Παραθέτουμε μια λίστα με Έλληνες δοσίλογους, γερμανόφιλους και φιλοναζιστές που έδρασαν στην περίοδο της κατοχής. Για να μπορέσουμε να τη φτιάξουμε, χρειαστήκαμε αρκετό χρόνο και ψάξαμε σε διάφορα ιστορικά βιβλία, ώστε να διασταυρώσουμε τις πληροφορίες που συγκεντρώσαμε. Η συγκεκριμένη λίστα δωσιλόγων αποτελείται από άτομα και από οργανώσεις. Δεν είναι πλήρης και δεν θα μπορούσε να είναι. Είναι όμως ενδεικτική και είναι η μεγαλύτερη λίστα που θα μπορούσατε να βρείτε. Είναι σχεδόν απίθανο να βρείτε άλλη σε κάποιο βιβλίο ή στο internet, που να περιλαμβάνει τόσα πολλά ονόματα και τόσες πολλές πληροφορίες. Επικεντρώσαμε την προσοχή μας κυρίως σε άτομα που συνεργάστηκαν με τους κατακτητές σε στρατιωτικό και σε πολιτικό επίπεδο. Δεν δώσαμε μεγάλη έμφαση στους οικονομικούς δωσίλογους.
Στη Μακεδονία έδρασαν οι εξής:
Διονύσιος Αγάθος (1885-1956) (Ναζιστής αξιωματικός που
γεννήθηκε στη Κέρκυρα, αλλά ζούσε στη Θεσσαλονίκη. Το καλοκαίρι του 1944
ανέλαβε την ηγεσία του ναζιστικού κόμματος Μακεδονίας-Θράκης. Ήταν παντρεμένος
με μια Βουλγάρα και είχε αναπτύξει στενές σχέσεις τόσο με τις γερμανικές αρχές
κατοχής όσο και με τις βουλγαρικές. Κατά τη διάρκεια της κατοχής, παρέδιδε με
προθυμία σε καθημερινή βάση δελτία πληροφοριών στο Στρατιωτικό Διοικητή
Θεσσαλονίκης και συμμετείχε σε ομάδα αντικατασκοπείας των Γερμανών,
συνεργαζόμενος με τον Πούλο, τον ταγματάρχη Γεώργιο Ζαρταλούδη και τον
Εμμανουήλ Γαρουφαλή. Μάλιστα είχε δικό του γραφείο στο Αρχηγείο της (γερμανικής)
Μυστικής Αστυνομίας Στρατού (Geheime Feldpolizei), που
βρισκόταν στην οδό Τσιμισκή 72. Αξίζει να αναφέρουμε ότι στον Αγάθο πιστώθηκε
από την Υπηρεσία Διαχειρίσεως Ισραηλιτικών Περιουσιών ένα γαλακτοπωλείο του
Αλμπέρτο Σαρφατή στην οδό Βασιλέως Ηρακλείου 8, που ο Άγαθος το μετέτρεψε σε
πολυτελέστατο γαλακτοπωλείο - ζαχαροπλαστείο και έγινε στέκι των Γερμανών και
των Ελλήνων συνεργατών τους. Το κατάστημα αυτό εξοπλίστηκε με αντικείμενα αξίας
4.400.900 δραχμών που αφαιρέθηκαν από το κατάστημα του Μπενρουμπή στην οδό
Καποδιστρίου. Το Μάιο του 1945 κατέφυγε στην Ελβετία και παρουσιάστηκε στην
ελληνική πρεσβεία στη Βέρνη, αποκρύπτοντας το αληθινό του όνομα. Συνελήφθη από
τις ελβετικές αρχές. Τον Αύγουστο του 1947 καταδικάστηκε από την ελληνική
δικαιοσύνη ερήμην σε ισόβια. Το Σεπτέμβριο του 1947 οδηγήθηκε στις φυλακές
Επταπυργίου. Το Νοέμβριο του 1947 καταδικάστηκε σε φυλάκιση 12 ετών
(γλυτώνοντας τα ισόβια) και δήμευση της μισής περιουσίας του. Στις 3 Νοεμβρίου
1956 πέθανε στο σπίτι του από καρδιακή προσβολή, σε ηλικία 71 ετών.)
Εμμανουήλ Βασιλείου (Μέλος της ΠΑΟ. Γνωστός και ως
«καπετάν Μανώλης». Τον Ιούλιο του 1946 καταδικάστηκε σε θάνατο και διατάχτηκε η
δήμευση της μισής περιουσίας του. Μεταφέρθηκε στις φυλακές Κέρκυρας. Τον Ιούλιο
του 1951 έμαθε για την έκδοση του βασιλικού διατάγματος της 4ης
Ιουνίου 1951, σύμφωνα με το οποίο η ποινή του μετατράπηκε σε κάθειρξη 12 ετών.
Μεταφέρθηκε στις αγροτικές φυλακές Κασσάνδρας.)
Ιωάννης Βελισσαρίδης (μέλος του τάγματος του ναζιστή
Πούλου και άτομο της εμπιστοσύνης του. Είχε ποντιακή καταγωγή και ήταν παλιό
μέλος της ΕΟΝ και έφεδρος Υπίλαρχος. Τα εγκλήματά του προκάλεσαν την απέχθεια
του πληθυσμού της Μακεδονίας. Συμμετείχε ενεργά στην πυρπόληση και λεηλασία του
χωριού Λέχοβο Φλώρινας. Το Μάιο του 1944, καθώς επέστρεφε στην Καλαμαριά, βρήκε
να τον περιμένουν ορισμένα μέλη της οργάνωσης Ο.Π.Λ.Α., τα οποία τον εκτέλεσαν. Για να εκδικηθούν για
το θάνατό του, οι Γερμανοί εκτέλεσαν 10 άτομα.)
Αντώνιος Βήχος (Αρχηγός της δωσιλογικής οργάνωσης ΠΟΕΤ. Ήταν
μεταλλλειολόγος και γεννημένος στην Κερατέα Αττικής. Στις 1 Φεβρουαρίου 1944, ο
Βήχος ίδρυσε στη Θεσσαλονίκη την οργάνωση ΠΟΕΤ με έμβλημα το δικέφαλο αετό και
παρέλαβε οπλισμό από τις γερμανικές αποθήκες. Προηγουμένως είχε εξασφαλίσει την
έγκριση του Γερμανού ταγματάρχη Alfred Grun. Τον
Οκτώβριο του 1947 παρουσιάστηκε στην Εισαγγελία Αθηνών. Η δίκη του ορίστηκε για
τις 6 Απριλίου 1948. Ο ίδιος απουσίασε από αυτήν. Το δικαστήριο τον καταδίκασε
σε θάνατο, δήμευση όλης της περιουσίας του και ισόβια στέρηση των δικαιωμάτων
του. Ο Ειδικός Επίτροπος ζήτησε από το Τμήμα Γενικής Ασφάλειας Αθηνών να
φροντίσει για την εκτέλεση της απόφασης. Τελικά η αστυνομία δεν συνέλαβε ποτέ
τον Βήχο. Πέθανε τον Οκτώβριο του 1948.)
Βούζιος Γεώργιος (ταγματάρχης και υπαρχηγός της οργάνωσης
ΠΟΕΤ)
Εμμανουήλ Γαρουφαλής (απόστρατος Σμηναγός που
δραστηριοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη ως μέλος του τάγματος του ναζιστή Πούλου, την
περίοδο της κατοχής. Κατέδωσε στους Γερμανούς διάφορους συναδέλφους του
αξιωματικούς που προσπαθούσαν να διαφύγουν στη Μέση Ανατολή. Οι Γερμανοί τον
αντάμειψαν προσφέροντάς του μια θέση στην υπηρεσία της αντικατασκοπίας. Όταν
είδε ότι το τέλος του πολέμου πλησίαζε, κατέφυγε στη Γερμανία, μαζί με την
ερωμένη του Παγώνα, υπηρέτρια του Γ. Πούλου.)
Ξενοφών «Φον» Γιοσμάς (γνωστός βασιλόφρων, γερμανόφιλος
και δωσίλογος. Κατά την κατοχή εγκατέλειψε την Πιερία και κατέφυγε στη
Θεσσαλονίκη, όπου κατατάχθηκε στην οργάνωση του Πούλου, αναλαμβάνοντας το λόχο
προπαγάνδας. Το φθινόπωρο του 1944 ακολούθησε τους Γερμανούς και τον Πούλο κατά
την υποχώρησή τους. Συνεργάστηκε με τον ναζιστή Τσιρονίκο στη Βιέννη. Το 1945 η
ελληνική δικαιοσύνη τον καταδίκασε ερήμην σε θάνατο. Τον Ιούνιο του 1947 ήρθε
στην Ελλάδα. Όχι μόνο δεν εκτελέστηκε, αλλά σύντομα αποφυλακίστηκε χάρη στο
βασιλιά Παύλο που του απένειμε χάρη. Το 1952 βγήκε από τη φυλακή και αργότερα
έγινε σχολικός έφορος στην Άνω Τούμπα Θεσσαλονίκης και εκδότης εφημερίδας.
Πέθανε το 1975, ύστερα από εγκεφαλικό επεισόδιο. Ο γιος του, Αλέξανδρος
Γιοσμάς, ήταν υποψήφιος βουλευτής με το ΛΑ.Ο.Σ. του Καρατζαφέρη.)
Γεώργιος Γκαρίπης (ιδρυτικό μέλος της ΠΟΕΤ)
Κωνσταντίνος Γούλας (δικηγόρος από τη Θεσσαλονίκη και
ηγετικό στέλεχος της οργάνωσης ΕΕΕ)
Κύρος Γραμματικόπουλος (Γεννήθηκε στην Τραπεζούντα και
εγκαταστάθηκε στη Δράμα και αργότερα στη Θεσσαλονίκη. Έγινε μέλος του
ναζιστικού κόμματος του Γεωργίου Σπυρίδη και κατατάχθηκε εθελοντής στη Βέρμαχτ.
Πολέμησε σε διάφορες μάχες. Το 1943 επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη και άρχισε να
εργάζεται για λογαριασμό της γερμανικής Μυστικής Αστυνομίας. Φορούσε γερμανική
στολή, συμμετείχε σε εφόδους σε σπίτια, σε συλλήψεις και δολοφονίες. Την ίδια
χρονιά, μέσα από ένα άρθρο του που δημοσιεύτηκε στη ναζιστική εφημερίδα «Νέα
Ευρώπη» εξέφρασε το θαυμασμό του για τη Γερμανία. Την επόμενη χρονία εντάχθηκε
στην ομάδα του Φριτς Σούμπερτ και πήρε μέρος σε επιχειρήσεις στην περιοχή των
Γιαννιτσών. Συμμετείχε στη δολοφονία 14 ανθρώπων στο Ελευθεροχώρι και στην
καταστροφή πολλών σπιτιών. Στις 14-9-1944 συμμετείχε στη δολοφονία περισσότερων
από 100 κατοίκων των Γιαννιτσών. Βλέποντας ότι έρχεται το τέλος της κατοχής,
κατέφυγε στη Γερμανία. Το 1945 το Ειδικό Δικαστήριο Δοσιλόγων Θεσσαλονίκης τον
καταδίκασε ερήμην 5 φορές σε θάνατο. Ενώ συνελήφθη και μεταφέρθηκε στο
Σάλτσμπουργκ, δεν εκδόθηκε ποτέ στην Ελλάδα. Αφέθηκε ελεύθερος και πήγε να
ζήσει στις ΗΠΑ. Πιθανόν ούτε ο ίδιος δεν είχε φανταστεί πόσο εύκολα θα ξέφευγε
από την ελληνική δικαιοσύνη.)
Αντώνιος Δάγκουλας (Μικρασιάτης πρόσφυγας που κατοικούσε
στα Γρεβενά και υποστήριζε τη βενιζελική παράταξη. Στην κατοχή προσχώρησε στον
ΕΛΑΣ. Ήρθε σε ρήξη με την οργάνωση, αποχώρησε και εντάχθηκε στο γερμανόφιλο
στρατόπεδο. Αυτός και οι άνδρες του τέθηκαν με προθυμία υπό τις διαταγές του
Γερμανού διοικητή της SD Γκρυν.
Στρατολογήθηκαν περίπου 100 άτομα και εξοπλίστηκαν από τους Γερμανούς.
Δημιούργησαν την «Εθνική Ελληνική Ασφάλεια Πόλεως Θεσσαλονίκης». Οι
«Δαγκουλαίοι» εκπαιδεύτηκαν για 15 μέρες στο γήπεδο της ΧΑΝΘ και μετά
προχώρησαν σε ένα όργιο εκτελέσεων. Παράλληλα φρόντιζαν και να πλουτίζουν
αρπάζοντας διάφορα αντικείμενα από τα σπίτια των θυμάτων τους. Το 1944 κατάλαβε
ότι δεν θα γλύτωνε εύκολα από τους αντιστασιακούς. Κρύφτηκε τραυματισμένος σε
ένα σπίτι, προσποιούμενος ότι είναι ελασίτης, αλλά συνελήφθη από αντάρτες του
ΕΛΑΣ. Μεταφέρθηκε για νοσηλεία σε ένα νοσοκομείο της Θεσσαλονίκης, όπου και
απεβίωσε στις 21 Νοεμβρίου 1944.)
Βασίλειος Έξαρχος (καθηγητής Θεολογικής του ΑΠΘ. Αθηναίος
ναζιστής που συνεργάστηκε με τους Γερμανούς κατακτητές ως μεταφραστής και ως
προπαγανδιστής. Δραστηριοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη στη φιλοναζιστική οργάνωση
ΕΕΕ. Τον Αύγουστο του 1944 κατέφυγε στην Αθήνα. Πέθανε το 1973.)
Γεώργιος Θεμελής (κατοχικός νομάρχης Πέλλας και μέλος της
ΠΑΟ)
Ηλίας Θεοφάνους (ιδρυτικό μέλος της ΠΟΕΤ. Εκτελέστηκε από
αντάρτες του ΕΛΑΣ το Δεκέμβριο του 1944.)
Ιωάννης Θεοχαρίδης (ιδρυτικό μέλος της ΠΟΕΤ. Αυτοκτόνησε
το Δεκέμβριο του 1944.)
Θεόδωρος Θωμαΐδης (στέλεχος της ΠΑΟ και κατοχικός
Νομάρχης Κιλκίς)
Κυριάκος Ιωαννίδης (ιδρυτικό μέλος της ΠΟΕΤ)
Λεωνίδας Ιωαννίδης (στέλεχος του ΕΕΣ)
Πέτρος Ιωαννίδης (υπαρχηγός της ΠΟΕΤ. Το 1948
καταδικάστηκε ερήμην σε ισόβια, αλλά κυκλοφορούσε ελεύθερος μέχρι τις αρχές της
δεκαετίας του 1960 ! Το Σεπτέμβριο του 1961 οδηγήθηκε στην Υποδιεύθυνση Γενικής
Ασφάλειας Θεσσαλονίκης. Πέθανε το Δεκέμβριο του 1962 σε νοσοκομείο της
Θεσσαλονίκης.)
Γεώργιος Καζάνας (γερμανόφιλος διοικητής της Ειδικής
Ασφάλειας. Κατέφυγε αεροπορικώς στη Βιέννη.)
Απόστολος Καρταλάκης (ήταν μέλος της ομάδας του Πούλου
και καταγόταν από τον Φιλώτα της Φλώρινας. Διέπραξε πολλές δολοφονίες. Κατέφυγε
στην Αυστρία. Το 1947 καταδικάστηκε ερήμην σε θάνατο και δις σε ισόβια. Το
καλοκαίρι του 1948 συνελήφθη από τις γαλλικές αρχές στο Klagenfurt της Αυστρίας.
Άργησε να σταλεί στην Ελλάδα και να οδηγηθεί στη φυλακή του Επταπυργίου.
Κατέθεσε αίτηση ανακοπής της απόφασης, αλλά το Δεκέμβριο του 1950 το Ειδικό
Δικαστήριο τον καταδίκασε πάλι σε θάνατο και δις σε ισόβια. Το 1953 έστειλε
υπόμνημα στη Φρειδερίκη. Ο γιατρός των φυλακών αποφάσισε ότι ο Καρταλάκης θα
έπρεπε να σταλεί στο ψυχιατρείο. Τον Απρίλιο του 1953 ο Καρταλάκης στάλθηκε στο
Δημόσιο Ψυχιατρείο. Η αίτηση χάριτος απορρίφθηκε. Το 1956 ο Καρταλάκης
μεταφέρθηκε στο Ψυχιατρικό Παράρτημα των Φυλακών Καλλιθέας και από τότε χάθηκαν
τα ίχνη του.)
Φραγκίσκος Κολλάρας (στέλεχος του ΕΕΣ)
Κωνσταντίνος Κυλινδρέας (Την περίοδο της κατοχής ήταν
πληροφοριοδότης της γερμανικής GFP. Το 1944 έφυγε από την Ελλάδα. Συνελήφθη από τους Ρώσους
στη Βιέννη τον Απρίλιο του 1945, αλλά τους είπε ψεύτικο όνομα. Τον Ιούνιο του
1945 οδηγήθηκε στις φυλακές «Παύλου Μελά». Στις 17 Ιουλίου 1945 άρχισε η δίκη
του. Καταδικάστηκε σε ισόβια. Ο Ειδικός Επίτροπος άσκησε αίτηση αναθεώρησης της
δίκης. Στις 22 Οκτωβρίου 1946 ο Κυλινδρέας βρέθηκε ξανά μπροστά στο Ειδικό
Δικαστήριο, το οποίο τον καταδίκασε σε ισόβια και ολική δήμευση της περιουσίας
του. Με το βασιλικό διάταγμα της 12ης Σεπτεμβρίου 1952 η ποινή των
ισοβίων δεσμών μετριάστηκε σε κάθειρξη 20 ετών. Στάθηκε εξαιρετικά τυχερός.
Στις 2 Μαρτίου 1954 αποφυλακίστηκε, μετά την αναστολή εκτέλεσης του υπολοίπου
της ποινής του.)
Νικόλαος Λεονταρίδης (μέλος του ΕΕΣ)
Παναγιώτης Μαλτέζος (ιδρυτικό μέλος της ΠΟΕΤ)
Θεόδωρος Μελεμενλής (αρχικά ήταν μέλος της φασιστικής
μεταξικής ΕΟΝ και στη συνέχεια επέλεξε να ακολουθήσει το δρόμο του ναζισμού.
Έγινε στενός συνεργάτης του ναζιστή Πούλου και υπασπιστής του. Το καλοκαίρι του
1944 δέχθηκε επίθεση από μέλος της ΟΠΛΑ, η οποία ήταν ένοπλη μυστική οργάνωση
του ΚΚΕ, με αποτέλεσμα να μεταφερθεί στο Γερμανικό Στρατιωτικό Νοσοκομείο
Θεσσαλονίκης. Εκεί άφησε την τελευταία του πνοή στις 10 Ιουνίου 1944. Τα δύο
του αδέλφια, Παναγιώτης και Ιωάννης, συνεργάστηκαν και αυτά με τον Πούλο.)
Παναγιώτης Μελεμενλής (αρχικά ήταν μέλος της ΕΟΝ και στη
συνέχεια εντάχθηκε στην οργάνωση του ναζιστή Πούλου, όπως και τα αδέλφια του. Ωφελήθηκε
από τις διώξεις εναντίον των Εβραίων, γιατί οι Γερμανοί χάρισαν διάφορα εβραϊκά
καταστήματα στον ίδιο, αλλά και σε άλλους συνεργάτες του Πούλου. Όταν είδε ότι
πλησίαζε το τέλος της κατοχής, κατέφυγε στη Γερμανία. Παρά τη δωσιλογική του
δράση και τα εγκλήματα που διέπραξε, γλύτωσε τη θανατική καταδίκη. Παρότι
καταδικάστηκε ερήμην σε θάνατο από το Ειδικό Δικαστήριο Δωσιλόγων το 1947,
πόνταρε πολλά στην αρμονική σχέση που διατηρούσε με την αστυνομία και με
διοικητές διαφόρων Αστυνομικών Τμημάτων που διαβεβαίωναν γραπτώς για τα
«πατριωτικά» του αισθήματα. Αποφάσισε να παρουσιαστεί στην ελληνική δικαιοσύνη
πολλά χρόνια μετά το τέλος της κατοχής. Στις 26-6-1952 καταδικάστηκε σε
κάθειρξη 12 ετών. Όμως και πάλι τα κατάφερε και δεν χρειάστηκε να μείνει στη
φυλακή μέχρι το 1964. Για την ακρίβεια δεν έμεινε ούτε δύο χρόνια ! Πέτυχε την
αναστολή του υπολοίπου της ποινής του και αποφυλακίστηκε το Φεβρουάριο του
1954.)
Ιωάννης Μελεμενλής (αδελφός του Θεόδωρου και του
Παναγιώτη Μενεμενλή. Αρχικά ήταν μέλος της ΕΟΝ και στη συνέχεια εντάχθηκε στην
οργάνωση του ναζιστή Πούλου, όπως και τα αδέλφια του. Παρά τη δωσιλογική του
δράση και τα εγκλήματα που διέπραξε, γλύτωσε τη θανατική καταδίκη. Παρότι
καταδικάστηκε ερήμην σε 3 φορές ισόβια κάθειρξη από το Ειδικό Δικαστήριο
Δωσιλόγων το 1947, πόνταρε πολλά στην αρμονική σχέση που διατηρούσε με την
αστυνομία και με διοικητές διαφόρων Αστυνομικών Τμημάτων που διαβεβαίωναν
γραπτώς για τα «πατριωτικά» του αισθήματα. Αποφάσισε να παρουσιαστεί στην
ελληνική δικαιοσύνη πολλά χρόνια μετά το τέλος της κατοχής. Στις 26-6-1952
καταδικάστηκε σε κάθειρξη 12 ετών. Όμως και πάλι τα κατάφερε και δεν χρειάστηκε
να μείνει στη φυλακή μέχρι το 1964. Για την ακρίβεια δεν έμεινε ούτε δύο χρόνια
! Πέτυχε την αναστολή του υπολοίπου της ποινής του και αποφυλακίστηκε τον
Αύγουστο του 1953.)
Γρηγόριος Παζιώνης (Γεννήθηκε στο Μελένικο της Βουλγαρίας
το 1887. Αργότερα εγκαταστάθηκε στη Δράμα, έχοντας δυσάρεστες εμπειρίες από τη
ζωή του στη Βουλγαρία. Το 1929 εκλέχτηκε Δήμαρχος Δράμας. Το 1935 έγινε
Νομάρχης Χαλκιδικής, αλλά το 1936 παραιτήθηκε για να θέσει υποψηφιότητα για
βουλευτής, χωρίς όμως να καταφέρει να εκλεγεί. Το 1938 διορίστηκε από τη
δικτατορία του Μεταξά Νομάρχης Έβρου. Τον Αύγουστο του 1940 τέθηκε σε
διαθεσιμότητα, με απόφαση του Υπουργείου Εσωτερικών. Την περίοδο της κατοχής
διορίστηκε Επιθεωρητής των Υπηρεσιών Κοινωνικής Πρόνοιας με μηνιαίο μισθό
10.000 δραχμές (Σεπτέμβριος 1941). Επίσης, εντάχθηκε στο ναζιστικό κόμμα του
Σπυρίδη και το Μάρτιο του 1942 έγινε υπαρχηγός. Πολλές φορές εκδήλωνε δημόσια
τα χιτλερικά του αισθήματα και παράλληλα προέτρεπε τους Έλληνες εργάτες να
φύγουν από την Ελλάδα και να πάνε να δουλέψουν στη Γερμανία. Στην πορεία ο
Παζιώνης άρχισε να αποκτά και άλλες αρμοδιότητες. Του ανατέθηκε η Γενική
Διεύθυνση Στεγάσεως. Σε αυτήν φρόντισε να τοποθετήσει το γιο του και τον αδερφό
του. Στη συνέχεια έγινε αρχηγός του ναζιστικού κόμματος Μακεδονίας – Θράκης. Το
1944 κατέφυγε στην Αυστρία. Στη συνέχεια πέρασε στην Ελβετία (Μάιος 1945),
ελπίζοντας ότι δεν θα τον αναγνωρίσει κανείς. Προσπάθησε να παραπλανήσει την
ελληνική πρεσβεία στη Βέρνη, δηλώνοντας ψεύτικο όνομα. Ο Έλληνας πρέσβης όμως
έδωσε εντολή να συλληφθεί. Το 1946 οδηγήθηκε στις φυλακές «Παύλου Μελά».
Καταδικάστηκε από το Ειδικό Δικαστήριο τον Αύγουστο του 1947 σε φυλάκιση 2,5
ετών. Αποφυλακίστηκε στις 30 Δεκεμβρίου 1948.)
Χρήστος Παπαβασιλείου (ιδρυτικό μέλος της ΠΟΕΤ)
Αριστείδης Παπαδόπουλος (Καταγόταν από την Ημαθία και
ήταν φίλος του Νικολάου Ζωγράφου. Μετά την απελευθέρωση κατηγορήθηκε για
δοσιλογισμό και για διάφορες συλλήψεις και δολοφονίες συμπατριωτών του.
Φυλακίστηκε στις 24 Απριλίου 1945. Η δίκη του αναβλήθηκε δύο φορές. Έστειλε
επιστολή στον Πρωθυπουργό, το Δαμασκηνό και διάφορους υπουργούς, ζητώντας τους
να φροντίσουν για την απελευθέρωσή του. Στις 3 Οκτωβρίου 1946 απέδρασε από το
Δημοτικό Νοσοκομείο, όπου είχε μεταφερθεί για νοσηλεία. Ο διοικητής της φρουράς
του νοσοκομείου προτίμησε να ενημερώσει για την απόδραση τον Ειδικό Επίτροπο με
4 μέρες καθυστέρηση. Επέστρεψε ανενόχλητος στην ιδιαίτερη πατρίδα του και
έφτιαξε μια παρακρατική ένοπλη ομάδα με έδρα τον Κολυνδρό. Σύντομα έγινε
ομαδάρχης σε ένα τμήμα των ΜΑΔ. Το 1947 το Συμβούλιο Εφετών εξέδωσε
παραπεμπτικό βούλευμα. Στις 6 Απριλίου 1948 κηρύχθηκε φυγόδικος. Το Νοέμβριο
του 1948 σκοτώθηκε σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα.)
Μιχάλης Παπαδόπουλος (Μιχάλαγας) (ιδρυτικό στέλεχος της
οργάνωσης ΠΟΕΤ του Αντωνίου Βήχου. Ήταν ποντιακής καταγωγής και είχε
βενιζελικές πολιτικές πεποιθήσεις. Το 1943 εντάχθηκε στην ΠΑΟ. Στη συνέχεια
πήγε στη Θεσσαλονίκη και εντάχθηκε στην ΠΟΕΤ. Επίσης έγινε ηγετικό στέλεχος του
ΕΕΣ, αναλαμβάνοντας τη θέση του διευθυντή οικονομικών της οργάνωσης στις
31-8-1944. Συνελήφθη στις 17-12-1944 στη Ζαρκαδόπετρα από αντάρτες του ΕΛΑΣ. Δεν
πέρασε από δίκη και μετά από τη Συμφωνία
της Βάρκιζας αφέθηκε ελεύθερος. Πέθανε στη Θεσσαλονίκη το 1946. Η πιθανότερη
εκδοχή είναι ότι αυτοπυροβολήθηκε κατά λάθος.)
Κυριάκος Παπαδόπουλος («Κισά Μπατζάκ», δηλαδή
κοντοπόδαρος) (στέλεχος του ΕΕΣ και της ΠΑΟ. Ήταν Πόντιος και γεννήθηκε το
1884. Τραυματίστηκε το Νοέμβριο του 1944 στη μάχη του Κιλκίς και αυτοκτόνησε
για να μην μπορέσουν να τον αιχμαλωτίσουν οι αντάρτες της αντιστασιακής
οργάνωσης ΕΑΜ – ΕΛΑΣ.)
Κωνσταντίνος Γ. Παπαδόπουλος (Γεωπόνος ποντιακής
καταγωγής και έφεδρος αξιωματικός. Υπήρξε ηγετικό στέλεχος του ΕΕΣ και αργότερα
βουλευτής. Συμμετείχε επίσης στην ΠΑΟ και στην ΠΟΕΤ. Απέφυγε να πολεμήσει στην
πολύνεκρη μάχη του Κιλκίς το Νοέμβριο του 1944 εναντίον του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Μετά την
απελευθέρωση δικάστηκε από το Ειδικό Δικαστήριο Δωσιλόγων και υποστήριξε ότι ο
αγώνας του ΕΕΣ ήταν «δίκαιος», καταφέρνοντας να γλυτώσει το ενδεχόμενο μιας
καταδικαστικής απόφασης. Παράλληλα, προσπάθησε να αυτοπαρουσιαστεί ως
«αντιστασιακός». Σύμφωνα με επιστολή που συνέταξε ο ταξίαρχος Αρχιμήδης
Αργυρόπουλος το 1949, ο Κ. Παπαδόπουλος ήταν συνεργάτης των Γερμανών με πλούσια
εγκληματική δράση, που διαγράφτηκε από την ΠΑΟ Θεσσαλονίκης εξαιτίας της
αντεθνικής του δράσης, ενώ η επιστολή περιελάμβανε και αντίγραφο του
πρωτοκόλλου συνεργασίας που είχε υπογράψει η ηγεσία του ΕΕΣ με τους Γερμανούς
την περίοδο της κατοχής. Το 1945 ο Κ. Παπαδόπουλος επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη
και κατατάχθηκε στο 113ο Τάγμα Εθνοφυλακής. Το 1946 εκλέχτηκε
βουλευτής Κοζάνης με το Λαϊκό Κόμμα. Στο επόμενο διάστημα, μέχρι το 1964,
εκλεγόταν βουλευτής Κιλκίς με τον «Ελληνικό Συναγερμό» του Παπάγου και την ΕΡΕ
του Καραμανλή. Για το δοσιλογικό του παρελθόν και τη συνεργασία του με τους
Γερμανούς αντιμετώπισε σοβαρές κατηγορίες από πολιτικούς του κέντρου και της
αριστεράς. Στις 13 Μαρτίου 1963, με την ιδιότητα του βουλευτή της ΕΡΕ, εκτόξευσε
απειλές εναντίον της ΕΔΑ (Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά), αντιμετωπίζοντας την
άμεση αντίδραση των αριστερών βουλευτών που τον αποκάλεσαν χιτλερικό και
προδότη. Επιτέθηκε και χτύπησε τον Αντώνη Μπριλλάκη της ΕΔΑ και στη συνέχεια
δέχθηκε μπουνιά στο πρόσωπο από το Γρηγόρη Λαμπράκη της ΕΔΑ.)
Λάσκαρης Παπαναούμ (Καταγόταν από το Μοναστήρι της
Σερβίας. Για ένα διάστημα ζούσε και δούλευε στο Αμβούργο, όπου παντρεύτηκε μια
Γερμανίδα. Το 1934 επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη και ανέλαβε την αντιπροσωπεία μιας
σερβικής εταιρείας ακατέργαστων δερμάτων. Το 1938 έγινε πράκτορας της Ειδικής
Ασφάλειας. Τον καιρό που οι δυνάμεις του Άξονα είχαν σαν στόχο τους την
κατάληψη της Ελλάδας, ο Παπαναούμ διοχέτευε πληροφορίες στους Γερμανούς για τα
σχέδια της Θεσσαλονίκης, κάνοντας ευκολότερη την κατάληψή της από τον εχθρό. Τη
μέρα που μπήκε ο γερμανικός στρατός στη Θεσσαλονίκη, αυτός ανέβηκε σε ένα γερμανικό
τανκ και πανηγύριζε. Οι Γερμανοί τον τοποθέτησαν στην GFP, στην SD και στη
διεύθυνση του μυστικού γραφείου προστασίας των κατοχικών στρατευμάτων. Κατάφερε
να αποκτήσει όχι μόνο την εμπιστοσύνη των κατακτητών, αλλά και μεγάλα χρηματικά
ποσά. Όταν δύο αστυνομικοί ανακάλυψαν μέσα στις αποθήκες του 8.000 οκάδες
ελαιόλαδου, οι Γερμανοί αρνήθηκαν να του απαγγείλουν κατηγορίες για μαύρη αγορά
και να κατασχέσουν το ελαιόλαδο. Σύντομα έδειξα τα ρατσιστικά αισθήματά του για
τους Εβραίους, τους οποίους εκμεταλλεύτηκε στο μέγιστο βαθμό. Χάρη στις διώξεις
εναντίον των Εβραίων, πέρασαν στα χέρια του διάφορες εβραϊκές επιχειρήσεις από
τις οποίες κέρδισε χιλιάδες λίρες. Όταν είδε ότι οι Γερμανοί θα έφευγαν από την
Ελλάδα, αποφάσισε να τους ακολουθήσει και αυτός, βρίσκοντας στη χώρα τους
φιλόξενο έδαφος και μια νέα υπηκοότητα. Με αυτόν τον τρόπο μπόρεσε να ξεφύγει
από την ελληνική δικαιοσύνη, η οποία τον καταδίκασε ερήμην το 1945 σε δύο φορές
ισόβια. Έζησε στη Γερμανία μέχρι το 1971 που πέθανε και δεν εκδόθηκε ποτέ στην
Ελλάδα.)
Γεώργιος Πούλος (1889 - 1949) (απόστρατος αντιβασιλικός
αξιωματικός, φανατικός γερμανόφιλος και χιτλερικός, με πλούσια εγκληματική
δράση. Πάνω από τη δεξιά τσέπη του χιτωνίου του υπήρχε ο γερμανικός αετός με τη
σβάστικα. Συνελήφθη στο Κίτσμπιχελ της Αυστρίας στις 19-5-1945 από τους
Αμερικανούς. Στις 9 Απριλίου 1947 οδηγήθηκε στις στρατιωτικές φυλακές
Επταπυργίου. Στις 22 Μαΐου 1947 άρχισε στο Διαρκές Στρατοδικείο Θεσσαλονίκης η
δίκη του Πούλου και των συνεργατών του. Στις 2-12-1947 άρχισε η δίκη του στο
Ειδικό Δικαστήριο Δοσιλόγων. Εκτελέστηκε στις 11 Ιουνίου 1949.)
Νικόλαος Ραγκαβής (αντιστράτηγος και Γενικός Διοικητής
Μακεδονίας. Ήταν παντρεμένος με Γερμανίδα και διατηρούσε αρκετά καλές σχέσεις
με τις γερμανικές κατοχικές αρχές.)
Γεώργιος Σερεμέτης (ιδρυτικό μέλος της ΠΟΕΤ)
Φριτς Σούμπερτ (Fritz Schubert) (1897
- 1947) (Αν και δεν ήταν Έλληνας, θεωρήσαμε καλό να αναφέρουμε λίγες
πληροφορίες για αυτόν.) (Γερμανός υπαξιωματικός με πλούσια εγκληματική δράση
στην Κρήτη και στη Μακεδονία. Το 1934 έγινε μέλος του Ναζιστικού Κόμματος
Γερμανίας (NSDAP).
Πρωτοεμφανίστηκε στην Κρήτη του καλοκαίρι του 1941. Εκτέλεσε πολλούς Έλληνες σε
διάφορα χωριά του νησιού. Το Φεβρουάριο του 1944 στάλθηκε στη Μακεδονία, όπου
συνέχισε το δολοφονικό του έργο. Ευθύνεται μεταξύ άλλων και για το Ολοκαύτωμα
στο Χορτιάτη, όπου με τη βοήθεια και άλλων Γερμανών και Ελλήνων δωσιλόγων
σκότωσε 149 κατοίκους. Ανάμεσά τους 109 γυναίκες και κορίτσια. Στα τέλη
Οκτωβρίου του 1944 έφυγε μαζί με τα γερμανικά στρατεύματα που αποχωρούσαν από
την Ελλάδα. Το Φεβρουάριο του 1945 έφθασε στη Βιέννη. Στις 4-5-1945 συνελήφθη
από τους Αμερικανούς και τους είπε ψέματα ότι ήταν Έλληνας. Στις 5 Σεπτεμβρίου
1945 στάλθηκε στην Ελλάδα και αποκαλύφθηκε η πραγματική του ταυτότητα.
Συνελήφθη και οδηγήθηκε στις φυλακές Αβέρωφ. Στις 5 Αυγούστου 1947 το
Δικαστήριο τον κήρυξε ένοχο και τον καταδίκασε 27 φορές σε θάνατο. Εκτελέστηκε
στις 22 Οκτωβρίου 1947.)
Γεώργιος Σπυρίδης (1897 - 1950) (φανατικός ναζιστής,
γεννημένος στην Κερασούντα και Αρχηγός για ένα διάστημα του Ναζιστικού Κόμματος
Μακεδονίας – Θράκης. Με το κόμμα αυτό κατέβηκε στις εκλογές του Σεπτεμβρίου του
1932 και του Ιουνίου του 1935. Τον Απρίλιο του 1934 έστειλε ένα γράμμα στον
Χίτλερ, με το οποίο του εξέφρασε τον απεριόριστο θαυμασμό του. Όταν τα βουλγαρικά
στρατεύματα εισέβαλαν στην Ανατολική Μακεδονία, ο Σπυρίδης κατέφυγε στη
Θεσσαλονίκη. Εκεί προχώρησε σε ανασυγκρότηση του κόμματος το οποίο αρχικά
στεγάστηκε δωρεάν στο ξενοδοχείο Άτλας στην οδό Εγνατία, κατόπιν εντολής των
γερμανικών αρχών κατοχής και λίγο αργότερα σε οίκημα στην οδό Κομνηνών στο
κέντρο της πόλης που αποτέλεσε και κατοικία του Σπυρίδη. Ο Σπυρίδης
επισκεπτόταν συχνά το Νικόλαο Χερτούρα που ήταν Γενικός Διευθυντής της Γενικής
Διεύθυνσης Επισιτιστικών και Οικονομικών Αναγκών Μακεδονίας και του ζητούσε
διάφορα τρόφιμα (αυγά, μέλι, φασόλια, κρέας, φρούτα, λάδι κ.α.) καθώς και άλλα
είδη όπως τσιγάρα, σαπούνι και γραφική ύλη λέγοντας ότι προορίζονταν για άπορα
μέλη και οπαδούς του κόμματος του. Στην πραγματικότητα τα περισσότερα τρόφιμα ο
Σπυρίδης τα πούλησε σε διάφορα άτομα κρατώντας για τον εαυτό του τα κέρδη, ενώ
ελάχιστα διανεμήθηκαν δωρεάν σε άπορα μέλη του κόμματος. Τα διάφορα είδη
πωλούνταν στο ξενοδοχείο Άτλας όπου το λουτρό είχε μετατραπεί σε αποθήκη
τροφίμων. Από τα τέλη του χειμώνα του 1942 μέχρι τον Ιούλιο της ίδιας χρονιάς ο
Σπυρίδης, είτε αυτοπροσώπως είτε μέσω ανθρώπων του επιτελείου του, έλαβε από τη
Γενική Διεύθυνση Επισιτιστικών και Οικονομικών Αναγκών Μακεδονίας, διάφορα
τρόφιμα και άλλα είδη για τα οποία κατέβαλε μόνο 100.000 δραχμές ενώ από τον
έλεγχο που έγινε αργότερα, μετά την αποκάλυψη της δράσης του Σπυρίδη και του
Χερτούρα, αποκαλύφτηκε ότι η αξία των πραγμάτων αυτών ξεπερνούσε τα 16.000.000
δραχμές. Έτσι ο Σπυρίδης κατάφερε να θησαυρίσει, αλλά η δράση του αποκαλύφθηκε
στα τέλη του 1942 και συντάχθηκε σε βάρος του ποινική δικογραφία από τον
αγορανομικό ανακριτή. Στις 14-3-1943 το
Δικαστήριο κήρυξε ένοχους τους κατηγορούμενους Σπυρίδη και Χερτούρα. Στο
Σπυρίδη επέβαλε ποινή φυλάκισης πέντε ετών και χρηματικό πρόστιμο 10.000
δραχμών για παράβαση του νόμου περί μεσαζόντων και 40 χρόνια φυλάκιση και
πρόστιμο 60.000 δραχμών για αισχροκέρδεια. Λίγο πριν την απελευθέρωση της
Ελλάδας ο Σπυρίδης αποφυλακίστηκε και διέφυγε στη Γερμανία για να γλυτώσει τη
σύλληψη του για δωσιλογισμό. Στις 23 Αυγούστου 1947 καταδικάστηκε ερήμην από το
Ειδικό Δικαστήριο Δοσιλόγων σε ισόβια. Το 1948 συνελήφθη στο Αμβούργο και
παραπέμφθηκε σε δίκη ενώπιον αγγλικού δικαστηρίου για παράνομη εισαγωγή
εμπορευμάτων και μαύρη αγορά. Αργότερα εκδόθηκε στην Ελλάδα. Προφυλακίστηκε
στις Β’ Επανορθωτικές Φυλακές στις 19 Νοεμβρίου 1949. Κατέθεσε αίτηση ανακοπής
της καταδικαστικής απόφασης. Τον Ιανουάριο του 1950 το δικαστήριο έκανε δεκτή
την αίτηση ανακοπής, εξαφάνισε την απόφαση των ισοβίων και τον καταδίκασε σε μόνο
2,5 χρόνια φυλάκιση. Πέθανε το Μάιο του 1950 από οξύ πνευμονικό οίδημα.)
Σπυρίδωνας Σπυρίδης (ιδρυτικό μέλος της ΠΟΕΤ)
Απόστολος Τσαρουχίδης (ιδρυτικό μέλος της ΠΟΕΤ)
Νικόλαος Χερτούρας (δωσίλογος που καταγόταν από το
Μοναστήρι και δραστηριοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Για ένα διάστημα ήταν
διευθυντής του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Θεσσαλονίκης. Στα τέλη
του 1941 έγινε Γενικός Διευθυντής της Γενικής Διεύθυνσης Επισιτιστικών και
Οικονομικών Αναγκών Μακεδονίας. Μετά από την εμπλοκή του σε σκάνδαλο που
αποκαλύφθηκε στα τέλη του 1942, οδηγήθηκε σε δίκη μαζί με τον Σπυρίδη. Στις 14
Μαρτίου 1943 το δικαστήριο επέβαλε στον Χερτούρα την ποινή του θανάτου για τη
διάθεση τροφίμων στον Σπυρίδη και 15 χρόνια φυλάκιση και χρηματικό πρόστιμο
1.000.000 δραχμών για παράβαση καθήκοντος.)
Διάφοροι δωσίλογοι που έδρασαν εκτός Μακεδονίας
Αλέξανδρος Αγήνορας (Ο Αγήνωρ ήταν δοσίλογος που
καταγόταν από την Κωνσταντινούπολη και έγινε αρχηγός της ναζιστικής οργάνωσης
Μπουντ. Στο τέλος κατέφυγε στη Βιέννη. Ο αστυνομικός διευθυντής Ν.
Αρχιμανδρίτης κατέθεσε στο Ειδικό Δικαστήριο ότι ο Αγήνορας εκτελέστηκε στη
Βόρεια Ελλάδα από αντάρτες του ΕΛΑΣ.)
Χαράλαμπος Αϊβαλιώτης (κατέφυγε στη Γερμανία)
Νίκος Αναγνωστόπουλος (ταγματασφαλίτης της Εύβοιας)
Δημήτρης Αναστασίου (μέλος της ΕΣΠΟ)
Αριστείδης Ανδρόνικος (1862 - 1952) (ναζιστής καθηγητής, γόνος
αρχοντικής οικογένειας και μέλος της ΕΣΠΟ. Διετέλεσε διευθυντής στο Ελληνικό
Προξενείο της Πετρούπολης. Έπειτα εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και
δραστηριοποιήθηκε στις φασιστικές οργανώσεις. Το 1944 κατέφυγε στην Αυστρία.
Επέστρεψε στην Αθήνα και πέθανε στις 21 Νοεμβρίου 1952.)
Ελένη Βαρδακοπούλου (καταδικάστηκε από Δικαστήριο
Δοσιλόγων σε ισόβια κάθειρξη, διότι έδρασε στην Πελοπόννησο ως πράκτορας των
Γερμανών και κατέδωσε διάφορους Έλληνες πατριώτες.)
Ιωσήφ Βαρδινογιάννης (γιατρός, ο οποίος συνεργαζόταν με
την Ειδική Ασφάλεια και τους Γερμανούς. Εκτελέστηκε από την οργάνωση ΟΠΛΑ του
ΚΚΕ στις 22 Σεπτεμβρίου 1944.)
Νικόλαος Βελισσαρόπουλος (Αρχικά ήταν μέλος της μεταξικής
ΕΟΝ και στη συνέχεια μέλος της ΕΣΠΟ. Κατέφυγε στη Γερμανία. Λίγο μετά την ήττα
της Γερμανίας (1945), συνελήφθη από τους Αμερικανούς.)
Αλέξανδρος Βερνίκος (1916 - 1991) (Δικηγόρος, εφοπλιστής,
βουλευτής και υπουργός. Μετά την απελευθέρωση συνελήφθη κατηγορούμενος για
δωσιλογισμό. Στα μεταπολεμικά χρόνια ασχολήθηκε με την πολιτική. Το 1952
εκλέχτηκε βουλευτής με την ΕΠΕΚ. Το 1964 έγινε βουλευτής με την Ένωση Κέντρου.
Το 1965 έγινε υπουργός εμπορίου στην κυβέρνηση των αποστατών. Σύμφωνα με τον
ιστορικό Δημοσθένη Κούκουνα, ο Βερνίκος ήταν οικονομικός δωσίλογος. Γιος του
Αλέξανδρου Βερνίκου είναι ο εφοπλιστής και μέλος του ΠΑΣΟΚ Γιώργος Βερνίκος, ο
οποίος έγινε υφυπουργός ναυτιλίας τον Ιούνιο του 2012, στην κυβέρνηση Σαμαρά.)
Γεώργιος Βλαβιανός (το Μάιο του 1941 ίδρυσε τη ναζιστική-δωσιλογική
οργάνωση ΕΣΠΟ και έγινε αρχηγός της. Το Φεβρουάριο του 1942 παραιτήθηκε από την
ηγεσία της οργάνωσης. Η κυβέρνηση Τσολάκογλου διόρισε το Βλαβιανό Πρόεδρο της
κοινότητας Κηφισιάς.)
Ιωάννης Βουλπιώτης (1902 - 1999) (επιχειρηματίας,
διευθυντικό στέλεχος της SIEMENS,
θαυμαστής του Χίτλερ και συνεργάτης των Γερμανών στην κατοχή. Παντρεύτηκε την
κόρη του Ζήμενς και ήταν αντιπρόσωπος του συγκροτήματος Siemens-AEG-Τελεφούνκεν
στην Ελλάδα. Μετά την κατάληψη της Ελλάδα από τους Γερμανούς, ανέλαβε την ελληνική
ραδιοφωνία (ΑΕΡΕ) και την ελληνική τηλεφωνία. Το 1944 οι εταιρείες του
επιτάχθηκαν και ο ίδιος παραπέμφθηκε στο Ειδικό Δικαστήριο Δοσιλόγων το 1946.
Φυσικά κατάφερε να απαλλαγεί, αλλά ο εισαγγελέας άσκησε έφεση κατά της
απόφασης. Και πάλι κατάφερε να γλυτώσει, χαρούμενος που το δικαστήριο τον
αθώωσε, «λόγω αμφιβολιών». Στην μεταπολεμική περίοδο το όνομά του ενεπλάκη σε
σκάνδαλο που σχετιζόταν με το πολιτικό κόμμα του Παπάγου. Τον Οκτώβριο του 1955
καταδικάστηκε από το Τριμελές Πλημελειοδικείο Αθηνών σε φυλάκιση 18 μηνών, αλλά
έμεινε στη φυλακή μόνο ένα έτος.)
Λεωνίδας Βρεττάκος (ιδρυτής του Τάγματος Ασφαλείας
«Λεωνίδας» στη Λακωνία και βουλευτής)
Χρήστος Γερακίνης (υποδιοικητής του Τάγματος Ασφαλείας
Εύβοιας. Στα μεταπολεμική περίοδο πολιτεύτηκε με τη δεξιά παράταξη. Διετέλεσε
υφυπουργός συγκοινωνιών της κυβέρνησης Παπάγου.)
Αλέξανδρος Γιάνναρος (είχε δική του φασιστική οργάνωση,
αλλά μετά τη διάλυσή της προσχώρησε στο ναζιστικό κόμμα του Μερκούρη. Εξέδιδε
δύο εφημερίδες.)
Κυριάκος Γραμματικόπουλος (κατέφυγε στη Γερμανία)
Παναγιώτης Δεμέστιχας (1885 - 1960) (αξιωματικός του
στρατού, γεννημένος στη Λακωνία. Διετέλεσε υπουργός εσωτερικών στην κατοχική
κυβέρνηση Τσολάκογλου. Καταδικάστηκε από το Ειδικό Δικαστήριο Δοσιλόγων.
Απεβίωσε στις 14 Νοεμβρίου 1960.)
Αλκιβιάδης Διαμαντής (1894 - 1948) (Γεννήθηκε στη
Σαμαρίνα της Μακεδονίας. Ήταν ο δημιουργός της «Λεγεώνας των Βλάχων» και
υποκινητής αυτονομιστικής κίνησης που αποσκοπούσε στη δημιουργία βλάχικου
κράτους με την ονομασία «Πριγκιπάτο της Πίνδου» μέσα στο έδαφος της κατεχόμενης
Ελλάδας. Έδρα της κυβέρνησής του σκόπευε να κάνει τη Λάρισα. Επινόησε για τον
εαυτό του τον τίτλο του «Αρχηγού και εκπρόσωπου των Βλάχων της κάτω
Βαλκανικής». Στη μεταπολεμική Ελλάδα καταδικάστηκε ερήμην σε θάνατο. Τον Ιούνιο
του 1942 επέστρεψε στη Ρουμανία, βλέποντας την οριστική διάψευση των προσδοκιών
του. Στη χώρα αυτή, συνελήφθη το 1948 από το κομμουνιστικό καθεστώς και
εκτελέστηκε.)
Αρίστος Καμπάνης (1883 - 1956) (συγγραφέας που
δραστηριοποιήθηκε στον τομέα της γερμανικής προπαγάνδας. Γεννήθηκε στην Αθήνα.
Συνεργάστηκε με την ΑΕΡΕ, πρόδρομο της ΕΡΤ. Καταδικάστηκε στο Ειδικό Δικαστήριο
Δοσιλόγων και το 1955 κλείστηκε στο Ψυχιατρείο.)
Αθανάσιος Καπνόπουλος (κατέφυγε στη Γερμανία)
Σίτσα Καραϊσκάκη (ναζίστρια συγγραφέας. Εκφωνούσε ομιλίες
στο κατοχικό ραδιόφωνο υπέρ της ναζιστικής Γερμανίας. Το 1933 διορίστηκε
σύμβουλος του γερμανικού υπουργείου προπαγάνδας. Μετά τη γερμανική εισβολή στην
Ελλάδα, διορίστηκε στη γερμανική πρεσβεία της Αθήνας. Το 1944 εγκατέλειψε την
Ελλάδα και διέφυγε στην Αυστρία. Καταδικάστηκε ερήμην δύο φορές σε θάνατο από
το Ειδικό Δικαστήριο Δοσιλόγων, αλλά αργότερα αμνηστεύτηκε. Εγκαταστάθηκε στην
Ανατολική Γερμανία και παντρεύτηκε το βιομήχανο Μπάχμαν. Το 1963 επέστρεψε στην
Ελλάδα. Πέθανε στο Παλαιό Φάληρο στις 30 Απριλίου 1987.)
Νικόλαος Καράμπελας (βουλευτής Λακωνίας, δικηγόρος και
μέλος του Τάγματος Ασφαλείας Λακωνίας)
Γεώργιος Κεφαλάς (ναζιστής από τον Πειραιά που κατέφυγε
στη Γερμανία το 1944. Πέρασε πολλά βράδια σε μια μπιραρία της Στουτγάρδης. Η
φίλη του ήταν μια 18χρονη Γερμανίδα, μέλος της Χιτλερικής Νεολαίας. Έχοντας ένα
ποδήλατο και μια ψεύτικη ταυτότητα αποφάσισε να επιστρέψει στην Ελλάδα.
Κατάφερε να περάσει από έλεγχο των Αμερικανών προσποιούμενος ότι ήταν όμηρος
των Γερμανών. Τον Ιούλιο του 1945 έφθασε στον Πειραιά και άρχισε να φοράει ένα
περιβραχιόνιο του ΕΔΕΣ για να ξεγελάσει τους διώκτες του. Συνάντησε μια παλιά
του γνώριμη που ήταν ερωμένη ενός πιλότου της Λουφτβάφε και εκείνη τον κατέδωσε
στην Αστυνομία. Συνελήφθη και κλείστηκε στη φυλακή. Αποφυλακίστηκε το 1951 και
συνεργάστηκε επαγγελματικά με έναν ομοϊδεάτη του, τον Ναπολέοντα Αντωνάδο.
Μέχρι τα βαθιά γεράματά του το 2006 δήλωνε ναζιστής.)
Εγκον Κοντουμάς (Ελληνοκροάτης χημικός μηχανικός,
ναζιστής, επιχειρηματίας, φίλος του Χίτλερ και ιδρυτικό μέλος της οργάνωσης
Μπουντ. Του είχε παραχωρηθεί με βασιλικό διάταγμα ένα μεταλλείο χαλκού στη
Λακωνία. Πέρα από μέλος της Μπουντ, ο Κοντουμάς στην κατοχή ήταν και
προμηθευτής του γερμανικού στρατού με ιματισμό και οικιακά είδη.)
Κώστας Κοτζιάς (1892 – 1951) (Διετέλεσε Πρόεδρος του
Εμπορικού Συλλόγου Αθηνών, Πρόεδρος της ΕΠΟ, Πρόεδρος της ομάδας του
Παναθηναϊκού (ΠΑΟ), υπουργός, βουλευτής και δήμαρχος Αθηναίων. Ήταν θαυμαστής
του Χίτλερ. Κατά τη διάρκεια της κατοχής έζησε στις ΗΠΑ. Το 1950 και το 1951 εκλέχτηκε
βουλευτής.)
Νικόλαος Κουρκουλάκος (διοικητής των Ταγμάτων Ασφαλείας
στην Πάτρα. Το 1969 τοποθετήθηκε διευθυντής της Αγροτικής Τράπεζας, με απόφαση
της χούντας.)
Ευάγγελος Κυριάκης (χιτλερικός δημοσιογράφος που ίδρυσε
στην Αθήνα το φασιστικό εκδοτικό οίκο «Νέα Γενεά». Διατηρούσε καλές σχέσεις με
τον Γκαίμπελς. Το 1944 κατέφυγε στη Γερμανία. Σκοτώθηκε το 1945 στους δρόμους
του Βερολίνου από συμμαχικό βομβαρδισμό.)
Αλέξανδρος Λάμπου (αξιωματικός της χωροφυλακής και διοικητής
της Ειδικής Ασφάλειας. Το Ειδικό Δικαστήριο Δωσιλόγων καταδίκασε τον Λάμπου
τρεις φορές σε θάνατο για συνειδητή συνεργασία με τους κατακτητές και για
κατάδοση διαφόρων Ελλήνων. Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς του 1946, ο Λάμπου
βρισκόμενος στις φυλακές Καλλιθέας, επιτέθηκε στους δεσμοφύλακες με ένα
σιδερολοστό. Μετά από την πράξη του αυτή, μεταφέρθηκε στις φυλακές της Αίγινας.)
Φίλιππος Λεσχόπουλος (μέλος της δοσιλογικής οργάνωσης
ΕΣΠΟ. Φυλακίστηκε στην Καλλιθέα.)
Τάκης Μακεδών (αρχηγός της δοσιλογικής οργάνωσης ΕΑΣΑΔ
που έδρασε στη Θεσσαλία και πρώην υπαξιωματικός της Χωροφυλακής. Εκτελέστηκε
από αντιστασιακούς της οργάνωσης του ΕΛΑΣ το χειμώνα του 1944.)
Μανώλης Μανωλέας (1900 - 1944) (Γεννήθηκε και μεγάλωσε
στη Μεσσηνία. Υπήρξε μέλος και βουλευτής του ΚΚΕ, αλλά σταδιακά απαρνήθηκε την
κομμουνιστική ιδεολογία και υπέγραψε δήλωση αποκήρυξης του κομμουνισμού.
Συνελήφθη από τη δικτατορία του Μεταξά, αλλά λίγο καιρό αργότερα μετατράπηκε
οικειοθελώς σε πράκτορα της Ασφάλειας της δικτατορίας. Η δικτατορία τον
αποφυλάκισε το 1938. Στη συνέχεια ο Μανωλέας εντάχθηκε στην ΕΟΝ και αργότερα
στη ναζιστική οργάνωση ΕΣΠΟ. Από το 1943 και μετά συνεργάστηκε με τις
γερμανικές αρχές στο κατοχικό ραδιόφωνο και το Γραφείο Τύπου της γερμανικής
πρεσβείας. Η δοσιλογική του δράση δεν έμεινε ατιμώρητη. Τον εκτέλεσε η οργάνωση
ΟΠΛΑ του ΚΚΕ τον Ιανουάριο του 1944 στην Καλλιθέα. Δύο μέλη της ΟΠΛΑ έχοντας
υποπολυβόλα Sten
κρυμμένα μέσα στις καμπαρντίνες τους, ανέβηκαν σε ένα τραμ στην οδό Θησέως στην
Καλλιθέα. Εντόπισαν και αιφνιδίασαν τον Μανωλέα, οδηγώντας τον έξω και
πυροβολώντας τον.)
Νικόλαος Ματούσης (1899 - 1991) (βλαχόφωνος δικηγόρος που
συνεργάστηκε με τον αυτονομιστή Αλκιβιάδη Διαμαντή στη «Λεγεώνα των Βλάχων».
Σπούδασε στη Νομική και έγινε μέλος του ΚΚΕ, αλλά στην πορεία διαγράφτηκε από
το κόμμα. Αργότερα εντάχθηκε στο Αγροτικό Κόμμα Ελλάδας, αλλά διαγράφτηκε και
από αυτό. Το 1941 συνάντησε στη Λάρισα τον Αλκιβιάδη Διαμαντή που επιδίωκε να
ιδρύσει βλαχικό κράτος μέσα στο έδαφος της κατεχόμενης Ελλάδας. Φορούσε στολή
Ιταλού αξιωματικού και εκδήλωνε το θαυμασμό του για το Γ’ Ράιχ. Το 1943
εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και εντάχθηκε στη ναζιστική οργάνωση «Πρωτοπόροι Νέας
Ευρώπης». Έπειτα κατέφυγε στη Ρουμανία, όπου συνελήφθη το 1948 από το
κομμουνιστικό καθεστώς και φυλακίστηκε. Παραδόθηκε από τη Ρουμανία που ήταν φυλακισμένος
στις ελληνικές αρχές στις 13 Μαΐου 1964. Έμεινε στις φυλακές Αβέρωφ μέχρι τις
25 Ιουνίου 1964, οπότε αποφυλακίστηκε. Για το θέμα του δοσιλογισμού
παραπέμφθηκε σε δίκη. Τα πράγματα εξελίχθηκαν ιδιαίτερα ευνοϊκά για αυτόν. Το
δικαστήριο αποφάσισε παύση της ποινικής του δίωξης λόγω παραγραφής στις δύο
κατηγορίες συνεργασίας με τον εχθρό, διατήρηση των αποφάσεων δήμευσης της
περιουσίας του και αθώωση στις κατηγορίες ότι παρείχε πληροφορίες στον εχθρό.
Αφέθηκε ελεύθερος. Αργότερα υποστήριξε τη χούντα. Πέθανε στη Λάρισα στις 11
Μαρτίου 1991.)
Μελέτιος (Ήταν Μητροπολίτης Αλεξανδρουπόλεως και τον
Απρίλιο του 1941 έστειλε συγχαρητήρια επιστολή στον Χίτλερ για να του εκφράσει
την ευγνωμοσύνη του.)
Γεώργιος Μιχαλολιάκος (ταγματασφαλίτης στη Λακωνία και
πατέρας του ηγέτη της Χρυσής Αυγής Νίκου Μιχαλολιάκου)
Χρήστος Μπαρδόπουλος (ηγετικό στέλεχος της οργάνωσης «Ένωσις
Φίλων Χίτλερ» και συνεργάτης της γερμανικής SD. Το 1944 κατέφυγε στη Γερμανία. Καταδικάστηκε από
την ελληνική δικαιοσύνη σε ισόβια, αλλά έμεινε στη φυλακή μόνο 3 χρόνια. Πέθανε
στις αρχές της δεκαετίας του 1980 στην Αθήνα.)
Νικόλαος Μπουραντάς (διοικητής του μηχανοκίνητου τμήματος
της Αστυνομίας και συνεργάτης των κατοχικών αρχών)
Θωμάς Μπουρτζάλας (πρώην χωροφύλακας και σωματοφύλακας
ενός υπουργού του Λαϊκού Κόμματος. Καταγόταν από το Αγρίνιο. Πήγε εθελοντικά
στη μάχη του Στάλινγκραντ και πολέμησε στο πλευρό των Γερμανών. Γλύτωσε το
θάνατο και απέφυγε την αιχμαλωσία. Επέστρεψε στην κατεχόμενη Ελλάδα και έγινε
ανθυπομοίραρχος στη γερμανική αστυνομία GFP. Αργότερα καταδικάστηκε από το Ειδικό Δικαστήριο
Δοσιλόγων. Έμεινε δέκα χρόνια στη φυλακή.)
Πολύκαρπος Νταλιάνης (χωροφύλακας που κατέδωσε μέλη της
αντιστασιακής οργάνωσης ΠΕΑΝ στους Γερμανούς. Η προδοσία δεν έμεινε ατιμώρητη.
Στις 17 Δεκεμβρίου 1942 ο Νταλιάνης βρέθηκε σε ένα υπόγειο όπου συνάντησε
διάφορα μέλη της αντιστασιακής οργάνωσης «Όμηρος». Αφού ομολόγησε ότι είναι
καταδότης, οι αντιστασιακοί τον σκότωσαν χτυπώντας το κεφάλι του με ένα σφυρί.)
Βασίλειος Ντερτιλής (υποστράτηγος και διοικητής των
ταγματασφαλιτών της Αθήνας.)
Ξηροτύρης (δικηγόρος από τη Λαμία και μέλος της
ναζιστικής οργάνωσης ΟΕΔΕ. Όταν είδε ότι πλησίαζε η ήττα της Γερμανίας,
αποφάσισε να αλλάξει στρατόπεδο για να σώσει το τομάρι του. Εντάχθηκε στην
αντιστασιακή οργάνωση ΕΑΜ – ΕΛΑΣ. Σένα χωριό συναντήθηκε τυχαία με τον
αρχικαπετάνιο του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ Άρη Βελουχιώτη. Ο Άρης Βελουχιώτης γνωρίζοντας την
προδοτική του δράση, άρχισε νευριασμένος να τον ρωτάει πώς έφθασε εκεί.
Κλότσησε τον Ξηροτύρη στην κοιλιά, τράβηξε το περίστροφο και τον σκότωσε με δύο
σφαίρες στο κεφάλι.)
Παντελόγλου (αρχηγός της ναζιστικής οργάνωσης ΟΕΔΕ.
Δολοφονήθηκε στα Δεκεμβριανά του 1944.)
Απόστολος Παπαγεωργίου (συνταγματάρχης , ο οποίος αρχικά
ήταν μέλος του ΕΔΕΣ, αλλά στην πορεία έγινε συνεργάτης των Γερμανών. Στην
κατοχή διορίστηκε αρχηγός του Πυροσβεστικού Σώματος.)
Χαράλαμπος Παπαθανασόπουλος (συνταγματάρχης , ο οποίος
αρχικά ήταν μέλος του ΕΔΕΣ, αλλά στην πορεία έγινε συνεργάτης των Γερμανών.
Συγκεκριμένα έγινε διοικητής ενός Τάγματος Ασφαλείας στην Εύβοια.)
Ταγματάρχης Δημήτριος Παπαγιαννάκης (στην Κρήτη)
Διονύσιος Παπαδόγκωνας (1888-1944) (βασιλόφρων
συνταγματάρχης, γεννημένος στο Πεταλίδι Μεσσηνίας. Ήταν διοικητής των Ταγμάτων
Ασφαλείας Πελοποννήσου. Σκοτώθηκε στα Δεκεμβριανά του 1944. Γιος του είναι ο πολιτικός
Αλέξανδρος Παπαδόγκωνας, που διετέλεσε υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας το
1974-1977 και βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας.)
Παπαθανασόπουλος (διοικητής του Τάγματος Ασφαλείας
Εύβοιας)
Μιχαήλ Παπαστρατηγάκης (εκδότης της «Νέας Ευρώπης»)
Σταύρος Πέτροβας (συνεργάτης των Γερμανών στην
Πελοπόννησο. Στις εκλογές του 1956 ήταν υποψήφιος βουλευτής Θεσσαλονίκης με το
κόμμα του Μαρκεζίνη, αλλά δεν κατάφερε να εκλεγεί γιατί συγκέντρωσε 92 ψήφους.)
Ιωάννης Πλυτζανόπουλος (Συνταγματάρχης. Γνωστός
ταγματασφαλίτης και διοικητής του 1ου Συντάγματος Ευζώνων Αθηνών.)
Βασίλης Σκανδάλης (ηγετικό στέλεχος της ρατσιστικής
οργάνωσης ΕΕΕ. Ο 29χρονος ακροδεξιός δολοφονήθηκε τον Αύγουστο του 1944 από
μέλη της Ο.Π.Λ.Α. στην περιοχή του Ρέντη. Η εντυπωσιακή αυτή ενέργεια της Ο.Π.Λ.Α.
κατατρόμαξε τα υπόλοιπα στελέχη της ΕΕΕ, γιατί έγινε μέσα στα τοπικά γραφεία
της ΕΕΕ που φυλάσσονταν από πέντε ένοπλους χίτες.)
Κώστας Σκανδάλης (έκανε ναζιστική προπαγάνδα μέσα από
ραδιοφωνικές εκπομπές. Σκοτώθηκε στο Βερολίνο στις 3 Φεβρουαρίου 1945 από
αεροπορικό βομβαρδισμό.)
Νικόλαος Στεργιάδης (δωσίλογος που διέφυγε στο εξωτερικό.
Εκδόθηκε στην Ελλάδα το 1949.)
Σπύρος Στεροδήμος (Το Φεβρουάριο του 1942 έγινε αρχηγός
της ΕΣΠΟ. Σκοτώθηκε το Σεπτέμβριο του 1942 όταν η αντιστασιακή οργάνωση ΠΕΑΝ
ανατίναξε το κτίριο της ΕΣΠΟ.)
Παναγιώτης Στούπας (διοικητής του Τάγματος Ασφαλείας του
Μελιγαλά. Αυτοκτόνησε κατά την πολιορκία της Πύλου από αντάρτες του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.)
Θεόδωρος Τουρκοβασίλης (βουλευτής Αρκαδίας. Στην κατοχή
διορίστηκε από τη δωσιλογική κυβέρνηση Ράλλη διευθυντής της Τράπεζας της
Ελλάδος)
Γεώργιος Τριαντόπουλος (μέλος της ΕΣΠΟ)
Κωνσταντίνος Τσίμπας (καταγόταν από την Κεφαλονιά, αλλά
έμενε στην Αθήνα. Υπηρέτησε στο Βρετανικό Στρατό και έκανε πολλά ταξίδια.
Παντρεύτηκε την ηθοποιό Αγγελική Κοτσάλη. Την περίοδο της κατοχής είχε μια θέση
στη γερμανική GFP και
ήταν συνεργάτης του υπολοχαγού Σμιτ. Εκπαιδεύτηκε από μια γερμανική υπηρεσία
στη ρωσική γλώσσα και σε τακτικές ανορθόδοξου πολέμου. Το 1944 αναχώρησε για τη
Γερμανία. Τον Απρίλιο του 1945 συνελήφθη από Αμερικανούς στρατιώτες, οι οποίοι
αποφάσισαν να του κατασχέσουν τα 145.000 δολάρια που είχε μαζί του. Το Μάρτιο
του 1946 μεταφέρθηκε στην Ελλάδα. Στάλθηκε στις φυλακές της Καλλιθέας, αλλά
στις αρχές της δεκαετίας του 1950 απελευθερώθηκε. )
Μιχάλης Τυρίμος (1908 - 1945) (Γεννήθηκε στη Λέσβο. Το
1926 εντάχθηκε στο ΚΚΕ και το 1936 εκλέχτηκε βουλευτής του ΚΚΕ. Όμως το 1939
υπέγραψε δήλωση αποκήρυξης του κομμουνισμού και μετατράπηκε οικειοθελώς σε
πράκτορα της μεταξικής δικτατορίας και συνεργάτη του Μανιαδάκη. Το καλοκαίρι
του 1941 έγινε υπαρχηγός στο ναζιστικό κόμμα του Γεωργίου Μερκούρη. Την
τελευταία περίοδο της κατοχής, ο Τυρίμος κατηγορήθηκε μαζί με τον Γιάνναρο για
την «απογύμνωσιν» της Εφορίας Υλικού Πολέμου και για ύποπτες συναλλαγές με
μαυραγορίτες. Το 1944 συμμετείχε στη συγκρότηση των Ταγμάτων Ασφαλείας της
Εύβοιας. Αμέσως μετά την απελευθέρωση συνελήφθη από αντιστασιακούς του ΕΛΑΣ. Τον
Ιανουάριο του 1945 εκτελέστηκε από την οργάνωση ΟΠΛΑ ως δοσίλογος.)
Σεβαστιανός Φουλίδης (Έλληνας ποντιακής καταγωγής,
στέλεχος της γερμανικής μεραρχίας Brandenburg και πράκτορας της γερμανικής
αντικατασκοπείας από το 1938. Τον Αύγουστο του 1941 αναχώρησε για τη Ρωσία, για
να συλλέξει πληροφορίες για τα ρωσικά στρατεύματα και να τις δώσει στους
Γερμανούς. Υπάρχουν διάφορες εκδοχές για το τι απέγινε τελικά. Κάποιοι
αναφέρουν ότι εντοπίστηκε από μια ρωσική περίπολο το Δεκέμβριο του 1943 και
σκοτώθηκε. Σύμφωνα όμως με όσα αναφέρει ο ιστορικός Δημοσθένης Κούκουνας στη
σελ. 113 του βιβλίου του με τίτλο «Ιστορία της κατοχής (Τόμος 5)», ο Φουλίδης
δεν είχε κάποιο ηρωικό θάνατο, αλλά ήταν εγκατεστημένος στο Βέλγιο μετά το
τέλος του πολέμου.)
Ρεγγίνα ή Χριστίνα Χρηστάκη (Καταδικάστηκε από το
Δικαστήριο Δωσιλόγων Πειραιά σε θάνατο διότι κατέδιδε συμπατριώτες της στους
Γερμανούς.)
Διάφορες δωσιλογικές οργανώσεις
ΕΕΕ (παλιά ρατσιστική οργάνωση που ανασυστάθηκε στην
Αθήνα το καλοκαίρι του 1941 με τη συγκατάθεση των Γερμανών. Ηγετικά στελέχη της
ήταν ο δικηγόρος Κωνσταντίνος Γούλας από τη Θεσσαλονίκη, ο συνταγματάρχης
Γρηγοράκης, ο Ι. Κοσμίδης, ο Βασίλης Σκανδάλης, ο Κώστας Σκανδάλης και ο
Γεώργιος Αρβανιτάκης. Σταδιακά επέκτειναν τη δράση τους και στην περιοχή της
Θεσσαλίας. Τον Αύγουστο του 1944 υπέστησαν ισχυρό πλήγμα όταν η οργάνωση ΟΠΛΑ
εκτέλεσε το Βασίλη Σκανδάλη στα γραφεία της ΕΕΕ στου Ρέντη.)
ΕΕΣ («Εθνικός Ελληνικός Στρατός») (Ο ΕΕΣ ήταν ένοπλη
δοσιλογική οργάνωση που έδρασε στην κατεχόμενη Μακεδονία. Την ηγεσία του ΕΕΣ
αποτελούσαν οι εξής : Κυριάκος Παπαδόπουλος, Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος και
Μιχαήλ Παπαδόπουλος. Το 1950 ο αντιστράτηγος Κωνσταντίνος Βεντήρης ασχολήθηκε
με τη διερεύνηση της κατοχικής δράσης του Κωνσταντίνου Παπαδόπουλου, μετά από
επιστολή που έστειλε ο ταξίαρχος Αργυρόπουλος και στην οποία τονιζόταν η
δοσιλογική – προδοτική δράση του Κ. Παπαδόπουλου. Το ΓΕΣ διέταξε τη διενέργεια
ανάκρισης και την ανέθεσε στο διοικητή του Γ’ Σώματος Στρατού Θεόδωρο
Γρηγορόπουλο. Το Νοέμβριο του 1950 είχε ετοιμαστεί το πολυσέλιδο πόρισμα της
ένορκης διοικητικής εξέτασης. Το πόρισμα ανέφερε ότι το ένοπλο τμήμα του Κ.
Παπαδόπουλου είχε εξοπλιστεί «αναμφισβητήτως εκ των Γερμανικών Αρχών Κατοχής
μεθ’ ων είτε ο ίδιος προσωπικώς είτε διά μέσου τρίτων προσώπων της εμπιστοσύνης
του ήλθεν εις επαφήν και ελάμβανεπαρά τούτων εκάστοτε όπλα και πυρομαχικά».)
ΕΣΠΟ (Η ΕΣΠΟ ήταν η διασημότερη ελληνική ναζιστική
οργάνωση. Ιδρύθηκε το Μάιο του 1941 και πρώτος της αρχηγός ήταν ο Γεώργιος
Βλαβιανός. Στην ηγεσία τον διαδέχτηκε ο Σπύρος Στεροδήμος. Μερικά άλλα γνωστά
μέλη της ΕΣΠΟ ήταν ο Σταύρος Βελλόπουλος, ο Γεώργιος Σουλιώτης, ο Σπυρίδων
Τσάκωνας, ο Γεώργιος Τριαντόπουλος κ.α. Από τα γραφεία της οργάνωσης στη γωνία
των οδών Πατησίων και Γλάδστωνος στην Αθήνα γινόταν διανομή διαφόρων
προπαγανδιστικών εκδόσεων, που τυπώνονταν στη Γερμανία, στην ελληνική γλώσσα. Η
ΕΣΠΟ είχε δικό της τυπογραφείο. Στον τρίτο όροφο του κτιρίου της ΕΣΠΟ
βρίσκονταν τα γραφεία της γερμανικής GFP. Στη σκάλα του κτιρίου υπήρχε φρουρός που έκανε
έλεγχο ταυτοτήτων σε όσους ήθελαν να μπουν μέσα. Στις 20 Σεπτεμβρίου 1942 η
αντιστασιακή οργάνωση ΠΕΑΝ ανατίναξε το κτίριο της ΕΣΠΟ. Ο θόρυβος της έκρηξης
ήταν εκκωφαντικός και η είδηση της ανατίναξης προκάλεσε αίσθηση. Σκοτώθηκαν 29
μέλη της ΕΣΠΟ και 43 Γερμανοί αξιωματικοί και στρατιώτες. Ανάμεσα στα θύματα
ήταν και ο αρχηγός Σπύρος Στεροδήμος. Οι τραυματίες ήταν 5 Γερμανοί και 27 μέλη
της ΕΣΠΟ. Επί 5 μέρες η Πυροσβεστική ανέσυρε πτώματα από τα ερείπια. Μετά την
ανατίναξη του κτιρίου της ΕΣΠΟ, αρχηγός της οργάνωσης έγινε ο Αριστείδης
Ανδρόνικος, ο οποίος κατέφυγε στην Αυστρία το Σεπτέμβριο του 1944.)
ΕΑΣΑΔ (ένοπλη δοσιλογική οργάνωση που έδρασε στη Θεσσαλία.
Ιδρύθηκε το Μάρτιο του 1944 και έδρασε στη Λάρισα, στο Βόλο, στην Καρδίτσα και
στα Τρίκαλα. Αντίθετα με τα κανονικά Τάγματα Ασφαλείας, τα μέλη του ΕΑΣΑΔ
φορούσαν πολιτικά και πράσινο περιβραχιόνιο με τα αρχικά ΕΑΣΑΔ σε λευκό χρώμα.
Αρχηγός του ΕΑΣΑΔ έγινε ο Τάκης Μακεδών, πρώην υπαξιωματικός της Χωροφυλακής, ο
οποίος εκτελέστηκε από τους αντιστασιακούς του ΕΛΑΣ το 1944.)
Ένωσις Φίλων Χίτλερ (ΕΦΧ) (η οργάνωση αυτή ιδρύθηκε κατά
πάσα πιθανότητα πριν από τον πόλεμο. Αρχηγός της ήταν ο καθηγητής της Σχολής
Ικάρων Καλαντζής. Την περίοδο της κατοχής αρχηγός έγινε ο Δανάλης, με βοηθούς
του το Χρήστο Μπαρδόπουλο και το Μπριντάκη. Η ΕΦΧ συνεργαζόταν με το γερμανικό
φρουραρχείο, με την ΟΕΔΕ και την Μπουντ. Διέθετε γραφεία στην οδό
Παπαρρηγοπούλου 9 και παράρτημα στη Θεσσαλονίκη. Εξέδιδε την εφημερίδα
«Ελληνική Ηχώ». Μετά το 1943 ενσωματώθηκε στην Μπουντ. Το 1944 ο Μπαρδόπουλος
διέφυγε στη Γερμανία.)
Λεγεώνα των Βλάχων (δημιουργός της «Λεγεώνας των Βλάχων»
και υποκινητής αυτονομιστικής κίνησης που αποσκοπούσε στη δημιουργία βλάχικου
κράτους με την ονομασία «Πριγκιπάτο της Πίνδου» μέσα στο έδαφος της κατεχόμενης
Ελλάδας ήταν ο Αλκιβιάδης Διαμαντής, ο οποίος είχε εξασφαλίσει την υποστήριξη
των Ιταλών. Αυτός επινόησε για τον εαυτό του τον τίτλο του «Αρχηγού και
εκπρόσωπου των Βλάχων της κάτω Βαλκανικής». Τον Ιούνιο του 1942 επέστρεψε στη
Ρουμανία, βλέποντας την οριστική διάψευση των προσδοκιών του. Τη δράση του
Διαμαντή και της Λεγεώνας των Βλάχων καταδίκασε η «Ένωση Ελλήνων Κουτσοβλάχων»
και αναφέρθηκε και στην εγκληματική δράση των Λεγεωνάριων λέγοντας ότι : «ελεηλάτησαν σπίτια, λήστεψαν προϊόντα πτωχών
αγροτών και κτηνοτρόφων, έκαναν αναγκαστική συγκέντρωση του γάλακτος και των
μαλλιών και των σφαγίων σε εξευτελιστικές τιμές, εξόρισαν και βασάνισαν του
αντιφρονούντας, επρόδωσαν κατόχους όπλων και στρατιωτικών ειδών, παρέδωσαν εις
την κτηνώδη διάθεσιν των κατακτητών φασιστών τιμίους συμπατριώτας, που πέθαναν
από τα βασανιστήρια..». Σύμφωνα με υπολογισμούς ενός στελέχους του ΕΛΑΣ,
το 1942 υπήρχαν συνολικά 2.500 ένοπλοι Λεγεωνάριοι.)
Μπουντ (Η οργάνωση Μπουντ, δηλαδή Σύνδεσμος, λεγόταν και
«Οργάνωση Φίλων του Χίτλερ». Ιδρύθηκε το 1942 και ελεγχόταν από τη γερμανική
πρεσβεία. Αρχηγοί της ήταν ο Αγήνωρ και ο Ιωάννης Μπουρνιάς. Τα γραφεία της
Μπουντ βρίσκονταν στην οδό Παπαρρηγοπούλου και τα μέλη της ασχολούνταν με τη
συλλογή πληροφοριών, με την αντικομμουνιστική προπαγάνδα και την παρακολούθηση
Εβραίων προσφύγων. Από το 1943 και μετά, η οργάνωση υπαγόταν στο Γερμανικό
Στρατηγείο Ελλάδος από το οποίο λάμβανε χρήματα. Ο Αγήνορας μαζί με ένα λοχαγό
της μεραρχίας Brandenburg
συγκρότησαν ένα λόχο από Έλληνες εθελοντές και τον έστειλαν στη Ρωσία, στη
Βοσνία και στη Ρουμανία.)
«Ξίλια» (Η οργάνωση «Εθνική Αλβανική Διοίκηση της
Τσαμουριάς» ή αλλιώς «Ξίλια» (K.S.I.L.I.A.) δημιουργήθηκε
στη Θεσπρωτία και απαρτιζόταν από ένοπλους Τσάμηδες. Είχε περίπου 2.500 – 3.200
μέλη.)
ΟΕΔΕ (Οργάνωσις Εθνικών Δυνάμεων Ελλάδος) (ναζιστική οργάνωση
των Μανιάτη και Νικολάου. Ιδρύθηκε το 1942 και διέθετε γραφεία στην πλατεία
Κάνιγγος. Αρχηγός της οργάνωσης ήταν ο Παντελόγλου. Σκοπός της ΟΕΔΕ ήταν η
επιλογή και στρατολόγηση πρακτόρων για τις γερμανικές ASD και SD. Τα μέλη της
ΟΕΔΕ είχαν γερμανικές ταυτότητες και ανήκαν στο γερμανικό δίκτυο αντικατασκοπείας.
Η συγκεκριμένη οργάνωση συνεργαζόταν στενά με μια άλλη ναζιστική οργάνωση που
λεγόταν «Μπουντ». Τον Αύγουστο του 1942 η αντιστασιακή οργάνωση ΠΕΑΝ ανατίναξε
τα γραφεία της ΟΕΔΕ. Το εσωτερικό του κτιρίου καταστράφηκε ολοσχερώς.)
ΟΕΚΚ («Οργάνωσης Εθνικών και Κοινωνικών Κατεύθυνσεων».
Μερικά γνωστά μέλη της συγκεκριμένης φιλοναζιστικής οργάνωσης ήταν ο Νικόλαος
Κουρκουλάκος, ο Θ. Σκυλακάκης, ο γιος του Παύλου Μελά Μίκης, ο Νικόλαος Λούρος,
ο Απόστολος Παπαγεωργίου και η Σίτσα Καραϊσκάκη. Η ΟΕΚΚ ιδρύθηκε στην Αθήνα το
1934 και αρχηγός της ήταν ο Ευάγγελος Κυριάκης. Εξέδιδε την εφημερίδα «Κράτος»)
ΟΠΝΕ (Οργάνωσις Πρωτοπόρων Νέας Ευρώπης) (ιδρύθηκε το
1941 από τους αδελφούς Κύρου, τον Αλ. Γιάνναρο, τον Κονδάκη, τον Κριμπά και το
Γ. Ριζόπουλο. Ακόμα και ο Ματούσης εντάχθηκε στην ΟΠΝΕ. Τα γραφεία της
οργάνωσης στην οδό Πατησίων 133 ανατινάχθηκαν στα Δεκεμβριανά του 1944.)
Οχράνα (έτσι ονομάζονταν οι ένοπλες ομάδες σλαβοφώνων στα
χωριά της Φλώρινας και της Καστοριάς. Επεδίωκαν την προσάρτηση της Μακεδονίας στη
Βουλγαρία.)
ΠΟΚ (Η Πατριωτική Οργάνωσις Κεφαλληνίας ιδρύθηκε στην
Κεφαλονιά την άνοιξη του 1944.)
ΠΟΕΤ (Πανελλήνια Ομοσπονδία Εθνικιστικών Ταγμάτων) (Αρχηγός
της ΠΟΕΤ ήταν ο μεταλλλειολόγος Αντώνιος Βήχος, γεννημένος στην Κερατέα
Αττικής. Στις 1 Φεβρουαρίου 1944, ο Βήχος ίδρυσε στη Θεσσαλονίκη την οργάνωση
ΠΟΕΤ και παρέλαβε οπλισμό από τις γερμανικές αποθήκες.)
Τάγματα Ασφαλείας (Τα Τάγματα Ασφαλείας ήταν ένοπλα
σώματα Ελλήνων δωσιλόγων που δημιουργήθηκαν με απόφαση της δωσιλογικής
κυβέρνησης Ράλλη και έδρασαν στην κατεχόμενη Ελλάδα την περίοδο 1943-1944.
Συχνά τα μέλη τους αναφέρονται σε διάφορα βιβλία ως «Ταγματασφαλίτες» και
«γερμανοτσολιάδες». Όταν μιλάμε για Τάγματα Ασφαλείας, εννοούμε τα 9 «ευζωνικά
τάγματα» που οργανώθηκαν από τη δωσιλογική κυβέρνηση και είχαν συνολικά περίπου
5.700 άνδρες και τα 22 «εθελοντικά τάγματα» που είχαν περίπου 16.600 άνδρες.
Όλα αυτά τα τάγματα υπάγονταν στον αντιστράτηγο των SS Βάλτερ Σιμάνα
και συμμετείχαν συχνά μαζί με τη Βέρμαχτ σε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις εναντίον
των αντιστασιακών. Μερικά γνωστά πρόσωπα που διοίκησαν κάποια από τα Τάγματα
Ασφαλείας ήταν ο Ιωάννης Πλυτζανόπουλος, ο Βασίλειος Ντερτιλής, ο Διονύσιος
Παπαδόγκωνας, ο Λεωνίδας Βρεττάκος, ο Παναγιώτης Στούπας, ο Νικόλαος
Κουρκουλάκος κ.α. Κύριες περιοχές δράσης των Ταγμάτων Ασφαλείας ήταν η Στερεά
Ελλάδα και η Πελοπόννησος.)
Το τρένο της φυγής και η ναζιστική «κυβέρνηση» Τσιρονίκου
Το φθινόπωρο του 1944, βλέποντας την ήττα του Γ’ Ράιχ να
πλησιάζει, οι περισσότεροι δοσίλογοι (ναζιστές, γερμανόφιλοι, ταγματασφαλίτες –
γερμανοτσολιάδες κτλ) πανικοβλήθηκαν. Διαισθάνθηκαν ότι έρχεται και το δικό
τους τέλος. Για να ξεφύγουν από τις δαγκάνες της ελληνικής δικαιοσύνης, κάποιοι
σκέφτηκαν να καταφύγουν στη Ναζιστική Γερμανία και στην Αυστρία (π.χ. Πούλος,
Γραμματικόπουλος, Κυλινδρέας, Ζωγράφος κ.α.).
Στις 1 Σεπτεμβρίου 1944 ο Παζιώνης παρέλαβε το διαβατήριό
του για τη Γερμανία, βλέποντας ότι τα περιθώρια στενεύουν. Ο Γεώργιος Καζάνας
(γερμανόφιλος διοικητής της Ειδικής Ασφάλειας) κατέφυγε με ένα αεροπλάνο της
Λουφτβάφε στη Βιέννη. Ο Ευάγγελος Κυριάκης, ο Γκοτζαμάνης και ο Τσιρονίκος
φρόντισαν να φύγουν εγκαίρως για τη Γερμανία.
Στις 12 Σεπτεμβρίου 1944 αναχώρησε από την Αθήνα μια
αμαξοστοιχία αποτελούμενη από δύο βαγόνια με περίπου 40 δωσίλογους. Τελικό
προορισμό είχε τη Νυρεμβέργη και ενδιάμεσο σταθμό τη Βιέννη. Μερικοί από τους
επιβάτες ήταν οι εξής : ο Κωνσταντίνος Γούλας (της ΕΕΕ), ο αδελφός του, ο
υπεύθυνος προπαγάνδας του ραδιοφωνικού σταθμού Αθηνών Κωνσταντίνος Σκανδάλης με
την οικογένειά του, ο Δημήτρης Κυριακόπουλος, ο καθηγητής Φλόκας από την
Καστοριά, ο Ιωάννης Κοσμίδης (της ΕΕΕ) με τη σύζυγο και τα παιδιά του, ο Αρ.
Ανδρόνικος με τη σύζυγό του και την κόρη του, ο δικηγόρος Βλαχογιάννης της ΕΕΕ
(μετέπειτα προϊστάμενος Νομαρχιών επί χούντας), ο Γεώργιος Κεφαλάς, ο Χρήστος
Στάγγος, ο Κύρτσογλου και διάφοροι άλλοι. Την πρώτη νύχτα διανυκτέρευσαν στο
Δαδί της Λειβαδιάς, φοβούμενοι τους αεροπορικούς βομβαρδισμούς και τη δεύτερη
στη Λάρισα. Στις 14 Σεπτεμβρίου σταμάτησαν στη Θεσσαλονίκη για να παραλάβουν
πράκτορες των Γερμανών. Με το ίδιο τρένο
συνταξίδεψαν ο Παζιώνης, ο Κυλινδρέας, ο Αγάθος, ο Παπαστρατηγάκης (της
ναζιστικής εφημερίδας «Νέα Ευρώπη»), η οικογένεια του Γεωργίου Πούλου, καθώς
και πολλά μέλη της ΕΕΕ. Όταν έφθασαν έξω από τα Σκόπια, οι Γερμανοί στρατιώτες
που φρουρούσαν το τρένο συγκρούστηκαν με αντιστασιακούς. Την αυγή της 22ας
Σεπτεμβρίου το τρένο κινδύνευσε να βομβαρδιστεί από 3 αεροπλάνα της βρετανικής RAF που το
παρατήρησαν, αλλά σώθηκε μπαίνοντας σε ένα τούνελ. Στις 3 Οκτωβρίου 1944 το
τρένο των δοσιλόγων έφθασε στη Βιέννη. Οι Έλληνες ναζιστές φιλοξενήθηκαν σε
ξενοδοχείο της αυστριακής πρωτεύουσας και μετά από δύο μέρες αναχώρησαν για το
Άουγκσμπουργκ.
Από τη Νυρεμβέργη ο Κώστας Σκανδάλης με την οικογένειά
του αναχώρησαν για το Βερολίνο, όπου έγινε εκφωνητής ειδήσεων σε ελληνόφωνη
ραδιοφωνική εκπομπή. Αργότερα η εκπομπή αναμεταδιδόταν από το ραδιοφωνικό
σταθμό της Βιέννης και αυτόν του Μπρεσλάου.
Στις αρχές Νοεμβρίου 1944 συγκροτήθηκε η «Εθνική
Επιτροπή», δηλαδή η ναζιστική «κυβέρνηση» των φυγάδων στην κωμόπολη Κίτσμπιχελ
(Kitzbuehel) της
Αυστρίας, στο ξενοδοχείο «Grand Hotel».
Αρχικά, η πρώτη συνάντηση των Ελλήνων ναζιστών έγινε στη Βιέννη. Στη συνέχεια,
τα πιο γνωστά ονόματα (Τσιρονίκος, Ανδρόνικος κ.α.) μεταφέρθηκαν στο Κίτσμπιχελ.
Το επόμενο διάστημα, μέχρι τις αρχές Μαΐου 1945, οι Έλληνες ναζιστές της
«κυβέρνησης Τσιρονίκου» θα απολάμβαναν τις ανέσεις που τους πρόσφερε η κωμόπολη
αυτή (διαμονή σε πολυτελέστατα ξενοδοχεία, πίστες για σκι κ.α.). Η ναζιστική κυβέρνηση συγκροτήθηκε στο
πολυτελές ξενοδοχείο «Grand Hotel» στους πρόποδες
των Άλπεων.
Ποια ήταν η σύνθεση της «κυβέρνησης» των Ελλήνων ναζιστών
;
Πρωθυπουργός : Έκτορας Τσιρονίκος (που διετέλεσε
κατοχικός υπουργός)
Υπουργός Εσωτερικών : Κ. Γούλας
Υπουργός Παιδείας : Φλόκας
Υπουργός Προπαγάνδας : Αρ. Ανδρόνικος
Νικόλαος Βλαχογιάννης
Ξενοφών Γιοσμάς
Ζωγράφος
Μ. Παπαστρατηγάκης
Ιωάννης Πασσαδάκης
Πούλος
Σπυρίδης
Ταβουλάρης
Την «κυβέρνηση της Βιέννης», όπως ονομάστηκε, την
υποστήριξε και την αναγνώρισε μόνο η Γερμανία και οι σύμμαχοί της. Ο «Πρωθυπουργός»
Τσιρονίκος, έχοντας μαζί του άφθονες χρυσές λίρες από την κατοχή, έπαιζε συχνά
στο καζίνο του Κίτσμπιχελ (Casino Kitzbuehel). Στη
Βιέννη είχαν συγκεντρωθεί διάφοροι δωσίλογοι από άλλες χώρες (δωσίλογοι από τη
Βουλγαρία και την Αλβανία, Ρουμάνοι της φασιστικής οργάνωσης «Σιδηρά Φρουρά»,
Σέρβοι ηγέτες των Τσέτνικ, ο Πατριάρχης της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας
Γαβριήλ και άλλοι). Ο Πούλος περιόδευε συχνά στα καφενεία της Βιέννης και έκανε
φιλοναζιστικά κηρύγματα όταν συναντούσε Έλληνες θαμώνες. Στη Στουτγάρδη ο
Γεώργιος Κεφαλάς έκανε ναζιστική προπαγάνδα στους Έλληνες εργάτες, χωρίς να
καταφέρει τίποτα αξιόλογο. Στην πρώτη συγκέντρωση που έκανε στις αρχές
Φεβρουαρίου 1945 σε έναν κινηματογράφο, μαζεύτηκαν μόνο δύο άτομα ! Η
Μαστιχούλα Πούλου, γυναίκα του Πούλου, εγκαταστάθηκε στο ξενοδοχείο «Hahen-kamm» στο
Κίτσμπιχελ, μαζί με τα δύο της παιδιά. Τα στελέχη της ναζιστικής «κυβέρνησης»
Τσιρονίκου περιορίστηκαν σε προπαγανδιστικές εμφανίσεις. Ενδεικτικά αναφέρουμε
ότι κατέθεσαν ένα στεφάνι στο μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη στη Βιέννη. Στην
εκδήλωση αυτή παρευρέθηκε ο Αρ. Ανδρόνικος, ο Παζιώνης, η Αύρα Υψηλάντη, ο
Χάρης Λάμπρου, ο Γ. Κεφαλάς, ο Αλέξανδρος Πανταζής, ο Ν. Βλαχογιάννης, ο Κ.
Κυλινδρέας, ο Γραμματικόπουλος, ο Π.Ε. (γνωστός πανεπιστημιακός καθηγητής και
συγγραφέας), ο άγνωστος τότε αλλά διάσημος αργότερα σκηνοθέτης
μουσικοχορευτικών ταινιών της δεκαετίας του 1960 Γ.Δ., καθώς και διάφοροι
άλλοι. Οι δύο τελευταίοι παρευρέθηκαν στην εκδήλωση ως εκπρόσωποι του Τμήματος
Νεολαίας.
Ο ναζιστής Πούλος και οι συνεργάτες του
Ο Γεώργιος Πούλος (1889-1949) πέρα από το ότι υποστήριξε
με φανατισμό τους ναζί και ήταν μέλος της ρατσιστικής οργάνωσης ΕΕΕ με έδρα τη
Θεσσαλονίκη, ανέπτυξε και πλούσια εγκληματική δράση στην περιοχή της
κατεχόμενης Μακεδονίας, δολοφονώντας μεγάλο αριθμό Ελλήνων συμπολιτών του,
ακόμα και αμάχων. Το δωσιλογικό – φιλοναζιστικό τάγμα που δημιούργησε ο Γεώργιος
Πούλος το 1943 (γνωστό και ως «Poulos Verband»),
βοηθήθηκε σημαντικά από τους Γερμανούς κατακτητές οι οποίοι του πρόσφεραν οπλισμό
και στολές και στη συνέχεια επιδόθηκε σε ένα σωρό βιαιοπραγίες, εμπρησμούς,
κλοπές και δολοφονίες με πολυάριθμα θύματα. Όλες αυτές οι εγκληματικές
ενέργειες κατέστησαν τον Πούλο (και το Τάγμα του) ιδιαίτερα αντιπαθή στη
συντριπτική πλειοψηφία του ελληνικού λαού. Άλλωστε οι «Πουλικοί» έγιναν γνωστοί
περισσότερο για την εγκληματική τους συμπεριφορά έναντι κυρίως των αμάχων και
για τις λεηλασίες των περιουσιών των θυμάτων τους, παρά για τις επιδόσεις τους
στο πεδίο της μάχης.
Παρά τις προσπάθειες του Πούλου να δελεάσει διάφορους
πολίτες να καταταγούν στο τάγμα του προσφέροντάς τους σημαντικά ανταλλάγματα
(συσσίτιο, μισθός του στρατιώτη, στρατιωτική στολή, ιατροφαρμακευτική
περίθαλψη, τρόφιμα για τις οικογένειές τους), ελάχιστοι ήταν αυτοί που αποφάσισαν
να καταταγούν.
Το Σεπτέμβριο του 1943 η γερμανική υπηρεσία SD διέθεσε στον
Πούλο γραφεία επί της οδού Παύλου Μελά. Επίσης θα αναλάβει δράση στα Γιαννιτσά
και την Πτολεμαΐδα. Την ίδια χρονιά ο Πούλος και οι άνδρες του καίνε το χωριό
Ερμάκια.
Η εγκληματική του δράση όμως δεν θα μείνει αναπάντητη από
τους αντιστασιακούς. Στις 6 Απριλίου 1944 ένα τμήμα ανταρτών από τη 10η
μεραρχία της οργάνωσης ΕΑΜ – ΕΛΑΣ χτυπά το τάγμα του Πούλου στο Βέρμιο,
σκοτώνοντας 83 άνδρες του.
Οι Γερμανοί φρόντισαν να ανταμείψουν τον Πούλο για τις
υπηρεσίες του, χαρίζοντάς του ένα εβραϊκό κατάστημα.
Το όνομα των Πουλικών έγινε συνώνυμο της ανεξέλεγκτης
βίας και αυθαιρεσίας. Πέρα από το να εκτελούν ακόμα και αμάχους, οι Πουλικοί
φρόντιζαν συχνά να λεηλατούν τα σπίτια των χωρικών και να κλέβουν το ψωμί, το
σιτάρι, το τυρί και τα ζώα τους. Στις 13 Απριλίου 1944 οι Πουλικοί πήγαν στα
Γιαννιτσά μαζί με τους αιμοσταγείς άνδρες του Γερμανού υπαξιωματικού Φριτς
Σούμπερτ (Fritz Schubert) και σκότωσαν
τουλάχιστον 75 άτομα (πέρα από τους χωρικούς που βρήκαν στους αγρούς και τους εκτέλεσαν
επί τόπου). Παράλληλα, άρπαξαν τα χρήματα των θυμάτων τους, τα πολύτιμα είδη
τους, τα ρούχα τους και τα παπούτσια τους και έκαψαν διάφορα σπίτια. Στη Βέροια
οι Πουλικοί βίασαν 12 γυναίκες, ενώ στο χωριό Σκυλίτσι εκτέλεσαν όποιον βρήκαν
μπροστά τους.
Το φθινόπωρο του 1945 πολυάριθμοι άνδρες της δωσιλογικής
οργάνωσης του Πούλου είχαν μεταφερθεί από τη Γερμανία (όπου είχαν συλληφθεί από
τους Συμμάχους) στην Ελλάδα. Όμως συνέβη κάτι εξωφρενικό, για το οποίο φέρει
τεράστιες ευθύνες η ελληνική δικαιοσύνη. Στις 13 Δεκεμβρίου 1945 το Τμήμα Μεταγωγών Αθήνας απελευθέρωσε 70
άνδρες του Πούλου, ενώ στις 15 Δεκεμβρίου άλλοι 70 αφέθηκαν ελεύθεροι από το
Τμήμα Μεταγωγών Πειραιά. Η απόφαση λήφθηκε από τον Αντεισαγγελέα του Αρείου
Πάγου Αποστολόπουλο, ο οποίος από τους συνολικά 192 κρατουμένους διατήρησε
προφυλακιστέους μόνο … τους 30 ! Στη
συνέχεια, ο Αποστολόπουλος δήλωσε ότι πήρε τη συγκεκριμένη απόφαση μετά από
γνωμάτευση του Εισαγγελέα Εφετών και Ειδικού Επιτρόπου Δοσιλόγων Θεσσαλονίκης
Αλεξανδρόπουλου. Ερωτώμενος ο Αλεξανδρόπουλος από το Υπουργείο Δικαιοσύνης,
δήλωσε ότι όχι μόνο δεν γνώριζε τίποτα, αλλά αντιθέτως περίμενε ακόμα τη
μεταγωγή των 192 «Πουλικών» από την Αθήνα στη Θεσσαλονίκη. Ο Υπουργός
Εσωτερικών Κωνσταντίνος Ρέντης δήλωσε ότι οι άνδρες του Πούλου είχαν αφεθεί
κατά λάθος ελεύθεροι. Ήταν όμως πολύ αργά. Οι περισσότεροι από τους άνδρες του
Πούλου άρπαξαν κατευθείαν την ανέλπιστη ευκαιρία που τους παρουσιάστηκε και
έσπευσαν να εξαφανιστούν.
Στις 19-5-1945 ο Πούλος συνελήφθη στο Κίτσμπιχελ της
Αυστρίας από τους Αμερικανούς. Στις 9 Απριλίου 1947 οδηγήθηκε στις στρατιωτικές
φυλακές Επταπυργίου. Στις 22 Μαΐου 1947 άρχισε στο Διαρκές Στρατοδικείο
Θεσσαλονίκης η δίκη του Πούλου και των συνεργατών του. Πέρα από τον Πούλο,
κατηγορούμενοι ήταν και οι εξής :
Μαστιχούλα Πούλου, Αν. Καναβάτζογλου, Αρ. Ζαρταλούδης, Ν. Πανταζής, Θ.
Λαζαρίδης, Π. Θεοδωρίδης, Δ. Καρακάσογλου, Η. Συκαμιώτης, Χρ. Σάββας, Γ.
Σαπουνάς, Ν. Βουδούρης, Ι. Πετρακάκος, Χρ Καμπεριάδης και Αρ. Βλαχάκης.
Στις 2-12-1947 άρχισε η δίκη του Πούλου στο Ειδικό
Δικαστήριο Δοσιλόγων. Εκτελέστηκε στο Γουδί στις 11 Ιουνίου 1949.)
Η επίθεση του ΕΛΑΣ στις φυλακές Αβέρωφ και οι έγκλειστοι
δωσίλογοι
Στις φυλακές Αβέρωφ βρίσκονταν διάφοροι Έλληνες που είχαν
κατηγορηθεί για δωσιλογισμό. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, οι έγκλειστοι δωσίλογοι
στις φυλακές Αβέρωφ έφθαναν τους 450-480. Ανάμεσά τους ήταν και ο Τσολάκογλου,
ο Ράλλης, ο Γ. Κονδύλης, ο Δ. Μπακογιάννης, ο Καραπάνος, ο Πουρνάρας, ο
Λούβαρης, ο Πολύζος, ο Καραμάνος, ο Κανακουσάκης, ο Μπάκος, ο Πειρουνάκης, ο
Παπαγρηγορίου, ο Θ. Πάγκαλος, ο Γ. Ντάκος, ο Ν. Μπουραντάς, ο Πλυτζανόπουλος
και άλλοι. Κατά τη διάρκεια των μαχών της Αθήνας, που έμειναν στην ιστορία ως
Δεκεμβριανά του 1944, ο ΕΛΑΣ θεώρησε σημαντικό να αιχμαλωτίσει όσους περισσότερους
δωσίλογους μπορούσε και να τους τιμωρήσει παραδειγματικά για την προδοτική τους
στάση κατά τη διάρκεια της κατοχής. Επικεφαλής της δύναμης που φρουρούσε τις
φυλακές Αβέρωφ ήταν ο χωροφύλακας Κ. Δουκάκης, έχοντας και τη βοήθεια μιας
αγγλικής φρουράς, η οποία διέθετε αυτόματα και πολυβόλα.
Στις 18 Δεκεμβρίου 1944, ο ΕΛΑΣ μετά από σφοδρές
συγκρούσεις, μπαίνει στις ανδρικές και γυναικείες φυλακές Αβέρωφ, αφού πρώτα
κατάφερε να ανατινάξει ένα τμήμα του ψηλού μαντρότοιχου που υπήρχε γύρω από το
χώρο των φυλακών. Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας, η φρουρά των φυλακών άνοιξα
τα κελιά των κρατουμένων δωσίλογων και σε ορισμένους τους έδωσε μερικά όπλα,
για να τους ενισχύσουν στην άμυνα κατά των ανταρτών του ΕΛΑΣ. Μερικοί από
αυτούς που έλαβαν όπλα από την φρουρά ήταν ο Μπουραντάς, ο Πλυτζανόπουλος, ο
Παπαδόγκωνας, ο Βρεττάκος και άλλοι. Στο κεντρικό κτίριο των φυλακών, οι
αντάρτες του ΕΛΑΣ κατάφεραν να αιχμαλωτίσουν το Μπάκο και τον Πειρουνάκη.
Διάφοροι δωσίλογοι μπόρεσαν μετά από παρακινδυνευμένη έξοδο να βγουν από το
κτίριο και να διαφύγουν. Ο ταγματασφαλίτης Παπαδόγκωνας έφθασε μέχρι την οδό
Λάμπρου Κατσώνη, όπου τραυματίστηκε από πυροβολισμούς Ελασιτών. Το μεσημέρι
έφθασαν στο χώρο των φυλακών διάφορα τανκς, τα οποία θέλησαν να ενισχύσουν τους
αμυνόμενους. Ο Μπουραντάς, ο Ράλλης, ο Πάγκαλος και άλλοι έφθασαν μέχρι το
γήπεδο του Παναθηναϊκού. Τους αμυνόμενους έσπευσαν να βοηθήσουν όχι μόνο
αγγλικά άρματα, αλλά και άνδρες της 3ης Ορεινής Ταξιαρχίας.
Επικεφαλής των δυνάμεων του ΕΛΑΣ που πολιόρκησαν το κτίριο
των φυλακών ήταν ο Σταύρος Μαυροθαλασσίτης (1898 - 1986), έφεδρος αξιωματικός,
πολεμιστής της Μικράς Ασίας, στέλεχος του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ με το βαθμό του ταγματάρχη,
εξόριστος στον εμφύλιο και στη χούντα και αργότερα δήμαρχος Αιγάλεω για μεγάλο
διάστημα (από το 1956 ως το 1967 και από το 1974 ως το 1978). Το όνομά του στη
συνέχεια δόθηκε στο ποδοσφαιρικό γήπεδο της ομάδας του Αιγάλεω.
Για να δώσουμε έναν απολογισμό της μάχης στις φυλακές
Αβέρωφ, θα πρέπει να πούμε ότι σκοτώθηκαν συνολικά 9 αξιωματικοί της χωροφυλακής
και 50 οπλίτες. Οι κυβερνητικές δυνάμεις διέσωσαν από τα χέρια των
αντιστασιακών του ΕΛΑΣ 189 κρατούμενους, τους οποίους μετέφεραν στο Παλαιό
Φάληρο για μεγαλύτερη ασφάλεια. Από τους υπόλοιπους κρατουμένους, κάποιοι
σκοτώθηκαν στη διάρκεια των συγκρούσεων και κάποιοι αιχμαλωτίστηκαν από τους
αντιστασιακούς του ΕΛΑΣ.
Στα χέρια των ανδρών του ΕΛΑΣ έπεσε συνολικά περίπου 100
– 130 κρατούμενοι. Ανάμεσά τους ήταν και ο Μπάκος, ο Πειρουνάκης και διάφοροι
άλλοι.
Σημαντικά πρόσωπα από το χώρο της πολιτικής :
Σωτήριος Γκοτζαμάνης (1885 - 1958) (Γεννήθηκε στα
Γιαννιτσά Πέλλας. Εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη και εκλέχτηκε βουλευτής. Το
1941 διορίστηκε υπουργός οικονομικών στην κατοχική κυβέρνηση Τσολάκογλου.
Παρέμεινε στο ίδιο υπουργείο και κατά τη διάρκεια της πρωθυπουργίας του
Λογοθετόπουλου. Λίγο πριν την αποχώρηση των Γερμανών από την Ελλάδα, ο
Γκοτζαμάνης διέφυγε στην Ιταλία και μετά στη Γερμανία. Το 1945 κατηγορήθηκε ως
δωσίλογος και καταδικάστηκε ερήμην σε θάνατο από το Ειδικό Δικαστήριο
Δωσιλόγων. Λίγα χρόνια αργότερα χορηγήθηκε αμνηστία και έτσι βρήκε την ευκαιρία
να επιστρέψει στην Ελλάδα, ευχαριστημένος που γλύτωσε τη θανατική καταδίκη.
Συνέχισε να πολιτεύεται και το 1954 ήταν υποψήφιος δήμαρχος Θεσσαλονίκης. Πέθανε
στην Αθήνα στις 28-11-1958.)
Νικόλαος Ζωγράφος (Δικηγόρος από τη Βέροια, φανατικός
γερμανόφιλος και ναζιστής. Αρχικά δημοσίευε άρθρα υπέρ της Γερμανίας σε μια
εφημερίδα της Βέροιας και στη ναζιστική εφημερίδα «Νέα Ευρώπη» και μετά προσχώρησε
στην οργάνωση του ναζιστή Πούλου, αναλάμβανοντας διευθυντής του τμήματος
προπαγάνδας. Τον Αύγουστο του 1943 ίδρυσε στη Θεσσαλονίκη το παράρτημα του
«Συνδέσμου των Φίλων της Χιτλερικής Κινήσεως». Προηγουμένως είχε εξασφαλίσει τη
συγκατάθεση του αρχηγού του Συνδέσμου (στην Αθήνα) Γεωργίου Πριντάκη. Κατέφυγε
στην Αυστρία, μαζί με άλλους ναζιστές (1944). Στις 22 Δεκεμβρίου 1945
μεταφέρθηκε δέσμιος από την Αθήνα στη Θεσσαλονίκη, απολογήθηκε και κρίθηκε
προφυλακιστέος. Τον Απρίλιο του 1947 καταδικάστηκε σε φυλάκιση 5,5 ετών.)
Νικόλαος Καλύβας (παλιός συνδικαλιστής, υποστηρικτής της
δικτατορίας του Μεταξά και αργότερα κατοχικός υφυπουργός Εργασίας. Εκτελέστηκε
τον Ιανουάριο του 1944 από μέλη της οργάνωσης ΟΠΛΑ, ενώ έβγαινε από το σπίτι
του.)
Χαράλαμπος Κατσιμήτρος (1886 - 1962) (προερχόταν από το
στρατό, αλλά δραστηριοποιήθηκε και στην πολιτική. Γεννήθηκε στην Ευρυτανία. Το
1912 αποφοίτησε από τη Σχολή Υπαξιωματικών του στρατού. Πήρε μέρος σε πολλούς
πολέμους. Συμμετείχε στην κατοχική κυβέρνηση Τσολάκογλου ως υπουργός γεωργίας
και εργασίας. Το 1945 καταδικάστηκε από το Ειδικό Δικαστήριο Δωσιλόγων σε
φυλάκιση 5,5 ετών. Το 1949 βγήκε βασιλικό διάταγμα που του χάριζε το υπόλοιπο
της ποινής του. Το 1953 αποκαταστάθηκε αναδρομικά και προήχθη στο βαθμό του
αντιστράτηγου με απόφαση του Παπάγου.)
Κωνσταντίνος Λογοθετόπουλος (κατοχικός Πρωθυπουργός την
περίοδο Δεκεμβρίου 1942 – Απριλίου 1943, διορισμένος από τους Γερμανούς.
Αργότερα κατέφυγε στη Γερμανία, όπου και εντοπίστηκε να φοράει στολή Γερμανού
αξιωματικού και συνελήφθη από τους Αμερικανούς. Το 1945 καταδικάστηκε σε ισόβια
κάθειρξη. Εκδόθηκε στην Ελλάδα το 1946, αλλά πολύ γρήγορα αποφυλακίστηκε. Στις
2-1-1951 πέρασε έξω από τα κάγκελα της φυλακής, μετά από απονομή χάριτος.
Πέθανε το 1961.)
Νικόλαος Λούβαρης (καθηγητής θεολογίας και υπουργός
παιδείας στην τελευταία κατοχική κυβέρνηση. Δικάστηκε και καταδικάστηκε σε
φυλάκιση 5 ετών.)
Γεώργιος Μερκούρης (1886 - 1943) (βουλευτής, υπουργός, διοικητής
της Εθνικής Τράπεζας επί κατοχής και θείος της Μελίνας Μερκούρη. Το 1932
αποχώρησε από το Λαϊκό Κόμμα. Έγινε ο αρχηγός και ιδρυτής του ναζιστικού
κόμματος Ελλάδας. Στις 10 Δεκεμβρίου 1934 έγιναν τα εγκαίνια των γραφείων του
κόμματος. Τον ίδιο μήνα ο Μερκούρης παρευρέθηκε στο πρώτο διεθνές φασιστικό
συνέδριο στο Μοντρέ της Ελβετίας. Στενοί συνεργάτες του Μερκούρη και στελέχη
του μικρού ναζιστικού κόμματος που ίδρυσε ήταν ο Γεώργιος Κανέλλος, ο
Τροπαιάτης και ο Βιτσικουνάκης. Στις βουλευτικές εκλογές του 1936 συνεργάστηκε
με το κόμμα του Κονδύλη, χωρίς όμως να καταφέρει να εκλέξει βουλευτές του. Το
Μάιο του 1941, ο Μερκούρης προχώρησε στην ανασύσταση του κόμματός του και
συνεργάστηκε με την ΕΣΠΟ και άλλες χιτλερικές οργανώσεις. Απεβίωσε στην Αθήνα
το Δεκέμβριο του 1943.)
Γεώργιος Μπάκος (1892 - 1945) (Ο Μπάκος γεννήθηκε στη
Μάνη και ήταν υποστράτηγος, γερμανόφιλος και στενός συνεργάτης του Τσολάκογλου.
Τον αναφέρουμε εδώ, διότι κατείχε σημαντική θέση στις κατοχικές κυβερνήσεις.
Διετέλεσε Υπουργός Εθνικής Άμυνας στις κυβερνήσεις Τσολάκογλου και
Λογοθετόπουλου. Αξίζει να αναφέρουμε ότι ο Μπάκος είχε προτείνει να
δημιουργηθεί ένα στρατιωτικό σώμα Ελλήνων εθελοντών («κυανόλευκη μεραρχία»), το
οποίο θα έστελναν στο ανατολικό μέτωπο για να πολεμήσει στο πλευρό του
γερμανικού στρατού. Την ίδια ακριβώς επιθυμία με το Μπάκο είχε και η οργάνωση
ΕΣΠΟ. Μάλιστα στην οδό Φιλελλήνων, στο Σύνταγμα, είχαν στηθεί γραφεία στα οποία
όποιος επιθυμούσε μπορούσε να συμπληρώσει μια αίτηση για να καταταγεί στην
«κυανόλευκη μεραρχία». Σύμφωνα με τις πληροφορίες που είχε ο Τσολάκογλου, στη
Θεσσαλονίκη υπήρχαν περίπου 2.000 αιτήσεις από εθελοντές και στην Αθήνα περίπου
200. Στις 12 Αυγούστου 1941 ο Άλτενμπουγκ τηλεγράφησε στο Βερολίνο για να πάρει
τις τελικές οδηγίες για τη συγκρότηση της μεραρχίας. Όμως ο Τσολάκογλου δεν
ενθουσιάστηκε με την ιδέα του Μπάκου και προέκυψαν έντονες αντιδράσεις από την
ιταλική πλευρά. Το αποτέλεσμα ήταν να ματαιωθεί το σχέδιο συγκρότησης της
μεραρχίας. Οι γερμανικές αρχές κατοχής ανακοίνωσαν πως «για λόγους τεχνικούς
δεν είναι δυνατόν να σταλεί η Λεγεώνα εις την Ρωσίας». Στα Δεκεμβριανά του 1944
ο Μπάκος συνελήφθη από αντάρτες του ΕΛΑΣ. Στην αρχή κρατήθηκε όμηρος στη βίλα
Παπαλεονάρδου. Αργότερα μεταφέρθηκε σε άλλες περιοχές. Δικάστηκε και
καταδικάστηκε σε θάνατο. Εκτελέστηκε από τους αντάρτες του ΕΛΑΣ στις 6
Ιανουαρίου 1945 στο χωριό Κρώρα Βοιωτίας.)
Ιωάννης Πασσαδάκης (γερμανόφιλος που διορίστηκε από τις
κατοχικές αρχές Νομάρχης Ηρακλείου τον Αύγουστο του 1941. Τον Ιανουάριο του
1943 διορίστηκε Γενικός Διοικητής Κρήτης. Διέφυγε στην Αυστρία. Το 1945
καταδικάστηκε από το Ειδικό Δικαστήριο Δοσιλόγων σε ισόβια. Συνελήφθη το Μάιο
του 1945.)
Γεώργιος Πειρουνάκης (αστυνομικός και υφυπουργός την
περίοδο της κατοχής. Παντρεύτηκε την αρκετά μεγαλύτερή του Λαίδη Λω (Καίτη
Χατζοπούλου), η οποία ήταν αντιβασίλισσα της Ινδίας. Στα Δεκεμβριανά του 1944,
συνελήφθη από αντάρτες του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ. Αρχικά οι αντάρτες τον έβαλαν στη βίλα
Παπαλεονάρδου. Τον Ιανουάριο του 1945 τον μετέφεραν στα Κρώρα Βοιωτίας και τον
εκτέλεσαν.)
Πιπιλιάγκας (κατοχικός νομάρχης Τρικάλων)
Ιωάννης Ράλλης (1878 - 1946) (κατοχικός Πρωθυπουργός την
περίοδο Απριλίου 1943 – Οκτωβρίου 1944, διορισμένος από τους Γερμανούς και πατέρας
του μετέπειτα Πρωθυπουργού Γεωργίου Ράλλη. Ίδρυσε τα Τάγματα Ασφαλείας. Το 1945
καταδικάστηκε από το Ειδικό Δικαστήριο Δωσιλόγων σε ισόβια. Συνήγορος
υπεράσπισής του ήταν ο γιος του Γεώργιος Ράλλης και ο Μιλτιάδης Βαρβιτσιώτης,
πατέρας του μετέπειτα νεοδημοκράτη πολιτικού Ιωάννη Βαρβιτσιώτη. Πέθανε στις 26
Οκτωβρίου 1946 στη φυλακή.)
Γεώργιος Σημίτης (Γεννήθηκε στον Πειραιά το 1899. Το 1940
διορίστηκε καθηγητής στην ΑΣΟΕΕ. Ήταν πατέρας του Κώστα Σημίτη, βασιλόφρων
δικηγόρος και στενός συνεργάτης του ναζιστή Γεωργίου Μερκούρη. Μετά από το
θάνατο του Μερκούρη και βλέποντας την ήττα της Γερμανίας να πλησιάζει,
αποφάσισε ότι θα ήταν καλύτερο για την προσωπική του καριέρα να αλλάξει
στρατόπεδο. Έτσι λοιπόν, άρχισε να έρχεται σε επαφή με το ΕΑΜ και πήρε μέρος
στην εθνοσυνέλευση της ΠΕΕΑ στους Κορυσχάδες.)
Αναστάσιος Ταβουλάρης (στρατιωτικός που πολιτεύτηκε και
έγινε υπουργός στη δικτατορικά κυβέρνηση Πάγκαλου. Αργότερα έγινε υπουργός
Εσωτερικών της κατοχικής κυβέρνησης Λογοθετόπουλου. Διέφυγε στην Αυστρία.
Συνελήφθη το Μάιο του 1945.)
Έκτορας Τσιρονίκος (1882 - 1964) (Γεννήθηκε στην Αράχωβα
Λακωνίας και σπούδασε στην Ανωτάτη Εμπορική Σχολή της Γαλλίας. Εργάστηκε στη
γαλλική τράπεζα Κρεντί Λιονέ. Το 1903 εγκαταστάθηκε στη Ρωσία και ίδρυσε μια
ιδιόκτητη τράπεζα στο Κίεβο και διάφορες βιομηχανικές επιχειρήσεις. Παράλληλα
διετέλεσε πρόξενος της Αγγλίας. Μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση των Μπολσεβίκων
(1917), εγκατέλειψε τη Ρωσία και εγκαταστάθηκε στην Κωνσταντινούπολη όπου ασχολήθηκε
με ναυτιλιακές επιχειρήσεις. Το 1928 μετακόμισε στις Βρυξέλλες όπου ίδρυσε
επενδυτική και κατασκευαστική εταιρία. Στη διάρκεια της κατοχής διετέλεσε
Υπουργός Γεωργίας και Επισιτισμού, Υπουργός Οικονομικών, Υπουργός Εθνικής
Πρόνοιας και Αντιπρόεδρος κυβερνήσεως. Διατηρούσε φιλική σχέση με το Γερμανό
Χέρμαν Νοϋμπάχερ. Βλέποντας την ήττα της Γερμανίας να πλησιάζει, κατέφυγε στην
Αυστρία και το Νοέμβριο του 1944 στην κωμόπολη Κίτσμπιχελ συγκρότησε ναζιστική
«κυβέρνηση», με Πρωθυπουργό τον ίδιο. Το 1945 παραπέμφθηκε να δικαστεί στο
Ειδικό Δικαστήριο Δοσιλόγων. Την ίδια χρονία καταδικάστηκε ερήμην. Του
επιβλήθηκε η θανατική καταδίκη, η δήμευση της περιουσίας του, η στέρηση των
πολιτικών του δικαιωμάτων κ.α. Βέβαια ο Τσιρονίκος κατάφερε να γλυτώσει το θάνατο.
Συνελήφθη στην Αυστρία το Μάιο του 1945. Στις 31 Μαΐου 1945 η Βρετανική
Πρεσβεία ενημέρωσε το ελληνικό υπουργείο εξωτερικών ότι είχε συλληφθεί ο
Τσιρονίκος, ο Πούλος, ο Πασσαδάκης και ο Ταβουλάρης και κρατούνταν από την 7η
Αμερικανική Στρατιά. Στις 26 Αυγούστου 1946 μεταφέρθηκε με το αεροπλάνο του
Αμερικανού προξένου από τη Φρανκφούρτη και έφθασε στο αεροδρόμιο Χασανίου για
να τον παραλάβουν οι ελληνικές αρχές. Σύμφωνα με όσα δημοσίευσε ο Νίκος
Καρκάνης, ο Τσιρονίκος αμέσως μετά τη σύλληψή του από τους Αμερικανούς,
φρόντισε να ενταχθεί στις Μυστικές Υπηρεσίες των ΗΠΑ και για το λόγο αυτό
επέστρεψε στην Ελλάδα με κρατικό αμερικανικό αεροπλάνο. Στις 3 Σεπτεμβρίου 1946
μεταφέρθηκε στις φυλακές του κτιρίου Ζελιώτη. Τον Ιούνιο του 1951 υπέβαλε
αίτηση αποφυλάκισης. Στα τέλη Μαρτίου του 1952 αφέθηκε ελεύθερος. Πέθανε στο
Γηροκομείο Αθηνών στις 1 Μαρτίου 1964.)
Γεώργιος Τσολάκογλου (1886 - 1948) (στρατιωτικός που
διετέλεσε κατοχικός Πρωθυπουργός την περίοδο Απριλίου 1941 – Δεκεμβρίου 1942,
διορισμένος από τους Γερμανούς. Παραιτήθηκε στις 2 Δεκεμβρίου 1942. Το Ειδικό
Δικαστήριο Δοσιλόγων των καταδίκασε σε θάνατο, αλλά η ποινή του μετατράπηκε σε
ισόβια. Πέθανε το 1948.)
Η δίκη των δωσιλόγων δημοσιογράφων
Η δίκη των δωσιλόγων δημοσιογράφων άρχισε στις 23
Οκτωβρίου 1945. Οι κατηγορούμενοι ήταν συνολικά 17 άτομα, οι περισσότεροι εκ
των οποίων ήταν εκδότες, ιδιοκτήτες, διευθυντές ή συντάκτες κατοχικών
εφημερίδων.
Παραθέτουμε τα ονόματα μερικών από τους κατηγορούμενους.
Γεώργιος Πολλάτος (εκδότης της εφημερίδας «Νέα Ευρώπη»)
Δημ. Τσούρκας (εκδότης της εφημερίδας «Απογευματινή»)
Αλέξ. Ωρολογάς (εκδότης της εφημερίδας «Απογευματινή»)
Πέτρος Ωρολογάς (αρθρογράφος)
Ιωάννης Σπαθάρης (εκδότης της εφημερίδας «Νέα Ευρώπη»)
Βασίλης Λαμψάκης (εκδότης της εφημερίδας «Νέα Ευρώπη»)
Νίκος Φαρδής (δημοσιογράφος στο Γερμανικό Γραφείο Τύπου)
Δημήτριος Ηλιάδης (εκδότης της εφημερίδας «Νέα Ευρώπη»)
Μιχάλης Παπαστρατηγάκης (αρχισυντάκτης της εφημερίδας
«Νέα Ευρώπη»)
Ξεν. Γιοσμάς (δημοσιογράφος)
Δημήτριος Λιανόπουλος (δημοσιογράφος)
Χριστόφορος Ελευθεριάδης (δημοσιογράφος)
Ευρυπίδης Χειμωνίδης (δημοσιογράφος)
Αξίζει να αναφέρουμε ότι η φιλοναζιστική εφημερίδα «Νέα
Ευρώπη» άρχισε να κυκλοφορεί στη Θεσσαλονίκη στις 14 Απριλίου 1941.
Τα Ειδικά Δικαστήρια Δωσιλόγων
Στις 21 Φεβρουαρίου 1945 άρχισαν οι δίκες
των δοσιλόγων στην αίθουσα του Εφετείου Αθηνών. Είκοσι εννέα κορυφαίες
πολιτικές και στρατιωτικές προσωπικότητες του 1941-1944 παραπέμπονταν για παράβαση
της 6ης Συντακτικής Πράξης του 1945 και των άρθρων 109, 123, 125 του Κ.
Ποινικού νόμου. Τρεις από τους παραπεμπόμενους ήταν ήδη νεκροί: ο Ν. Καλύβας
που εκτελέστηκε από μέλη της Ο.Π.Λ.Α. ενώ έβγαινε από το σπίτι του και οι Μπάκος
και Πειρουνάκης που αρπάχτηκαν από τις φυλακές Αβέρωφ κατά τα Δεκεμβριανά και
εκτελέστηκαν από αντάρτες του ΕΛΑΣ τον Ιανουάριο του 1945.
Από τους επιζώντες κατηγορούμενους οι 10
ήταν πολιτικοί: Ι. Ράλλης, Κ. Λογοθετόπουλος, Α. Λιβιεράτος, Σ. Γκοτζαμάνης, Ν.
Λούβαρης, Β. Καραπάνος, Λ. Τσιριγώτης, Ι. Καραμάνος, Ι. Πασσαδάκης, Έκτ. Τσιρονίκος.
Οι 11 ήταν στρατηγοί: Γ. Τσολάκογλου, Η. Χατζημιχάλης, Π. Δεμέστιχας, Σ.
Μουτούσης, Ν. Κατσιμήτρος, Ν. Μάρκου, Πολύζος, Α. Ρουσόπουλος, Δ. Διαλέττης, Ι.
Γρηγοράκης, Γ. Μπακογιάννης. Δύο ήταν ναυτικοί: ο ναύαρχος Α. Γέροντας και ο
πλοίαρχος Ι. Παπαδόπουλος. Ένας ήταν εργάτης (πρόεδρος των φορτοεκφορτωτών
Πειραιώς που χρημάτισε υφυπουργός Εμπορίου): ο Ε. Κανακουσάκης. Ένας
δικαστικός: ο εφέτης Κ. Πουρναράς. Και ένας ανώτερος δημόσιος υπάλληλος: ο Γ.
Παμπούκας του υπουργείου Γεωργίας. Απουσίαζαν όμως ορισμένοι, που είχαν έγκαιρα
εγκαταλείψει την Ελλάδα πριν από την απελευθέρωση: ο Κ. Λογοθετόπουλος, ο Έκτ.
Τσιρονίκος, ο Σ. Γκοτζαμάνης και ο Α. Ταβουλάρης.
Το Ειδικό Δικαστήριο Δοσιλόγων Θεσσαλονίκης άρχισε τις
εργασίες του στα τέλη Απριλίου 1945.
Ενδεικτική βιβλιογραφία :
Αρχεία Εθνικής Αντίστασης, εκδόσεις ΔΙΣ/ΓΕΣ
Λάζαρος Αρσενίου, «Η Θεσσαλία στην Αντίσταση»
Α. Βολταιράκης, «Εις την υπηρεσίαν της Γκεστάπο»
Δημήτριος Γατόπουλος, «Ιστορία της Κατοχής»
Woodhouse, «Το
μήλος της Έριδος. Η ελληνική αντίσταση και η πολιτική των μεγάλων δυνάμεων»
Σόλων Γρηγοριάδης, «Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας
1941-1974»
Στράτος Δορδανάς, «Έλληνες εναντίον Ελλήνων», εκδόσεις
Επίκεντρο
Στράτος Δορδανάς, «Η γερμανική στολή στη ναφθαλίνη.
Επιβιώσεις του δοσιλογισμού στη Μακεδονία, 1945-1974», εκδόσεις Βιβλιοπωλείον
της Εστίας
Στράτος Δορδανάς, «Το αίμα των αθώων. Αντίποινα των
γερμανικών αρχών κατοχής στη Μακεδονία, 1941-1944», εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της
Εστίας
Γιάννης Δουατζής, «Οι Ταγματασφαλίτες», εκδόσεις αδελφών
Τολίδη
Πολυχρόνης Ενεπεκίδης, «Η ελληνική αντίσταση 1941-44 μέσα
από τα μυστικά αρχεία της Βέρμαχτ»
Δημήτρης Ιωάννου, «Τάγματα Ασφαλείας. Όλη η αλήθεια»,
εκδόσεις Ελεύθερος Κόσμος
Νίκος Καρκάνης, «Οι δοσίλογοι της κατοχής. Δίκες -
παρωδία», εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή
Ι. Κολιόπουλος, «Λεηλασία φρονημάτων», εκδόσεις Βάνιας
Τάσος Κοντογιαννίδης, «Ήρωες & προδότες στην κατοχική
Ελλάδα», εκδόσεις Πελασγός
Δημοσθένης Κούκουνας, «Η ελληνική οικονομία κατά την
Κατοχή», εκδόσεις Ερωδιός
Δημοσθένης Κούκουνας, «Ιστορία της Κατοχής», εκδόσεις
Λιβάνη
Δημοσθένης Κούκουνας, «Οι Γερμανοί στην Κρήτη 1941-1945»,
εκδόσεις Μέτρον
Τάσος Κωστόπουλος, «Η αυτολογοκριμένη μνήμη. Τα Τάγματα
Ασφαλείας και η μεταπολεμική εθνικοφροσύνη», εκδόσεις Φιλίστωρ
Κωνσταντίνος Λογοθετόπουλος, «Ιδού η αλήθεια»
Mark Mazower, «Στην Ελλάδα
του Χίτλερ», εκδόσεις Αλεξάνδρεια
Νίκος Μαραντζίδης, «Οι άλλοι καπετάνιοι. Αντικομμουνιστές
ένοπλοι στα χρόνια της κατοχής και του εμφυλίου», εκδόσεις Εστία
Ι. Μιχαηλίδης-Η. Νικολακόπουλος-Χ. Φλάισερ, «Εχθρός εντός
των τειχών», εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα
Γεώργιος Μόδης, «Πόλεμος και κατοχή»
Σταύρος Παπαγιάννης, «Εθνικός Αγροτικός Σύνδεσμος
Αντικομμουνιστικής Δράσης. Τα Τάγματα Ασφαλείας της Θεσσαλίας» εκδόσεις Σοκολη
Σταύρος Παπαγιάννης, «Τα παιδιά της λύκαινας. Οι επίγονοι
της 5ης Ρωμαϊκής Λεγεώνας κατά τη διάρκεια της Κατοχής (1941-1944)», εκδόσεις Σόκολη
Βασίλειος
Σταυρογιαννόπουλος, «Η ζωή της κατοχής και τα Τάγματα Ασφαλείας», εκδόσεις
Λόγχη
Γεώργιος
Τσολάκογλου, «Απομνημονεύματα»
Χάγκεν Φλάισερ,
«Στέμμα και Σβάστικα. Η Ελλάδα της κατοχής και της Αντίστασης 1941-1944»,
εκδόσεις Παπαζήση
Χάγκεν Φλάισερ, Νέα
στοιχεία για τη σχέση γερμανικών αρχών κατοχής και Ταγμάτων Ασφαλείας (Μνήμων, τχ.8, 1980-82)
Μενέλαος Χαραλαμπίδης, «Η εμπειρία της Κατοχής και της Αντίστασης
στην Αθήνα», εκδ. Αλεξάνδρεια
Τάσος Χατζηαναστασίου, «Οι εθνικιστές οπλαρχηγοί στη
βουλγαροκρατούμενη Μακεδονία & Θράκη»
Ιάκωβος Χονδροματίδης, «Δωσίλογοι της Κατοχής», εκδόσεις
Περισκόπιο
Ιάκωβος Χονδροματίδης, «Η μαύρη σκιά στην Ελλάδα»,
εκδόσεις Περισκόπιο
Αθανάσιος Χρυσοχόου, «Η κατοχή εν Μακεδονία : Οι Γερμανοί
εν Μακεδονία, 1941-1944»
Περιοδικό «Ιστορία εικονογραφημένη», τεύχος 540, Ιούνιος
2013
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου