Είχα πάρει στα χέρια μου το μυθιστόρημα Αντεργκράουντ, ή ένας ήρωας του καιρού μας που μόνο από τον υπότιτλο παρέπεμπε κατευθείαν στο αριστούργημα του Λέρμοντοφ. Ο κόσμος στο βιβλίο του Μακάνιν ήταν ένας κόσμος υπόγειος –πώς αλλιώς;- γεμάτος βία αλλά και λυρισμό, μια ωδή στις συγκρούσεις και τις εξάρσεις της ρωσικής ψυχής. Μάλιστα, για μια στιγμή, έπιασα τον εαυτό μου να αρχίζει να γράφει σαν τον Βλαντιμίρ Συμιόνοβιτς.
Ο συγγραφέας γεννήθηκε το 1937 στα Ουράλια, εν μέσω του σταλινικού χειμώνα κι ενώ ο Χίτλερ είχε μόλις διοργανώσει με επιτυχία την Ολυμπιάδα του Βερολίνου και ζέσταινε ατάραχος τις μηχανές των τεθωρακισμένων του.
Από μικρό παιδί ο Μακάνιν άρχισε να παίζει σκάκι, όπως εξάλλου έκαναν και όλοι γύρω του –το σκάκι ήταν τότε το εθνικό σπορ των Ρώσων. Το παιχνίδι αυτό εξελίχθηκε σε πάθος. Από μαθητής έπαιρνε μέρος σε σκακιστικούς αγώνες. Ωστόσο, στα δεκαπέντε του, μια αρρώστια στα μάτια, διέκοψε βίαια τη σκακιστική του καριέρα.
Στο πανεπιστήμιο της Μόσχας σπούδασε μαθηματικά και ταυτόχρονα φοίτησε στη Σχολή Κινηματογράφου. Ο ίδιος πάντως πιστεύει ότι το σκάκι ήταν αυτό που τον δίδαξε ακόμη και στη συγγραφική του ζωή. «Όταν το κείμενό μου πρέπει να είναι ιδιαίτερα εκφραστικό, λέω στον εαυτό μου: Τώρα παίζω με τα λευκά. Όταν πάλι το κείμενο απαιτεί διείσδυση σε μια δραματική κατάσταση, κατεβάζω ταχύτητα και λέω στον εαυτό μου: Τώρα παίζω με τα μαύρα».
Το Αντεργκράουντ είναι σίγουρο ότι γράφτηκε με τα μαύρα πιόνια.
Όταν πήρε το πτυχίο των μαθηματικών, ο Μακάνιν δούλεψε σε ένα πολεμικό εργοστάσιο παραγωγής πυραύλων.
Στα τριάντα τέσσερα του, με την κρίση της Κούβας, η Σοβιετική Ένωση βρέθηκε πολύ κοντά σε πολεμική σύρραξη με τις ΗΠΑ. Ήταν τότε που ο Μακάνιν έγραψε την Ευθεία γραμμή. Δεν ήταν παρά μια αφελής, νεανική νουβέλα, όπως λέει ο ίδιος. Αυτό συνέβη το έτος 1965, δυο χρόνια πριν έρθει η Χούντα στην Ελλάδα.
Ο Μακάνιν δεν ταυτίστηκε ποτέ ούτε με τους κομμουνιστές λογοτέχνες, ούτε με τους αντιφρονούντες. Ένας μοναχικός λύκος, όμοια ο ήρωάς του στο Αντεργκράουντ, ζούσε μακριά από τα λογοτεχνικά κυκλώματα, κι έτσι τα έργα του δεν έβρισκαν εκδότη ούτε στο επίσημο κράτος ούτε στην παρανομία των «Σαμιζντάτ», των ανεπιθύμητων δηλαδή εκδόσεων που λειτουργούσαν στο περιθώριο της κυβερνητικής τυπογραφικής παραγωγής.
Το 1984, ένα χρόνο πριν αναλάβει ο Γκορμπατσόφ την εξουσία, δημοσιεύτηκε ένα διήγημα του Μακάνιν στο περιοδικό Νόβι Μιρ δημιουργώντας μεγάλη εντύπωση με την διαφορετικότητά του.
Λίγους μήνες αργότερα , ύστερα από ένα περίεργο παιχνίδι της μοίρας, συνάντησε μερικούς γερμανούς συγγραφείς που βρίσκονταν για επίσκεψη στη Μόσχα, κι αυτοί φρόντισαν να μεταφραστεί τα πρώτο του βιβλίο στα γερμανικά.
Η αναγνώριση πάντως στο εξωτερικό, και κυρίως στο αγγλόφωνο κοινό –γιατί αν επιτύχεις σ’ αυτό το κοινό, έχεις επιτύχει παντού- ήρθε το 1993 με το μυθιστόρημα Τραπέζι σκεπασμένο με τσόχα και κανάτα στη μέση, βιβλίο για το οποίο παίρνει το ρώσικο βραβείο Μπούκερ.
Το 1997 κυκλοφόρησε Ο αιχμάλωτος του Καυκάσου ενώ το εξαιρετικό Αντεργκράουντ εκδόθηκε ένα χρόνο αργότερα.
Σήμερα, εβδομήντα πέντε χρόνων, ο Μακάνιν ζει με τη γυναίκα του σε μια ξύλινη ντάτσα, δυο ώρες απόσταση έξω από τη Μόσχα. Είναι ένα σπίτι φτωχικό, βαμμένο πράσινο, με ξύλινο φράχτη γύρω κι ένα άκακο θηλυκό λυκόσκυλο να περιφέρεται άσκοπα στον κήπο.
Όσο η γυναίκα του ζωγραφίζει αγιογραφίες στο πάνω πάτωμα, εκείνος γράφει σ’ ένα απλό γραφείο που έχει εγκαταστήσει στην κρεβατοκάμαρα. Τα χειρόγραφά του μεταφέρει αργότερα σ’ έναν υπολογιστή παλιάς τεχνολογίας. Με την περιποιημένη του γενειάδα και τα πλούσια μαλλιά του, ο Μακάνιν μοιάζει αρχοντάνθρωπος που ζει αργόσχολα ανάμεσα στις τριανταφυλλιές και τα γιασεμιά του.
«Ν’ αγαπάς τη ζωή και να αναλογίζεσαι τον θάνατο», είναι το μότο του.
Πριν
λίγες μέρες του απονεμήθηκε το Ευρωπαϊκό Βραβείο Λογοτεχνίας.
Στην
Ελλάδα, εκτός από το Αντεργκράουντ , κυκλοφορούν ακόμη τα βιβλία του Τρόμος και Το μυθιστόρημα του Κλιουτσαριόφ, όλα από
τις εκδόσεις Καστανιώτη.
Δεν
χρειάζεται να πω Καλή ανάγνωση. Αυτή είναι εξασφαλισμένη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου