Στον Όμηρο η λέξη ἔθνος δηλώνει ένα πλήθος ανθρώπων ή ζώων που ζουν μαζί και αποτελούν μια ομάδα, ένα σύνολο: ἔθνος ἑταίρων, πεζῶν, Ἀχαιῶν, λαῶν (= το πλήθος των πολεμιστών), μελισσῶν, ὀρνίθων… Στους συγγραφείς μετά τον Όμηρο η λέξη χρησιμοποιείται συχνότερα για να δηλώσει το λαό, την εθνική ομάδα. Έτσι, ο Ηρόδοτος διακρίνει «τό Μηδικόν ἔθνος», ο Πλάτωνας αναφέρεται σε «ἔθνη βάρβαρα», ο Ξενοφώντας αναφέρει «πομπάς ἐποίησαν κατά ἔθνος ἕκαστοι τῶν Ἑλλήνων» και ο Θουκυδίδης επιμερίζει «κατ’ ἔθνη καί καθ’ ἕκαστον ἄστυ». Στην Παλαιά Διαθήκη «τά ἔθνη» είναι οι άλλοι λαοί του κόσμου, σε αντιδιαστολή με τους Ισραηλίτες, και στην Καινή Διαθήκη και τους Εκκλησιαστικούς συγγραφείς, αλλά και γενικότερα στη Μεσαιωνική Ελληνική γραμματεία, οι «ἐθνικοί», δηλ. οι ειδωλολάτρες - και ειδικότερα οι Έλληνες. Η έννοια του έθνους προσδιορίζεται ήδη από τον Ηρόδοτο ως το σύνολο των ανθρώπων που έχουν κοινή καταγωγή (το «ὅμαιμον»), κοινή γλώσσα (το «ὁμόγλωσσον»), κοινή θρησκεία και κοινά ήθη και έθιμα, επομένως κοινό πολιτισμό. Είναι, άλλωστε, αξιοσημείωτο το γεγονός ότι ετυμολογικά η λέξη έθνος ανάγεται σε ρίζα εθ-, από την οποία παράγονται και οι λέξεις ήθος και έθος/ έθιμο. Ασφαλώς ως κύρια προσδιοριστικά γνωρίσματα του έθνους θα πρέπει επίσης να αναφερθούν η συνείδηση από τα μέλη του της κοινότητας και της ομοιογένειας.