βλέπω όλα ρόδινα, αλλά από ό,τι θυμάμαι ο Μπρένιν θα περνούσε τη δοκιμασία του Κούντερα με την υπόληψή του άθικτη».

* Κι ακόμη ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από το βιβλίο:

«Ξέρουμε από παρατήρηση ότι μερικές φορές οι αλεπούδες θάβουν τους νεκρούς συντρόφους τους. Τρεις αρσενικοί ελέφαντες στέκονταν κάποτε πάνω από το πτώμα ενός θηλυκού μεγαλύτερης ηλικίας που το είχαν σκοτώσει λαθροκυνηγοί για να πάρουν τους χαυλιόδοντες. Στέκονταν εκεί τρεις ολόκληρες ημέρες, ακουμπούσαν το νεκρό ζώο και προσπαθούσαν να το κάνουν να σηκωθεί. Ο γνωστός φυσιοδίφης Ερνεστ Τόμπσον Σέτον χρησιμοποίησε κάποτε τη λύπη που ένιωθε ένας αρσενικός λύκος, ο Λόμπο, για το θάνατο της συντρόφου του για να τον παγιδέψει και να τον σκοτώσει. Ο Σέτον, που ήταν κυνηγός λύκων πριν γίνει συγγραφέας, έσυρε το πτώμα της συντρόφου του Λόμπο, της Μπλάνκα, πάνω από τις παγίδες που είχε στήσει, για να σκορπίσει τη μυρωδιά της. Ο Λόμπο γύρισε στην αγαπημένη του σύντροφο δίνοντας την ευκαιρία στον Σέτον να τον σκοτώσει.

Πρόκειται για μεμονωμένες περιπτώσεις, θα μου πείτε. Μπορεί. Αλλά μέχρι στιγμής έχουν παρατηρηθεί χιλιάδες "μεμονωμένες περιπτώσεις" και ο αριθμός αυτός αυξάνει μέρα με τη μέρα -χωρίς να συνυπολογίσουμε τις ιστορίες που λένε διάφοροι για τα κατοικίδιά τους. Οπως λέει άλλωστε και ο Bekoff, όταν έχεις συγκεντρώσει αρκετές μεμονωμένες περιπτώσεις, γίνονται κάτι διαφορετικό: αποτελούν δεδομένα. Με όποιον τρόπο κι αν ερμηνεύσει κανείς το "αρκετές", το όριο έχει ξεπεραστεί προ πολλού.

Για να καταλάβει κανείς πόσο κοινά είναι στους πιθήκους τα αισθήματα τρυφερότητας, ενσυναίσθησης, ακόμα και αγάπης, φτάνει να διαβάσει το θαυμάσιο βιβλίο της Τζέιν Γκούνταλ "Through a Window". Για παράδειγμα, στο σημείο που περιγράφει τη ραγδαία κατάρρευση του μικρού χιμπαντζή Φλιντ μετά το θάνατο της μητέρας του, της Φλο, πρέπει να είσαι τελείως αναίσθητος για να μη συγκινηθείς. Εξίσου σοβαρά στοιχεία έχουμε και για τα αισθήματα άλλων θηλαστικών. Οχι μόνο δεν αποτελούν ανθρώπινα χαρακτηριστικά η τρυφερότητα, η συμπάθεια και η αγάπη, αλλά δεν περιορίζονται καν στα πιθηκοειδή. Είναι κοινά συναισθήματα σε όλα τα κοινωνικά θηλαστικά».