Γράφει ο Κων/νος Φίλης
Η Συρία στην κόψη του ξυραφιού – Διχασμένη η Διεθνής Κοινότητα
Καθώς
η κατάσταση στη Συρία διαρκώς κλιμακώνεται το τελευταίο οκτάμηνο, τα
μάτια όλων έχουν στραφεί στην περιοχή όπου οι αιματοχυσίες φαίνονται
ανεξέλεγκτες. Μολονότι την 1η Νοεμβρίου επιτεύχθηκε συμφωνία με τον
Αραβικό Σύνδεσμο για την αποκλιμάκωση της κρίσης, η ένταση συνεχίζεται,
κάνοντας τις φωνές που αναφέρουν ότι η χώρα «βρίσκεται στο …….
η κατάσταση στη Συρία διαρκώς κλιμακώνεται το τελευταίο οκτάμηνο, τα
μάτια όλων έχουν στραφεί στην περιοχή όπου οι αιματοχυσίες φαίνονται
ανεξέλεγκτες. Μολονότι την 1η Νοεμβρίου επιτεύχθηκε συμφωνία με τον
Αραβικό Σύνδεσμο για την αποκλιμάκωση της κρίσης, η ένταση συνεχίζεται,
κάνοντας τις φωνές που αναφέρουν ότι η χώρα «βρίσκεται στο …….
χείλος
εμφύλιου πολέμου» να πληθαίνουν.
εμφύλιου πολέμου» να πληθαίνουν.
Και όλα αυτά, ενώ οι προθεσμίες
από μεγάλο μέρος της Διεθνούς Κοινότητας για μια πολιτική και
διπλωματική λύση στην κρίση, φαίνεται να εκπνέουν.
από μεγάλο μέρος της Διεθνούς Κοινότητας για μια πολιτική και
διπλωματική λύση στην κρίση, φαίνεται να εκπνέουν.
Παρά το γεγονός
ότι η Δύση φαίνεται σταθερά προσηλωμένη στη θέση της απέναντι στο
συριακό καθεστώς, αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι εσχάτως τόσο η Μόσχα
όσο και το Πεκίνο σημειώνουν μερική μετατόπιση στη στάση τους. Η
διαφοροποίηση αυτή μεταφράζεται περισσότερο σε προσεκτική
αποστασιοποίηση από τις τακτικές Άσαντ παρά σε προσέγγιση των θέσεων της
Δύσης.
ότι η Δύση φαίνεται σταθερά προσηλωμένη στη θέση της απέναντι στο
συριακό καθεστώς, αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι εσχάτως τόσο η Μόσχα
όσο και το Πεκίνο σημειώνουν μερική μετατόπιση στη στάση τους. Η
διαφοροποίηση αυτή μεταφράζεται περισσότερο σε προσεκτική
αποστασιοποίηση από τις τακτικές Άσαντ παρά σε προσέγγιση των θέσεων της
Δύσης.
Η Μόσχα εξακολουθεί να βλέπει στο πρόσωπο του
Άσαντ το φυσικό της σύμμαχο, ωστόσο δε μπορεί να αγνοήσει το γεγονός ότι
ο Σύρος ηγέτης φαίνεται να χάνει σταδιακά τη νομιμοποίησή του τόσο στο
εξωτερικό όσο και στο εσωτερικό, γεγονός το οποίο μπορεί να
καταστήσει τις εξελίξεις απρόβλεπτες. Είναι σαφές ότι η Μόσχα επιμένει
σε μια ύστατη προσπάθεια να διατηρηθεί ο Σύρος Πρόεδρος στην εξουσία, με
δεδομένο ότι ποτέ μέχρι σήμερα δεν έχει αναφερθεί σε μια μελλοντική
εικόνα της Δαμασκού χωρίς την παρουσία του· αυτό, όμως, δε σημαίνει ότι
αγνοεί τον κίνδυνο η κατάσταση να εκτραπεί.
Άσαντ το φυσικό της σύμμαχο, ωστόσο δε μπορεί να αγνοήσει το γεγονός ότι
ο Σύρος ηγέτης φαίνεται να χάνει σταδιακά τη νομιμοποίησή του τόσο στο
εξωτερικό όσο και στο εσωτερικό, γεγονός το οποίο μπορεί να
καταστήσει τις εξελίξεις απρόβλεπτες. Είναι σαφές ότι η Μόσχα επιμένει
σε μια ύστατη προσπάθεια να διατηρηθεί ο Σύρος Πρόεδρος στην εξουσία, με
δεδομένο ότι ποτέ μέχρι σήμερα δεν έχει αναφερθεί σε μια μελλοντική
εικόνα της Δαμασκού χωρίς την παρουσία του· αυτό, όμως, δε σημαίνει ότι
αγνοεί τον κίνδυνο η κατάσταση να εκτραπεί.
Στην προκειμένη
περίπτωση, καθώς δρομολογούνται συνεχώς εξελίξεις, οι οποίες μάλιστα
μοιάζουν αναπόφευκτες, το Κρεμλίνο θέλει να φανεί διορατικό,
φροντίζοντας να εξασφαλίσει κάποιο ρόλο μπροστά στο ενδεχόμενο ανατροπής
του καθεστώτος. Σε μια πιθανή επικράτηση της αντιπολίτευσης το νέο
καθεστώς θα χρειαστεί εξωτερική στήριξη, όπως συμβαίνει κατά κανόνα σε
ανάλογες περιπτώσεις. Η Μόσχα γνωρίζει ότι κινδυνεύει να βρεθεί εκτός
παιχνιδιού αν σταθεί απέναντι στην αντιπολίτευση, αφού -αν και εφόσον η
τελευταία επικρατήσει- εύλογα δε θα επιλέξει να δώσει ερείσματα σε όσους
δεν την στήριξαν στα δύσκολα.
περίπτωση, καθώς δρομολογούνται συνεχώς εξελίξεις, οι οποίες μάλιστα
μοιάζουν αναπόφευκτες, το Κρεμλίνο θέλει να φανεί διορατικό,
φροντίζοντας να εξασφαλίσει κάποιο ρόλο μπροστά στο ενδεχόμενο ανατροπής
του καθεστώτος. Σε μια πιθανή επικράτηση της αντιπολίτευσης το νέο
καθεστώς θα χρειαστεί εξωτερική στήριξη, όπως συμβαίνει κατά κανόνα σε
ανάλογες περιπτώσεις. Η Μόσχα γνωρίζει ότι κινδυνεύει να βρεθεί εκτός
παιχνιδιού αν σταθεί απέναντι στην αντιπολίτευση, αφού -αν και εφόσον η
τελευταία επικρατήσει- εύλογα δε θα επιλέξει να δώσει ερείσματα σε όσους
δεν την στήριξαν στα δύσκολα.
Σε κάθε περίπτωση, σε πρώτη
ανάγνωση, η επιμονή της Ρωσίας να υποστηρίζει το καθεστώς Άσαντ προκαλεί
εντύπωση. Η πιο λογική εκδοχή για την αιτιολόγηση αυτής της στάσης
υπαγορεύεται από το ότι η ρωσική διπλωματία προσδοκά ότι η κρίση μπορεί να παρέλθει, αφήνοντας τον Σύρο ηγέτη στην εξουσία.
Παράλληλα, πάγια στάση της Μόσχας είναι να δείχνει σεβασμό στα
εσωτερικά των κρατών (με εξαίρεση τον μετασοβιετικό χώρο, όπου
εκμεταλλεύεται τα πλεονεκτήματα της), ενώ προτάσσει το διάλογο έναντι
της επιβολής κυρώσεων, μέτρο το οποίο βλέπει ως αναποτελεσματικό
διαχρονικά.
ανάγνωση, η επιμονή της Ρωσίας να υποστηρίζει το καθεστώς Άσαντ προκαλεί
εντύπωση. Η πιο λογική εκδοχή για την αιτιολόγηση αυτής της στάσης
υπαγορεύεται από το ότι η ρωσική διπλωματία προσδοκά ότι η κρίση μπορεί να παρέλθει, αφήνοντας τον Σύρο ηγέτη στην εξουσία.
Παράλληλα, πάγια στάση της Μόσχας είναι να δείχνει σεβασμό στα
εσωτερικά των κρατών (με εξαίρεση τον μετασοβιετικό χώρο, όπου
εκμεταλλεύεται τα πλεονεκτήματα της), ενώ προτάσσει το διάλογο έναντι
της επιβολής κυρώσεων, μέτρο το οποίο βλέπει ως αναποτελεσματικό
διαχρονικά.
Στην ίδια βάση, προβληματισμό προξενεί η επιμονή από
την πλευρά της Ρωσίας να δημιουργεί ερείσματα και να στηρίζει καθεστώτα
τα οποία διατρέχουν σοβαρό κίνδυνο να ακολουθήσουν την τύχη των
καθεστώτων Μπεν Άλι, Μουμπάρακ και Καντάφι, εφόσον εκ του αποτελέσματος
οι εξελίξεις αναιρούν αυτή της τη στάση. Τα τελευταία χρόνια, οι περιπτώσεις Κοσόβου και Λιβύης αποδεικνύουν
ότι ακόμα κι αν η Μόσχα επιχειρήσει να προστατεύσει καθεστώτα αλλά και
τα συμφέροντά της (αξιοποιώντας τη δυνατότητα να μπλοκάρει ψηφίσματα του
Συμβουλίου Ασφαλείας), η Δύση έχει πλέον βρει τον τρόπο να ανατρέπει
την κατάσταση υπέρ των θέσεών της.
την πλευρά της Ρωσίας να δημιουργεί ερείσματα και να στηρίζει καθεστώτα
τα οποία διατρέχουν σοβαρό κίνδυνο να ακολουθήσουν την τύχη των
καθεστώτων Μπεν Άλι, Μουμπάρακ και Καντάφι, εφόσον εκ του αποτελέσματος
οι εξελίξεις αναιρούν αυτή της τη στάση. Τα τελευταία χρόνια, οι περιπτώσεις Κοσόβου και Λιβύης αποδεικνύουν
ότι ακόμα κι αν η Μόσχα επιχειρήσει να προστατεύσει καθεστώτα αλλά και
τα συμφέροντά της (αξιοποιώντας τη δυνατότητα να μπλοκάρει ψηφίσματα του
Συμβουλίου Ασφαλείας), η Δύση έχει πλέον βρει τον τρόπο να ανατρέπει
την κατάσταση υπέρ των θέσεών της.
Και, βέβαια, μην αγνοούμε τις εσωτερικές δυναμικές.
Μια
πραγματική ή υποκινούμενη μαζική λαϊκή εξέγερση μπορεί να επισπεύσει
γεγονότα, κάνοντας δύσκολο για τη Ρωσία και την Κίνα να διατηρήσουν την
υφιστάμενη κατάσταση, προβάλλοντας συνεχώς αντιρρήσεις και βέτο στον ΟΗΕ.
πραγματική ή υποκινούμενη μαζική λαϊκή εξέγερση μπορεί να επισπεύσει
γεγονότα, κάνοντας δύσκολο για τη Ρωσία και την Κίνα να διατηρήσουν την
υφιστάμενη κατάσταση, προβάλλοντας συνεχώς αντιρρήσεις και βέτο στον ΟΗΕ.
Ωστόσο,
λαμβάνοντας υπ’ όψιν και την παράμετρο του Ιράν, με μια πιθανή απώλεια
του Άσαντ και δεδομένου ότι η Τουρκία αποτελεί παραδοσιακό περιφερειακό
ανταγωνιστή του πρώτου, η Μόσχα χάνει έναν παραδοσιακό σύμμαχο και
βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα αποδυναμωμένο μέτωπο στη Μέση Ανατολή, το
οποίο θα έχει λίγα πλέον να της προσφέρει.
λαμβάνοντας υπ’ όψιν και την παράμετρο του Ιράν, με μια πιθανή απώλεια
του Άσαντ και δεδομένου ότι η Τουρκία αποτελεί παραδοσιακό περιφερειακό
ανταγωνιστή του πρώτου, η Μόσχα χάνει έναν παραδοσιακό σύμμαχο και
βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα αποδυναμωμένο μέτωπο στη Μέση Ανατολή, το
οποίο θα έχει λίγα πλέον να της προσφέρει.
Μπορούμε, επίσης, να
αποδώσουμε τις επιλογές της Μόσχας, στο ενδεχόμενο να επικρατήσει μια
κατάσταση που δεν εξασφαλίζει σταθερότητα, εφόσον η δομή της κοινωνίας
κάθε άλλο παρά είναι εχέγγυο για μια ομαλή επόμενη μέρα. Η κατάσταση
αυτή είναι ορατή στην περίπτωση της Λιβύης, όπου οι διάφορες φατρίες που
ανήλθαν στην εξουσία, ερχόμενες σε σύγκρουση μπορούν να οδηγήσουν εκ
νέου σε μια εύθραυστη ισορροπία. Παρότι οι δυο περιπτώσεις και οι
κοινωνίες τους διαφέρουν, στη Συρία η ανυπαρξία αντιπολίτευσης -σε
συνάρτηση με πιθανή επικράτηση ισλαμικών στοιχείων ακραίων εκφάνσεων-
κάλλιστα μπορεί να πυροδοτήσει ευρύτερες περιφερειακές ανακατατάξεις σε
βάρος της σταθερότητας.
αποδώσουμε τις επιλογές της Μόσχας, στο ενδεχόμενο να επικρατήσει μια
κατάσταση που δεν εξασφαλίζει σταθερότητα, εφόσον η δομή της κοινωνίας
κάθε άλλο παρά είναι εχέγγυο για μια ομαλή επόμενη μέρα. Η κατάσταση
αυτή είναι ορατή στην περίπτωση της Λιβύης, όπου οι διάφορες φατρίες που
ανήλθαν στην εξουσία, ερχόμενες σε σύγκρουση μπορούν να οδηγήσουν εκ
νέου σε μια εύθραυστη ισορροπία. Παρότι οι δυο περιπτώσεις και οι
κοινωνίες τους διαφέρουν, στη Συρία η ανυπαρξία αντιπολίτευσης -σε
συνάρτηση με πιθανή επικράτηση ισλαμικών στοιχείων ακραίων εκφάνσεων-
κάλλιστα μπορεί να πυροδοτήσει ευρύτερες περιφερειακές ανακατατάξεις σε
βάρος της σταθερότητας.
Η Μόσχα, συνεπώς, αμφιβάλλει για τη
χρησιμότητα μιας επέμβασης σε καθεστώτα των οποίων οι κοινωνίες μπορεί
να διψούν για αλλαγή χωρίς απαραίτητα να απαιτούν περισσότερη δημοκρατία
ή στροφή σε μετριοπαθέστερες ηγεσίες.
χρησιμότητα μιας επέμβασης σε καθεστώτα των οποίων οι κοινωνίες μπορεί
να διψούν για αλλαγή χωρίς απαραίτητα να απαιτούν περισσότερη δημοκρατία
ή στροφή σε μετριοπαθέστερες ηγεσίες.
Παρότι η διεθνής πίεση
αυξάνει, υπάρχουν τουλάχιστον τρεις παράγοντες που σε μικρότερο ή
μεγαλύτερο βαθμό επικαθορίζουν τις εξελίξεις. Η στρατιωτική ηγεσία που
παραμένει πιστή στον Άσαντ, η οικονομική ελίτ που παρότι σουνιτική στην
πλειοψηφία της έχει αναπτύξει τις τελευταίες δεκαετίες «δεσμούς αίματος»
με την οικογένεια των σιιτών Άσαντ και, τέλος, οι αντοχές που θα
επιδείξουν πρωτίστως η Μόσχα και δευτερεύοντως το Πεκίνο στην υποστήριξη
–και αιτιολόγηση της στάσης τους- έναντι ενός καθεστώτος που διεξάγει
εκκαθαρίσεις, καταπνίγοντας οποιαδήποτε φωνή αντιτίθεται σε αυτό.
αυξάνει, υπάρχουν τουλάχιστον τρεις παράγοντες που σε μικρότερο ή
μεγαλύτερο βαθμό επικαθορίζουν τις εξελίξεις. Η στρατιωτική ηγεσία που
παραμένει πιστή στον Άσαντ, η οικονομική ελίτ που παρότι σουνιτική στην
πλειοψηφία της έχει αναπτύξει τις τελευταίες δεκαετίες «δεσμούς αίματος»
με την οικογένεια των σιιτών Άσαντ και, τέλος, οι αντοχές που θα
επιδείξουν πρωτίστως η Μόσχα και δευτερεύοντως το Πεκίνο στην υποστήριξη
–και αιτιολόγηση της στάσης τους- έναντι ενός καθεστώτος που διεξάγει
εκκαθαρίσεις, καταπνίγοντας οποιαδήποτε φωνή αντιτίθεται σε αυτό.
Είναι,
τέλος, αξιοπρόσεκτη η επιμονή σημαντικού μέρους της συριακής κοινωνίας
στις ανοιχτές εκδηλώσεις διαμαρτυρίας, παρότι οι δυνάμεις καταστολής
επιχειρούν συστηματικά να τους σπάσουν τον τσαμπουκά, χτυπώντας στο
ψαχνό και μάλιστα αδιακρίτως.
τέλος, αξιοπρόσεκτη η επιμονή σημαντικού μέρους της συριακής κοινωνίας
στις ανοιχτές εκδηλώσεις διαμαρτυρίας, παρότι οι δυνάμεις καταστολής
επιχειρούν συστηματικά να τους σπάσουν τον τσαμπουκά, χτυπώντας στο
ψαχνό και μάλιστα αδιακρίτως.
*Ο Κωνσταντίνος Φίλης είναι πολιτικός επιστήμονας και επικεφαλής του Κέντρου Ρωσίας, Ευρασίας και Νοτιοανατολικής Ευρώπης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου