Στα 404 π.Χ. οι ολιγαρχικοί με τη βοήθεια της Σπάρτης κατέλυσαν το δημοκρατικό πολίτευμα. Στην αρχή ο φιλόσοφος Πλάτων, παρακολουθούσε με συμπάθεια αυτήν την κίνηση, επειδή και ο ίδιος ήταν εκ καταγωγής (και εκ πεποιθήσεως) αριστοκράτης και επειδή ήλπιζε ότι μια διακυβέρνηση κάπως αυταρχική θα θεράπευε τις πληγές που είχε προξενήσει στην πόλη η ασυδοσία των δημαγωγών. Επιπλέον, δύο συγγενείς του, ο Κριτίας και ο Χαρμίδης, ανήκαν στην ηγετική ομάδα των ολιγαρχικών. Γρήγορα όμως ο φιλόσοφος απογοητεύτηκε εξαιτίας της ωμότητας των Τριάκοντα, οι οποίοι μάλιστα προσπάθησαν να καταστήσουν συνένοχο στις βιαιοπραγίες τους ακόμη και τον Σωκράτη.
Το 399 πΧ. ο φίλος και διδάσκαλός του ο Σωκράτης , ο δικαιότερος άνθρωπος της εποχής, είχε χαρακτηριστεί και καταδικαστεί, ως “ ο μη έχων δημοκρατικά φρονήματα και ότι ήταν διαφθορέας της νεολαίας ! “ (έχω κάνει παλαιότερη ανάρτηση για την δικαίωση του Σωκράτη μετά από 2000 χρόνια περίπου) .
Ξεκινά λοιπόν η πολιτεία με τον διάλογο του Σωκράτη με έναν πλούσιο μέτοικο τον Κέφαλο, στον Πειραιά, πατέρα του Λυσία. Θέμα του διαλόγου η φύση της Δικαιοσύνης και της Αδικίας, καθώς, εάν και κατά πόσον ο δίκαιος ή ο άδικος είναι ευτυχέστεροι και σε αυτή και στην άλλη ζωή !
Με τον όρο Πόλις, δηλώνεται η πόλη-κράτος, εξ ου και η Πολιτεία που δηλώνεται ως πολίτευμα, δηλαδή νόμοι και θεσμοί.
Το κράτος κατά την άποψη του Πλάτωνα, δεν είναι μία σύμβαση, αλλά βασίζεται στην φύση του ανθρώπου και τις βασικές ανάγκες του για , στέγη, τροφή και ένδυση.
Όλοι οφείλουν να συμβάλλουν για το γενικό καλό, σύμφωνα με τις ικανότητες τους και την εξειδικευμένη προσφοράς τους, για την στήριξη του κοινωνικού ιστού και της καλής συμβίωσης των μελών του.
'Οσο αυξάνεται το υλικό επίπεδο και το πνευματικό επίπεδο του πολιτισμού σε ένα κράτος, δεν μπορεί να μείνει απροστάτευτο, από τους γείτονες του. Γιατί η μήτρα του κακού ΕΙΝΑΙ Η ΠΛΕΟΝΕΞΙΑ !. Άρα χρειάζονται κατάλληλοι εκπαιδευμένοι φύλακες για να το προστατεύουν.
Ο Πλάτωνας χωρίζει την κοινωνία σε 3 επίπεδα :
- Δημιουργοί. Είναι αυτοί που στηρίζουν την κάθε μορφή παραγωγής της πολιτείας, χωρίς να υπάρχουν μεγάλες οικονομικές διαφορές μεταξύ τους. Η τάξη αυτή απλά συντηρεί, όχι πλουσιοπάροχα τα προστατευτικά ανώτερα επίπεδα, για την ασφάλεια όλων. Κάποιος επίσης που μπορεί να επιδείξει ανώτερες ικανότητες μπορεί να μεταπηδήσει στο άλλο επίπεδο, αλλά συμβαίνει και το αντίθετο.Άρα υπάρχει η πρόβλεψη της κοινωνικής κινητικότητας.
- Φύλακες Επίκουροι. Αυτοί οφείλουν να είναι αφοσιωμένοι στην υπηρεσία του κράτους για την εύρυθμη λειτουργία του και την εξυπηρέτηση των πολιτών !Οι Φύλακες Επίκουροι, πρέπει να παιδεύονται στην καλή σωματική αγωγή, διάπλαση και οξύνοια, στην Μουσική και στις τέχνες, καθώς και στις επιστήμες, όπως τις μαθηματικές, την διαλεκτική (φιλοσοφία) , οι οποίες όλες ομού οδηγούν στην ύψιστη μορφή γνώσεως, δηλαδή την αναζήτηση της ουσίας των πραγμάτων , για την Θέαση του Αγαθού !.Δηλαδή για να θελήσει ένας να γίνει ενάρετος, ο δρόμος είναι τραχύς, δύσκολος και κοπιαστικός.
- Φύλακες Άρχοντες (βασιλείς). Είναι αυτοί που θα αναλάβουν άνω των 50 ετών, ώστε να μεριμνήσουν για την ευδαιμονία της πολιτείας, άρα και των πολιτών, με την σοφία του πνεύματος τους. Είναι προσωπικότητες που εκτός των γνώσεων τους και του αδαμάντινου χαρακτήρα τους, έχουν το αίσθημα του καθήκοντος, ώστε να νομοθετούν με σοφία και ακεραιότητα, για αυτό δεν διαθέτουν οικογένεια , ώστε να είναι ανεπηρέαστοι και ολόψυχα αφοσιωμένοι στο κοπιώδες λειτούργημά τους.
Η κατάταξη των πολιτών στις παραπάνω κατηγορίες, στηρίζεται σε ένα μύθο, ωσάν να μην υπάρχει κάποια πρότερη βάση, αλλά στηρίζεται στο ότι οι χαρακτήρες των πολιτών διαμορφώνονται μέσα από τα σπλάχνα της γής, όπως ένα νεογέννητο.Δηλαδή από την ίδια Μάνα γη και θα αισθάνονται όλοι μεταξύ τους σαν Αδέλφια τρέφοντας όλοι ομού κοινά αισθήματα Αγάπης !Αυτοί που γεννούνται, άλλοτε είναι από χρυσό (Α επίπεδο, άρχοντες), άλλοτε από αργυρό (Β επίπεδο Επίκουροι), άλλοτε από σίδηρο ή χαλκό (Γ επίπεδο Δημιουργοί). Επειδή όμως η ιδεώδης Πολιτεία δεν είναι μία αριστοκρατία του αίματος, αλλά του Πνεύματος, η κινητικότητα της κοινωνίας στις τάξεις διασφαλίζεται. Δηλαδή αν ένας χρυσός γονέας γεννήσει παιδί χάλκινο ή σιδερένιο, πρέπει να το κατατάξει εκεί ακριβώς που ανήκει και μπορεί να αποδώσει τα μέγιστα, για το κοινό καλό.Αλλά το ίδιο οφείλεται να ισχύει και στην αντίθετη περίπτωση .
Οι άρχοντες βέβαια έχουν την απόλυτη ευθύνη για την επιτυχή παίδευση των φυλάκων (όχι πάντως μονόπλευρα και κατά πως εξυπηρετεί, φαινόμενο του σύγχρονου κόσμου μας) !
Στην ιδανική Πολιτεία, δεν διδάσκονται οι θεοί ως επίορκοι, δολεροί , απρεπείς ή δεν προάγονται οι ευσυγκινησίες, αφού διηγήσεις περί Άδη , ιστορίες φόβου και τρόμου (κατά κόρον γίνεται στον σύγχρονο πολιτισμό μας) δημιουργούν αρνητικούς χαρακτήρες. Αντιθέτως ψυχωφελή αναγνώσματα και ακροάσεις θεωρούνται οι ύμνοι προς στους Θεούς, τους ήρωες και φυσικά οι φιλοσοφικοί διάλογοι.
Ο Πλάτωνας είναι κατά της μιμητικής τέχνης, πιστεύοντας πως δεν αναπαριστά πάντα την πραγματικότητα, την αλήθεια των ιδεών, παρουσιάζει αρνητικούς χαρακτήρες παρά προάγει εποικοδομητικούς,, διαταράσσοντας την αρμονία της ψυχής, δηλαδή παραβλέπει την Δικαιοσύνη.
Υπερασπίζεται πως οι γυναίκες πρέπει να λαμβάνουν την ίδια παιδεία, άσχετα εάν σε κάποιους τομείς δεν μπορούν να υπερτερούν, πχ. Μυική δύναμη (υπερτερούν όμως στην σωματική αντοχή αφού τεκνοποιούν. Δηλαδή και πάλι υπάρχει αρμονία μεταξύ των φύλων).
Οι άρχοντες θα πρέπει να φροντίζουν, ώστε να μην επικρατεί ερωτική ασυδοσία και οι ερωτικές συνευρέσεις να διέπονται από τις αρχές της ευγονικής (μεγάλο θέμα και μάλιστα οικτρά παραποιημένο στην εποχή μας) . Η τεκνοποιία και η ανατροφή των παιδιών , είναι καθήκον του κράτους, έτσι εκμηδενίζονται κληρονομικά ή προσωπικά συναισθήματα που ευνοούν τον νεποτισμό (παραχώρηση προνομίων λόγω συγγένειας ή μεταβίβαση λαθεμένων αντιλήψεων κλπ).
Περιορίζονται επίσης οι διεκδικητικές συγκρούσεις, για κάποιον ή κάποιου, ελκυστικού ερωτικού συντρόφου. !
Η άρχουσα τάξη δεν πρέπει να απολαμβάνει τα αγαθά εις βάρος των άλλων, ούτε μπορεί ο οποιοσδήποτε εύκολα να αποκτά μεγάλη προσωπική περιουσία. Ο σκοπός της πολιτείας δεν προασπίζει την ευδαιμονία μίας τάξης, αλλά ολοκλήρου της κοινωνίας !
Έτσι η εξουσία δεν αποβαίνει μέσο παράνομου πλουτισμού.
Στον 5ον αιώνα η Αθηναϊκή δημοκρατία ήταν στα χέρια δημαγωγών , που καλόπιαναν, εθώπευαν, κολάκευαν και εξαπατούσαν τον Δήμο. Στο όνομα μιας δήθεν ισοτιμίας, η ανάθεση πολλών αξιωμάτων γινόταν με κλήρωση ! Για δε κρίσιμα θέματα δεν αποφάσιζε ο ορθός λόγος, αλλά η βοή του πλήθους και η πειθώ του ρήτορα (μας θυμίζουν σήμερα τα λόγια αυτά κάτι ;)
Η ελπίδα για τον Πλάτωνα ήταν , είτε να φιλοσοφήσουν οι άρχοντες είτε να αναλάβουν τα ηνία οι φιλόσοφοι ! Δηλαδή αλληγορικά, ένα “μεθυσμένο καράβι “ με “κουφό “ κυβερνήτη δεν καθοδηγείται σωστά, παρά μόνον αν ο κυβερνήτης είναι Φιλόσοφος, που διαθέτει πείρα ζωής, διοικητικής ικανότητας και αδέκαστον χαρακτήρα !
Οι 4 θεμελιώδεις αρετές της Πλατωνικής Πολιτείας είναι :
- είναι Σοφή, λόγων των σοφών αρχόντων, που οδηγούν προς το Αγαθόν (καλόν καγαθόν, που δεν είναι μακριά από την έννοια του Θεού).
- Είναι Ανδρεία, αφού οι φύλακες υπερασπίζονται και την εδαφική ακεραιότητα , αλλά και τις αξίες για τις οποίες μορφώθηκαν
- κοσμείται από Σωφροσύνη (αυτοκυριαρχία και νομιμοφροσύνη), αφού ανάμεσα στις τάξεις πρέπει να βασιλεύει η αρμονία.
- Δίκαιη , επειδή η κάθε πτυχή και κύτταρο της κοινωνίας εκπληρώνει το έργο του, χωρίς να παρεμποδίζει την λειτουργία των άλλων, αλλά αφοσιώνεται στο καθήκον του, χωρίς να πολυπραγμονεί.
¨Οταν λοιπόν υπάρχει ισορροπία και δικαιοσύνη, τότε και ο μικρόκοσμος της ατομικής ψυχής είναι αρμονικός και δεν προτάσσεται το αλόγιστον ή το επιθυμητικόν για την κάλυψη των βασικών αναγκών, ούτε καλλιεργείτε το θυμοειδές (ο συναισθηματικός κόσμος, που τόση εξάρτηση αποκτούμε κατά την διάρκεια της γαλούχησις μας , αντί να το έχουμε μόνον ως εργαλείο αφού με αυτό μαθαίνουμε τα της ψυχής, αλλά παραβλέπουμε την αυτοσυγκράτηση και το μέτρο !). Πρυτανεύει λοιπόν το Λογιστικόν, που αντιστοιχεί και στα τρία μέρη της ψυχής (όπου ψυχή => νους, καρδιά, επιθυμίες) σε όλα τα κοινωνικά επίπεδα.
Αν κάποιο από τα δύο στοιχεία υφαρπάξει εξουσία από το Λογιστικόν, τότε επέρχεται σύγχυση και καταστροφή. Χωρίς Δικαιοσύνη, η αρμονία δεν διασφαλίζεται. Αυτή είναι που τοποθετεί τον καθένα εκεί που ανήκει και που του αρμόζει.
Ο Σωκράτης αναφέρει : ούτε ο ήλιος μπορεί να υπερβεί τα όρια στα οποία κινείται. Αν τυχόν και τα υπερβεί, τότε οι Ερινύες οι βοηθοί της Δικαιοσύνης, θα τον βρουν και θα τον επαναφέρουν στην τροχιά του. Ξεφεύγοντας από τα όρια του ο Ήλιος διαπράττει ύβριν , που τιμωρείται αυστηρά.
Αν ο άνθρωπος υπερβαίνει τα όρια των δραστηριοτήτων του, από ματαιοδοξία και φιλαυτία, τότε οφείλει να υπακούει στους σοφότερους και σωφρονέστερους.
Δικαιοσύνη είναι η αρμονία (το γνώθι σαυτόν) των αντιθέσεων , των αντιμαχόμενων τάσεων Ψυχής, η αποδοχή των ορίων , η συμπεριφορά απέναντι στους συνανθρώπους , στους Θεούς, στην φύση, με ορθότητα σκέψεως. .
Από την άποψη αυτή στην δικαιοσύνη εμπεριέχονται και οι τρεις άλλες αρετές : η σοφία που διαβλέπει και εκτιμά το βάρος της προσωπικότητάς μας, β) η ανδρεία που έχει το θάρρος να αποδεχθεί την εκτίμηση και γ) η σωφροσύνη που επιβάλλει τον αυτοέλεγχο.
Στην Ολιγαρχία ο Πλάτων αποδίδει την εκκόλαψη πλήθος κηφήνων, που λατρεύουν το χρήμα, περιφρονούν την παιδεία, την τιμή και την υπεράσπιση της πατρίδας . Αναφέρεται πως είχε στο μυαλό του την αποικία των Φοινίκων της Καρχηδόνας, που οι ηγέτες τους έθεταν το προσωπικό τους συμφέρον υπεράνω όλων. Οι κηφήνες στηρίζονται στην ολιγαρχία και εγκαθιστούν ένα ανάπηρο πολίτευμα , τη Δημοκρατία (βλέπουμε λοιπόν πως τα πράγματα δεν ήταν και τόσο ιδανικά ούτε την εποχή εκείνη) . Τα δικαιώματα μοιράζονται με κλήρο στο όνομα της δήθεν Δημοκρατίας, όπου ο καθένας κάνει και λέει ότι θέλει, από τον κηφήνα μέχρι τον ολιγάρχη !.
Έτσι ο ολιγάρχης με την βοήθεια του Δήμου επιβάλει την Τυραννίδα του, αγνοώντας υποσχέσεις (ψεύτικες ή υλοποιήσιμες) , κηρύσσει πολέμους, ώστε να αποσπά το λαό από τα προβλήματά του (οικονομικός πλασματικός πόλεμος του σήμερα !) και καταδιώκει τους επιφανείς πολίτες !
Για να προστατευθεί από τους αγανακτισμένους και τους ελευθερόφρονες, συγκροτεί σωματοφυλακή από απελεύθερους (μισθοφόροι της σύγχρονης εποχής) .
Αυτός δε επιδίδεται σε πλήθος ανοσιουργημάτων !
Ας συγκρίνουμε λοιπόν την Πλατωνική πολιτεία, με αυτήν την οποία ζούμε, ας ψηλαφίσουμε το μέσα μας, ώστε να βρούμε την θέση μας μέσα σε όλα αυτά και θα έχουμε κάνει το πρώτο βήμα , για την διαλεκτική και την φιλοσοφική ανάλυση του μικρόκοσμού μας !
Ασπασία
ΥΣ : Διάβαζα σε κάποιο site, ότι κτυπήθηκαν την ομάδα των Διδασκάλων στις 29/06, όπου ένας εκ αυτών δήλωσε, πως όταν ένα κράτος κτυπά τον λειτουργό της μόρφωσης , τότε αυτό το κράτος βρίσκεται σε απόλυτη παρακμή !
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου