Γράφει η Ανδριανή Πετρίδου "ΔIETAΞE TOYΣ ΣTPATIΩTEΣ TOY NA ΦOPEΣOYN ΣTEΦANOYΣ ΔAΦNHΣ KAI ETΣI ΣAN NA HTAN APXHΓOΣ TOYΣ O ΘEOΣ TOYΣ OΔHΓHΣE ΣTH MAXH. OI ΦΩKEIΣ BΛEΠΩNTAΣ TA ΣYMBOΛA TOY ΘEOY ΣYNEIΔHTOΠOIHΣAN ENTPOMOI TO ANOΣIOYPΓHMA TOYΣ KAI PIXNONTAΣ TA OΠΛA TPAΠHKAN ΣE ΦYΓH" IOYΣTINOΣ (για τον Φιλιππο τον Μακεδονα...Γ' Ιερος Πόλεμος... Ακολουθησε κι ο Δ' ... που κατεληξε στην Μαχη της Χαιρωνειας 338 π.Χ. ) Ο γ΄ ιερός πόλεμος (356-346). Ο ήταν ο τρίτος κατά σειρά πόλεμος που έγινε στην αρχαία Ελλάδα με αφορμή τον έλεγχο του μαντείου των Δελφών. Ο πόλεμος ξέσπασε, το 356 π.Χ., όταν οι Φωκαείς αρνούμενοι να υποστούν τις συνέπεις της τιμωρίας που τους επιβλήθηκε από το αμφικτυονικό συνέδριο, κατέλαβαν το μαντείο των Δελφών. Εναντίον τους τότε σχηματίστηκε ένας αντίπαλος συνασπισμός κάτω από την ηγεσία της Θήβας αρχικά και της Μακεδονίας στην συνέχεια με αποτέλεσμα την οριστική υποταγή των Φωκέων δέκα χρόνια μετά. Ο πόλεμος αυτός αποτέλεσε αφορμή για την πρώτη εμπλοκή της Μακεδονίας στις εξελίξεις της νότιας Ελλάδας. Την έκρηξη του τρίτου ιερού πολέμου προκάλεσαν αφ’ ενός μεν οι Φωκείς, οι οποίοι καταπάτησαν μέρος των κτημάτων του ιερού, φέροντες βαρέως το ότι δεν συμμετείχαν με τους Δελφούς στην διοίκησή του, αφ’ ετέρου δε οι Θηβαίοι και από μίσος κατά των Φωκέων, διότι είχαν αυτοί αποστατήσει από την συμμαχία τους και διότι επιδίωκαν να καταστήσουν το Αμφικτιονικό συνέδριο όργανο των πολιτικών τους συμφερόντων. Αφού κατηγορήθηκαν οι Φωκείς για καταπάτηση της ιερής χώρας, καταδικάστηκαν από τους Αμφικτίονες, με πρόταση των Θηβαίων, σε βαριά χρηματική ποινή και απειλήθηκαν με την καθιέρωση ολοκλήρου της Φωκίδος στον Απόλλωνα, εάν αρνούνταν να αποτίσουν το πρόστιμο. Η καταδικαστική απόφαση αντί να πτοήσει τους Φωκείς, αντιθέτως τους εξήγειρε και η εκκλησία του δήμου τους αποφάσισε ν’ αντιτάξει ισχυρή αντίσταση κατά των απαιτήσεων των Αμφικτιόνων και να επιστρατευτούν άπαντες. Και οι δυο αποφάσεις πάρθηκαν κατά εισήγηση του Φιλόμηλου και του Ονόμαρχου, ανδρών τολμηρών, ευφυών και δραστήριων, εκ των οποίων τον μεν πρώτο εξέλεξαν στρατηγό αυτοκράτορα, τον δε δεύτερο συναρχηγό. Οι Φωκείς ήταν μόνοι στον πόλεμο αυτόν διότι εκτός των Αχαιών, οι οποίοι έστειλαν κάποια μικρή βοήθεια προς αυτούς, η Σπάρτη δεν τους βοήθησε λόγω του ότι έφερε βαρέως την καταδίκη της από τους Αμφικτίονες, που ήταν πληρωμή προστίμου για την εναγή κατάληψη της Καδμείας (383). Ούτε οι Αθηναίοι, παρά τις υποσχέσεις τους, τους έστειλαν βοήθεια. Αντιθέτως οι εχθροί των Φωκέων (Θηβαίοι, Θεσσαλοί, Δωριείς, Λοκροί, τα περί την Οίτη και Πίνδο ελληνικά φύλα) καί πολλοί ήταν καί κοντά στις χώρες τους βρίσκονταν. Για τον λόγο αυτόν ο Φιλόμηλος υποχρεώθηκε να στηριχτεί σε μισθοφόρους, αλλά για την συντήρησή τους χρειάζονταν χρήματα, τα οποία στερούνταν οι ορεσίβιοι Φωκείς. Εκών άκων λοιπόν ο Φιλόμηλος δεν μπόρεσε ν’ αποφύγει τον πειρασμό της διαρπαγής των χρημάτων και των θησαυρών του ιερού των Δελφών, στην αρχή εν είδη δανείου έπειτα δε και απροφάσιστα. Η αξία του διαρπαγέντος θησαυρού, ο οποίος επί αιώνες έμεινε αδιατάρακτος στο ιερό, υπολογίστηκε τότε σε 10.000 τάλαντα. Με την διαρπαγή αυτή μπόρεσε ο Φιλόμηλος να συντηρήσει τους μισθοφόρους του και μ’ αυτούς να συνάψει επιτυχώς στην αρχή κάποιες μάχες. Όμως στην κοιλάδα του Κηφισσού (κοντά στην πόλη Νέωνα) προσβλήθηκε από πολυάριθμη στρατιά και ηττήθηκε (354). Ο ίδιος μόλις που πρόλαβε να διαφύγει την αιχμαλωσία, φέροντας βαριά τραύματα. Η λύπη του ήταν τόσο μεγάλη ώστε να τον οδηγήσει στην αυτοκτονία. Ο πόλεμος όμως δεν κατέπαυσε, αλλά τον εξακολούθησε ο Ονόμαρχος, έχοντας βοηθό τον αδελφό του Φάϋλλο. Και ο Ονόμακρος υπήρξε επιτυχής στην αρχή του πολεμικού του σταδίου, διότι οι πολεμικές δυνάμεις των αντιπάλων του είχαν μειωθεί για δυο λόγους: αφ’ ενός λόγω της αποστολής θηβαϊκου στρατού υπό τον Παμμένην προς βοήθεια του αποστατήσαντος από τον μεγάλο βασιλέα σατράπη Αρτάβαζου, αφ’ ετέρου δε λόγω της παρεμπόδισης των Θεσσαλών να επέλθουν κατά των Φωκέων, από τους τυράννους των Φερών Λυκόφρονα και Πειθόλαου, με τους οποίους είχε συμμαχήσει ο Ονόμαρχος. Έτσι ο Ονόμαρχος κατόρθωσε όχι μόνον να καταλάβει τις Θερμοπύλες και δηώσει την χώρα των Δωριέων και την χώρα των Λοκρών, αλλά και να ορμήσει μ’ όλη τη στρατιά του στην Θεσσαλία, προς καταπολέμηση του, αναμειχθέντος στον εναντίον του πόλεμο, βασιλιά της Μακεδονίας Φιλίππου του Β΄, τον οποίο και νίκησε δυο φορές κατά το έτος 353. Αλλ’ επανελθών ο Φίλιππος στην Θεσσαλία με πολυάριθμο στρατό νίκησε την άνοιξη του 352 τον Ονόμαρχο σε φονικότατη μάχη, κατά την οποία φονεύτηκαν έξι χιλιάδες Φωκείς και αιχμαλωτίστηκαν περί τις τρεις χιλιάδες άνδρες. Σκοτώθηκε δε εκεί και ο Ονόμαρχος. Κατά το 346 ο Φίλιππος αφού πέρασε τις Θερμοπύλες, έγινε χωρίς αντίσταση κύριος της Φωκίδας και συγκάλεσε το Αμφικτιονικό συνέδριο, το οποίο υπό την προεδρία του, αφού απόκλεισε τους Λακεδαιμόνιους και τους Αθηναίους, εξέδωσε τις εξής αποφάσεις: όλες οι φωκικές πόλεις (είκοσι δύο), πλην των Αβών, οι οποίες δεν έλαβαν μέρος στην ιεροσυλία, να κατασκαφτούν, οι δε κάτοικοι αυτών να μετοικήσουν σε κώμες οι οποίες δεν θα έχουν περισσότερες των πενήντα οικιών. Επίσης να πληρώσουν ετησίως οι Φωκείς περί τα εξήντα τάλαντα, μέχρι να αποπληρώσουν τα διαρπαγέντα από το ιερό. Οι φυγάδες Φωκείς να θεωρηθούν απανταχού της Ελλάδος εναγείς. Να έχει ο Φίλιππος και οι διάδοχοί του, στο εξής, τις δύο ψήφους των Φωκέων και να προΐσταται στους Πυθικούς αγώνες από κοινού με τους Θεσσαλούς και τους Βοιωτούς. Η αμφικτιονία υπήρξε οτελειότερος τρόπος σύνδεσης γειτονικών κωμοπόλεων ή δήμων ή πολιτειών ενώ ατελέστερα ήταν τα συστήματα δήμων, οι συμπολιτευόμενοι δήμοι, οι συνικισμοί κ.ο.κ.. Ήταν ένωση που προκαλούνταν από ποικίλες ανάγκες και αιτίες (πολιτικές, θρησκευτικές, φορολογικές) και την επέβαλλε η αδυναμία των πολιτικών μικροοργανισμών προς αυτοσυντήρηση, επάρκεια και άμυνα κατά των απειλούμενων αυτούς κινδύνους, γι αυτό και όταν έλειψαν οι αμφικτιονίες, το αμφικτιονικό πνεύμα δεν έλειπε και διάφορες κωμοπόλεις ή δήμοι ή πολιτείες διατελούσαν σε τέτοια ένωση, η οποία έλαβε το όνομα «Κοινὸν» (Αιτωλών, νησιωτών, ελευθερωλακώνων κ.ο.κ.) Προς τον θεσμό των αμφικτιονιών της αρχαίας Ελλάδος πολλή ομοιότητα έχει ο μεταπολεμικός (Β΄ Π.Π.) διεθνής οργανισμός της Κοινωνίας των Εθνών (σημερινός Ο.Η.Ε.) Αυτα εγραψε ο Γ.Δ. Καψάλης, Εκπαιδευτικός Σύμβουλος, Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια ΗΛΙΟΣ, τόμος Δ, σσ. 405 – 407 Ο γ΄ ιερός πόλεμος (356-346).

Γράφει η Ανδριανή Πετρίδου

 

"ΔIETAΞE TOYΣ ΣTPATIΩTEΣ TOY NA ΦOPEΣOYN ΣTEΦANOYΣ ΔAΦNHΣ
KAI ETΣI ΣAN NA HTAN APXHΓOΣ TOYΣ O ΘEOΣ
TOYΣ OΔHΓHΣE ΣTH MAXH.
OI ΦΩKEIΣ BΛEΠΩNTAΣ TA ΣYMBOΛA TOY ΘEOY ΣYNEIΔHTOΠOIHΣAN ENTPOMOI TO ANOΣIOYPΓHMA TOYΣ KAI PIXNONTAΣ TA OΠΛA TPAΠHKAN ΣE ΦYΓH"

IOYΣTINOΣ
(για τον Φιλιππο τον Μακεδονα...Γ' Ιερος Πόλεμος...
Ακολουθησε κι ο Δ' ... που κατεληξε στην Μαχη της Χαιρωνειας 338 π.Χ. )

Ο γ΄ ιερός πόλεμος (356-346).
Ο ήταν ο τρίτος κατά σειρά πόλεμος που έγινε στην αρχαία Ελλάδα με αφορμή τον έλεγχο του μαντείου των Δελφών. Ο πόλεμος ξέσπασε, το 356 π.Χ., όταν οι Φωκαείς αρνούμενοι να υποστούν τις συνέπεις της τιμωρίας που τους επιβλήθηκε από το αμφικτυονικό συνέδριο, κατέλαβαν το μαντείο των Δελφών. Εναντίον τους τότε σχηματίστηκε ένας αντίπαλος συνασπισμός κάτω από την ηγεσία της Θήβας αρχικά και της Μακεδονίας στην συνέχεια με αποτέλεσμα την οριστική υποταγή των Φωκέων δέκα χρόνια μετά. Ο πόλεμος αυτός αποτέλεσε αφορμή για την πρώτη εμπλοκή της Μακεδονίας στις εξελίξεις της νότιας Ελλάδας.
Την έκρηξη του τρίτου ιερού πολέμου προκάλεσαν αφ’ ενός μεν οι Φωκείς, οι οποίοι καταπάτησαν μέρος των κτημάτων του ιερού, φέροντες βαρέως το ότι δεν συμμετείχαν με τους Δελφούς στην διοίκησή του, αφ’ ετέρου δε οι Θηβαίοι και από μίσος κατά των Φωκέων, διότι είχαν αυτοί αποστατήσει από την συμμαχία τους και διότι επιδίωκαν να καταστήσουν το Αμφικτιονικό συνέδριο όργανο των πολιτικών τους συμφερόντων. Αφού κατηγορήθηκαν οι Φωκείς για καταπάτηση της ιερής χώρας, καταδικάστηκαν από τους Αμφικτίονες, με πρόταση των Θηβαίων, σε βαριά χρηματική ποινή και απειλήθηκαν με την καθιέρωση ολοκλήρου της Φωκίδος στον Απόλλωνα, εάν αρνούνταν να αποτίσουν το πρόστιμο.

  Η καταδικαστική απόφαση αντί να πτοήσει τους Φωκείς, αντιθέτως τους εξήγειρε και η εκκλησία του δήμου τους αποφάσισε ν’ αντιτάξει ισχυρή αντίσταση κατά των απαιτήσεων των Αμφικτιόνων και να επιστρατευτούν άπαντες. Και οι δυο αποφάσεις πάρθηκαν κατά εισήγηση του Φιλόμηλου και του Ονόμαρχου, ανδρών τολμηρών, ευφυών και δραστήριων, εκ των οποίων τον μεν πρώτο εξέλεξαν στρατηγό αυτοκράτορα, τον δε δεύτερο συναρχηγό. Οι Φωκείς ήταν μόνοι στον πόλεμο αυτόν διότι εκτός των Αχαιών, οι οποίοι έστειλαν κάποια μικρή βοήθεια προς αυτούς, η Σπάρτη δεν τους βοήθησε λόγω του ότι έφερε βαρέως την καταδίκη της από τους Αμφικτίονες, που ήταν πληρωμή προστίμου για την εναγή κατάληψη της Καδμείας (383). Ούτε οι Αθηναίοι, παρά τις υποσχέσεις τους, τους έστειλαν βοήθεια. Αντιθέτως οι εχθροί των Φωκέων (Θηβαίοι, Θεσσαλοί, Δωριείς, Λοκροί, τα περί την Οίτη και Πίνδο ελληνικά φύλα) καί πολλοί ήταν καί κοντά στις χώρες τους βρίσκονταν. Για τον λόγο αυτόν ο Φιλόμηλος υποχρεώθηκε να στηριχτεί σε μισθοφόρους, αλλά για την συντήρησή τους χρειάζονταν χρήματα, τα οποία στερούνταν οι ορεσίβιοι Φωκείς. Εκών άκων λοιπόν ο Φιλόμηλος δεν μπόρεσε ν’ αποφύγει τον πειρασμό της διαρπαγής των χρημάτων και των θησαυρών του ιερού των Δελφών, στην αρχή εν είδη δανείου έπειτα δε και απροφάσιστα. Η αξία του διαρπαγέντος θησαυρού, ο οποίος επί αιώνες έμεινε αδιατάρακτος στο ιερό, υπολογίστηκε τότε σε 10.000 τάλαντα.

  Με την διαρπαγή αυτή μπόρεσε ο Φιλόμηλος να συντηρήσει τους μισθοφόρους του και μ’ αυτούς να συνάψει επιτυχώς στην αρχή κάποιες μάχες. Όμως στην κοιλάδα του Κηφισσού (κοντά στην πόλη Νέωνα) προσβλήθηκε από πολυάριθμη στρατιά και ηττήθηκε (354). Ο ίδιος μόλις που πρόλαβε να διαφύγει την αιχμαλωσία, φέροντας βαριά τραύματα. Η λύπη του ήταν τόσο μεγάλη ώστε να τον οδηγήσει στην αυτοκτονία. Ο πόλεμος όμως δεν κατέπαυσε, αλλά τον εξακολούθησε ο Ονόμαρχος, έχοντας βοηθό τον αδελφό του Φάϋλλο. Και ο Ονόμακρος υπήρξε επιτυχής στην αρχή του πολεμικού του σταδίου, διότι οι πολεμικές δυνάμεις των αντιπάλων του είχαν μειωθεί για δυο λόγους: αφ’ ενός λόγω της αποστολής θηβαϊκου στρατού υπό τον Παμμένην προς βοήθεια του αποστατήσαντος από τον μεγάλο βασιλέα σατράπη Αρτάβαζου, αφ’ ετέρου δε λόγω της παρεμπόδισης των Θεσσαλών να επέλθουν κατά των Φωκέων, από τους τυράννους των Φερών Λυκόφρονα και Πειθόλαου, με τους οποίους είχε συμμαχήσει ο Ονόμαρχος. Έτσι ο Ονόμαρχος κατόρθωσε όχι μόνον να καταλάβει τις Θερμοπύλες και δηώσει την χώρα των Δωριέων και την χώρα των Λοκρών, αλλά και να ορμήσει μ’ όλη τη στρατιά του στην Θεσσαλία, προς καταπολέμηση του, αναμειχθέντος στον εναντίον του πόλεμο, βασιλιά της Μακεδονίας Φιλίππου του Β΄, τον οποίο και νίκησε δυο φορές κατά το έτος 353.

  Αλλ’ επανελθών ο Φίλιππος στην Θεσσαλία με πολυάριθμο στρατό νίκησε την άνοιξη του 352 τον Ονόμαρχο σε φονικότατη μάχη, κατά την οποία φονεύτηκαν έξι χιλιάδες Φωκείς και αιχμαλωτίστηκαν περί τις τρεις χιλιάδες άνδρες. Σκοτώθηκε δε εκεί και ο Ονόμαρχος.

Κατά το 346 ο Φίλιππος αφού πέρασε τις Θερμοπύλες, έγινε χωρίς αντίσταση κύριος της Φωκίδας και συγκάλεσε το Αμφικτιονικό συνέδριο, το οποίο υπό την προεδρία του, αφού απόκλεισε τους Λακεδαιμόνιους και τους Αθηναίους, εξέδωσε τις εξής αποφάσεις: όλες οι φωκικές πόλεις (είκοσι δύο), πλην των Αβών, οι οποίες δεν έλαβαν μέρος στην ιεροσυλία, να κατασκαφτούν, οι δε κάτοικοι αυτών να μετοικήσουν σε κώμες οι οποίες δεν θα έχουν περισσότερες των πενήντα οικιών. Επίσης να πληρώσουν ετησίως οι Φωκείς περί τα εξήντα τάλαντα, μέχρι να αποπληρώσουν τα διαρπαγέντα από το ιερό. Οι φυγάδες Φωκείς να θεωρηθούν απανταχού της Ελλάδος εναγείς. Να έχει ο Φίλιππος και οι διάδοχοί του, στο εξής, τις δύο ψήφους των Φωκέων και να προΐσταται στους Πυθικούς αγώνες από κοινού με τους Θεσσαλούς και τους Βοιωτούς.

Η αμφικτιονία υπήρξε οτελειότερος τρόπος σύνδεσης γειτονικών κωμοπόλεων ή δήμων ή πολιτειών ενώ ατελέστερα ήταν τα συστήματα δήμων, οι συμπολιτευόμενοι δήμοι, οι συνικισμοί κ.ο.κ.. Ήταν ένωση που προκαλούνταν από ποικίλες ανάγκες και αιτίες (πολιτικές, θρησκευτικές, φορολογικές) και την επέβαλλε η αδυναμία των πολιτικών μικροοργανισμών προς αυτοσυντήρηση, επάρκεια και άμυνα κατά των απειλούμενων αυτούς κινδύνους, γι αυτό και όταν έλειψαν οι αμφικτιονίες, το αμφικτιονικό πνεύμα δεν έλειπε και διάφορες κωμοπόλεις ή δήμοι ή πολιτείες διατελούσαν σε τέτοια ένωση, η οποία έλαβε το όνομα «Κοινὸν» (Αιτωλών, νησιωτών, ελευθερωλακώνων κ.ο.κ.)
Προς τον θεσμό των αμφικτιονιών της αρχαίας Ελλάδος πολλή ομοιότητα έχει ο μεταπολεμικός (Β΄ Π.Π.) διεθνής οργανισμός της Κοινωνίας των Εθνών (σημερινός Ο.Η.Ε.)
Αυτα εγραψε ο Γ.Δ. Καψάλης, Εκπαιδευτικός Σύμβουλος, Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια ΗΛΙΟΣ, τόμος Δ, σσ. 405 – 407