Κέρκυρα: Παραδοσιακό Σαπωνοποιείο «Πατούνη» – Μια ιστορία 160 χρόνων…
Το παλιό κτήριο, οι χώροι του, τα μηχανήματα των περασμένων δεκαετιών, οι τεχνικές παρασκευής σαπουνιού, που είναι ίδιες με εκείνες του 19ου αιώνα, οι μυρωδιές του λαδιού που αναδύονται παντού, προσφέρουν μια νοερή ξενάγηση στο χρόνο. Αναμφίβολα, μια επίσκεψη στο ιστορικό σαπωνοποιείο “Πατούνη” της Κέρκυρας, που βρίσκεται στην πλατεία Σαρόκο, σε “ταξιδεύει” σε περασμένες εποχές, στο βιοτεχνικό παρελθόν, που γνώρισε ημέρες ακμής.Ο Απόστολος Πατούνης, μηχανολόγος μηχανικός, είναι ο ιδιοκτήτης και συνεχιστής μιας οικογενειακής παράδοσης, που αρχίζει το 1850 στη Ζάκυνθο, με την ίδρυση της 1ης ελληνικής σαπωνοποιΐας “Σπύρος Μπαζάκης & Σια “.
Η ιστορία του σαπωνοποιείου μοιάζει με παραμύθι. Στις αρχές του 19ου αιώνα, δυο ξαδέλφια από το κεφαλοχώρι Καλαρρύτες της Ηπείρου, ο Σπύρος Μπαζάκης και ο Απόστολος Πατούνης εμπορεύονταν μάλλινες κάπες στη Γαλλία και συγκεκριμένα εφοδίαζαν το στρατό του Ναπολέοντα του Γ’.
Με τα χρήματα που εισέπρατταν, αγόραζαν σαπούνι Μασσαλίας και το πουλούσαν στα Επτάνησα. Οι δαιμόνιοι έμποροι δεν άργησαν να δημιουργήσουν το δικό τους εργοστάσιο, αφού στα ταξίδια τους στη Γαλλία, είχαν πάρει όλες τις χρήσιμες πληροφορίες για την παρασκευή σαπουνιού.
Το 1891, ο Νικόλαος Πατούνης, φεύγει από τη Ζάκυνθο και δημιουργεί στην Κέρκυρα, στην οδό Ιωάννου Θεοτόκη 9, στην πλατεία Σαρόκο, το υποκατάστημα της σαπωνοποιίας, όπου βρίσκεται μέχρι σήμερα. Είναι το ίδιο κτήριο, με τη σωστή αρχιτεκτονική διαρρύθμιση, που εξασφαλίζει την ομαλή λειτουργία της επιχείρησης 110 χρόνια μετά, μέσα στον αστικό ιστό της πόλης της Κέρκυρας.
Η “Σαπωνοποιία Πατούνη” αποτελεί κάτι μοναδικό για τη σύγχρονη Ελλάδα, αλλά και κάτι πολύ σπάνιο παγκοσμίως. Όλοι οι χώροι του εργοστασίου είναι επισκέψιμοι. Τουρίστες και μαθητές ξεναγούνται καθημερινά στην επιχείρηση και μάλιστα έχουν την δυνατότητα να παρακολουθήσουν τη ροή της παραγωγής.
Στην είσοδο εκτίθενται διάφοροι τύποι σαπουνιού, αμέσως μετά βρίσκεται το χημείο, ενώ στο πίσω τμήμα του κτηρίου υπάρχουν τα εργαστήρια παραγωγής. Τίποτα δεν θυμίζει την σύγχρονη εποχή. Όλα “ζουν και αναπνέουν”, όπως στα τέλη του 19ου αιώνα.
Η τεχνογνωσία είναι εκείνη, που έφερε από τη Μασσαλία η πρώτη γενιά σαπωνοποιών και βέβαια, η διαδικασία παραγωγής γίνεται χειρωνακτικά. Εκεί, βρίσκονται τα καζάνια για το ζέσταμα του λαδιού με την καυστική ποτάσα, αντλίες διαλυμάτων σόδας, βαρέλια, ζυγαριές, ξύλινα τελάρα, όπου παραμένει για 4 μήνες το σαπούνι μέχρι να ωριμάσει, καλούπια όπου κόβεται και σφραγίζεται.
Κατά τη φιλοξενία στο χώρο, ο Α. Πατούνης, 5ης γενιάς σαπωνοποιός, μας λέει: “Ενδεικτικό της περιπλοκότητας του παραδοσιακού μας τρόπου παραγωγής σαπουνιού είναι το γεγονός ότι επί 9 χρόνια μάθαινα την τέχνη από τον πατέρα μου και όμως για μεγάλο διάστημα μετά το θάνατό του, ήταν μεγάλη η αβεβαιότητα που μου δημιουργούσε η έλλειψη της επίβλεψης του”.
Για τους Κερκυραίους, ειδικά τους ελαιοπαραγωγούς, το σαπωνοποιείο είναι ένα σημείο αναφοράς, καθώς είναι άμεσα συνδεδεμένο με το κατεξοχήν προϊόν του νησιού, το λάδι.
Ο μεγάλος όγκος της παραγωγής του σαπουνιού, τα τελευταία 12 χρόνια εξάγεται στην Ιαπωνία. Αρωγός σε αυτό το εμπορικό κομμάτι της επιχείρησης στάθηκε ο Ιαπωνικός Οργανισμός Εξωτερικού Εμπορίου, ο οποίος παρουσίασε το σαπούνι, μαζί με άλλα προϊόντα από όλο τον κόσμο, σε μεγάλη εμπορική έκθεση στο Τόκυο.
Τρείς είναι οι τύποι του σαπουνιού που παρασκευάζονται.
- Το “πράσινο σαπούνι” από το πυρηνέλαιο της ελιάς. Είναι κατάλληλο για πλύσιμο ρούχων, ενώ έχει και αντισηπτικές ιδιότητες σε δερματικές παθήσεις.
- Το “άσπρο σαπούνι” από αγνό παρθένο ελαιόλαδο, που είναι κατάλληλο για το σώμα και το πρόσωπο.
- Το “σαπούνι τύπου Μασσαλίας”, στο οποίο προστίθεται και φοινικοπυρηνέλαιο.
Το Υπουργείο Πολιτισμού έχει ανακηρύξει το σαπωνοποιείο “Πατούνη” διατηρητέο μνημείο, καθώς, όπως τονίζεται στη σχετική απόφαση, αποτελεί σημαντική μαρτυρία της βιομηχανικής άνθισης στην Κέρκυρα του 19ου αιώνα.
Οι παραδοσιακές τεχνικές παραγωγής είναι ιδιαίτερα σημαντικές για τη διατήρηση της μνήμης της παραγωγής και της επεξεργασίας της ελιάς, που σταδιακά εκλείπει. [Τζώρα Μ., ΑΠΕ-ΜΠΕ]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου